Dilin Yasalarla Korunma Stratejilerinde Ülke Uygulamaları: Litvanya Örneği

Yıl 2021, Cilt: 1 Sayı: 2, 120 - 146, 31.05.2021

Nesrin Güllüdağ

Öz

Bir milletin tarihi boyunca edindiği kültürünü, hayat tecrübelerini, değer yargılarını özünde saklayan kutsal bir hazine olan dil, iletişim aracı olmasının ötesinde kültürel kodların taşıyıcısıdır. Bir toplumun millet olarak yaşayıp devam edebilmesinde en önemli olgu dildir. Aynı dili konuşan toplum bireyleri arasında ortak milli bir bilinç, bir referans birliği ve sıkı bir bağ oluşturarak bu kültürel mirası gelecek nesillere aktararak onları ortak bir paydada buluşturur. Dil, bir kültürün kuşkusuz en büyük yapı taşıdır.
Birçok ulus devletin birden fazla dili bünyelerinde barındırması ile bu dil çeşitliliğinin sonucu olarak ortaya çıkan sosyal, demografik, etnik, azınlıkların entegrasyonu gibi sorunlar siyasal otoritelerin gündeminde daima yerini korumaktadır. Dil planlaması; aynı siyasal coğrafi sınırlar içerisinde birbiri ile ilişki halindeki dillerin yasal konumunu ve statüsünü düzenlemeye yönelik yasalardır. Bu stratejiler her ülkenin anayasasında yerini alırken kamusal yaşamın çeşitli alanlarında resmi işlemlerin hangi dilde yapılacağını veya yapılamayacağını eğitimde, basında/medyada, kurumsal yapıda, hangi dil veya dillerin kullanılacağını yasalarla güvence/garanti altına alır.
Bir devletin sınırları içerisinde, iletişimde, her türlü yazışmada, eğitimde kullanılma zorunluluğu bulunan ve bu zorunluluğu anayasa ile güvence altına alınan dil olarak tanımlanan resmi dil düzenlemelerine pek çok ülkenin anayasasında yer verilir. Bu çalışmada, resmi dilin yasalarla korunmasında Litvanya’nın hangi dil politikalarını enstrüman olarak kullanıldığı üzerinde durulmuştur.

Anahtar Kelimeler

il Politikası, Litvanca, Litvanya, Dilin Yasa ile Korunması, Azınlık Dilleri

Country Application In The Strategies of Protection Of The Language by Law: Lithuani An Example

Öz

Language, which is a sacred treasure that keeps the culture, life experiences and value judgments of a nation which are acquired throughout its history, is not only a com-munication device but also carrying of cultural codes. Language is the most important factor for a society to live and continue as a nation. It brings them together on a com-mon ground, by making a common national consciousness, a reference unity, a tight link between the individuals of the society who speak the same language, transfer this cultural heritage to future generations. Language is undoubtedly the biggest structure stone of culture.

Problems such as integration of social, demographic, ethnic minorities that come as a result of that many nation-states keep more than one language in their bodies, and this language varieties always keep their places on the agenda of political authorities. Language planning; they are laws to regulate the legal position/status of languages that are interrelated within the same political/geographical borders. As these strategies take their place in the constitution of each country, they guarantee/assure in which language the official works in various fields of public life will be done/cannot be done, which language or languages will be used in education, in the publication/media, in institutional structure.

Regulations of official language which are defined as a language that are obliged to be used in communication, in all kinds of correspondence, in education in the borders of a state, and this obligation guaranteed by the constitution are in the constitutions of many countries. In this study, it is emphasized on which language policies Lithuania uses as an instrument in protecting the official language by laws.

Anahtar Kelimeler

Language Policy, Lithuanian, Lithuania, Protection of the Language by Law, Minority Languages

Kaynakça

• Acar, İ. (2013). Devlet Dili Türkçe, Liva Yay: Balıkesir.
• Akbulut, O. (2012). Resmi Dil ve Anayasalarda Düzenlenişi, Ankara Barosu Dergisi, S. 3, 115-148. https://dergipark.org.tr/tr/pub/abd/issue/33802/374319.
• Alakel, M. (2011). İlk Dönem Cumhuriyet Türkiye’si Ulus İnşası Sürecinde Milliyetçilik ve Sivil-Etnik İkilemine Dair Teorik Tartışmalar, Gazi Akademik Bakış Dergisi, C.5, Sayı 9, s. 1-30.
• Aleksandraviciute, E.(2006). Avrupa Birliği Üyelik Sürecinde Litvanya, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tez: İstanbul.
• Arzoz, H.(2007). The Nature of Language Rights, JEMIE 6, 1-35. (https://www. researchgate. net/publication/26536934_The_Nature_of_ Language_Rights).
• Barwıńskı, M.-Wendt, J. A.-Alıaskarov, D. (2017). Polonya’daki Azınlıklar Açısından Polonya’nın Ukrayna, Belarus ve Litvanya ile Uluslararası İlişkileri, Sosyal Bilimler Işığında Polonya Cumhuriyeti, Chapter: 3. Publisher: Beta Editors: Emin Atasoy, Jan A. Wendt, İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım, s. 525-546.
• Breton, R. (2007). Dünya Dilleri Atlası, Çev. Orçun Türkay, Bilig, Bahar, Sayı 45, İstanbul: NTV Yay. s. 205-210.
• Cilevics, B.(2007). Language Legislation in the Baltic States. Matthias Koenig and Paul De Guchteneire (eds), Democracy and Human Rights in Multicultural Societies. UNESCO Publishing, 167-184. (https://www.cilevics.eu/wp-content/uploads/2018/12/2007_02.pdf).
• Communication From The Commission To The Council, The European Parlıament, The European Economic And Social Committee And The Committee Of The Regions, A New Framework Strategy for Multilingualism. Commission Of The European Communities, Brussels, 22.11.2005. (https://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2005: 0596:FIN:en:PDF).
• Çelik, D.- Sözeri Fırat, A.-Özgür, A. (2019). Çokdillilik ve Dil Politikaları: Genel Çizgileriyle Dünyada vee Sovyetler Birliği’nde Dil Politikaları, Diyalektik ve Toplum, Cilt: 2 Sayı: 2, s. 136-143.
• Çiçekler, A. N.- Can, T.-Yılmaz, M. Y. (2018). Türk dil devrimi ve Amerikan Dil Planlaması: Mukâyeseli Bir İnceleme. TUDED 58(2), 323-343. (https://doi.org/10.26650/TUDED485808).
• Dil Zengini Avrupa Avrupa’da Çokdilli Politika ve Uygulama Eğilimleri (2013), Editörler: Guus Extra Ve Kutlay Yağmur, Cambridge Üniversitesi Yay. (https://docplayer.biz.tr /409316 - Dil-zengini-avrupa-avrupa-da-cokdillili-politika-ve-uygulama-egilimleri.html).
• Eravcı, A. (2020). Baltık Coğrafyasının Litvanya Tarihine Etkisi, International Journal Of Socıal, Humanities And Administrative Sciences, Vol:6, Issue:27, s. 1006-1015.
• Järve, P. (2002). Two waves of language laws in the Baltic States: Changes of Rationale, Journal of Baltic Studies, 33:1, p. 78-110 (https://doi.org/10.1080/01 629770100000221).
• Karabulut, F. (2004). Dil Ölümü Sürecinde Kazak Türkçesinin Durumu, Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt:2, S.1, s. 67-87.
• Karatepe, Ç. (2005). Avrupa Konseyi Dil Kriterleri ve Türkiye’de Yabancı Dil Eğitimi Politikalarının Geliştirilmesi, Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı 1, s. 49-61.
• Köksoy, F. (2019). Avrupa Birliği’nin Azınlık Politikaları Çerçevesinde Fransa’da Romanlar: Nicholas Sarkozy Dönemi, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 34, Denizli, s. 97- 112.
• Lithuania Country Report, The Ministry of Education and Science of the Republic of Lithuania, Vilnius Language Education Policy Profile 2003/2004. (https://rm.coe. int/ language-education-policy-profile-lithuania-country-report/16807b3b30)
• Orhan, S. (2017). Dil Politikaları ve Dil Hakları Üzerine Teorik Çerçeve, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi-İnÜHFD- C. 8, S. 2, s. 331-362.
• Özdoğan, M. (2015). Türkiye’de Ulus İnşası ve Dil Devrimi (1839-1936), Akademik Hassasiyetler Dergisi Journal of The Academic Elegance, Cilt 2, Sayı 3, s. 227-262.
• Simons, G. F.- Lewis, M. P. (2013). International The World’s Languages in Crisis: A 20-Year Update, January, p. 1-26.
• Vihalemm T.-Brun, G. H. (2013). Language Policies and Practices Across The Baltic: Processes, Challenges and Prospects, EuJAL. 1(1): p. 55–82.
• Yaşar, H. (2016). Dil Politikaları Bağlamında Türkiye’de Dil Hareketleri, (1980-2015) Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi: İstanbul.
• Yıldırım, S. (2014). Rusya’nın Avrasya Politikasında Yumuşak Güç: İmkânlar ve Sınırlar, T.C. BAŞBAKANLIK Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı Uzmanlık Tezi: Ankara.
• Yılmaz, S. (2019). Bağımsızlık Sonrası Dönemde Baltık Ülkelerinin Avrupa Birliği ile Bütünleşme Süreci: Litvanya Örneği, İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi: İzmir.
• http://www.unesco.org/languages-atlas/ (12.04.2021).
• https://www.ethnologue.com/guides/how-many-languages (12.04.2021).
• https://www.ethnologue.com/guides/countries-most-languages (12.04.2021).
• https://www.ethnologue.com/endangered-languages#LgEndgrEGIDS (12.04.2021).
• https://www.immi.se/intercultural/nr3/bakmand.htm (10.03.2021).
• http://efnil.org/projects/lle/lithuania/lithuania (10.03.2021).
• http://www. lrkt. lt/Documents2_e. html (10.03.2021).
• http://efnil.org/projects/lle/lithuania/lithuania (10.03.2021).