SHANGHAI COOPERATION ORGANIZATION: A BINDING ELEMENT IN TURKEY’S KAZAKHSTAN AND CENTRAL ASIA POLICIES?

Yıl 2024, Cilt: 4 Sayı: 1, 149 - 170, 30.01.2024

Figen Aydın

https://doi.org/10.58375/sde.1422652

Öz

It has become difficult to ensure regional security in the new order established with the dissolution of the Soviet Union. Establishing security-oriented collaborations has become one of the most sought-after solutions to regional security concerns and border problems. China wanted to produce solutions to the security problems at the borders with an umbrella organization. In this understanding, the organization, of which China and Kazakhstan are among the founding partners, expanded over time and became the Shanghai Cooperation Organization (SCO). Although the organization, which was established with Asian countries and regional security concerns, has become an important partnership of the continent today, it has fallen below expectations in terms of cooperation. The establishment of the SCO has acted as a binding element in China-Kazakhstan political relations since the first years of Kazakhstan's independence. As a NATO member country, Türkiye has not become a permanent member of the SCO. However, by establishing modest connections, it has managed to become the first NATO member to become a dialogue partner. In this regard, Türkiye has become the only country that has regular dialogue with the SCO, as well as having military cooperation with the West. In addition, the existence of the SCO facilitates taking joint regional steps in foreign policy as a supportive-binding element in Türkiye-Kazakhstan political relations. The dialogue partnership with the SCO, which is an example of Türkiye's multifaceted foreign policy, provides positive contributions to Türkiye-Kazakhstan political relations and Türkiye's cooperation with Asian countries. The study will evaluate whether the SCO is a binding-supporting element in Türkiye-Kazakhstan political relations and Türkiye's Central Asian policies.

Anahtar Kelimeler

Shanghai Cooperation Organization, Türkiye, Kazakhstan, Central Asia, Binding.

ŞANGHAY İŞBİRLİĞİ ÖRGÜTÜ: TÜRKİYE’NİN KAZAKİSTAN VE ORTA ASYA POLİTİKALARINDA BAĞLAYICI UNSUR MU?

Öz

Sovyetler Birliği’nin dağılması ile kurulan yeni düzende bölgesel güvenliğin sağlanabilmesi güçleşmiştir. Yaşanan bölgesel güvenlik kaygılarına ve sınır sorunlarına aranan çözümlerin başında güvenlik odaklı işbirlikleri kurmak gelmiştir. Çin, sınırlarda yaşanan güvenlik problemlerine çatı bir kuruluş ile çözüm üretmek istemiştir. Bu anlayışta Çin ve Kazakistan’ın kurucu ortakları arasında bulundukları örgüt, zamanla genişleyerek Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ) halini almıştır. Asyalı ülkeler ile bölgesel güvenlik kaygıları odağında kurulan örgüt, bugün kıtanın önemli bir ortaklığı halini almasına rağmen işbirlikleri adına beklentinin altında kalmıştır. ŞİÖ’nün kurulması Kazakistan’ın bağımsızlığının ilk yıllarından itibaren, Çin-Kazakistan siyasî ilişkilerine bağlayıcı unsur olarak etki etmiştir. Türkiye ise NATO üyesi bir ülke olarak ŞİÖ’ye daimî üye olmamıştır. Fakat mütevazı bağlantılar kurarak diyalog ortağı olan ilk NATO üyesi olmayı başarmıştır. Bu minvalde Türkiye, Batı ile askerî işbirliklerine sahip olmasının yanı sıra ŞİÖ ile düzenli diyalog kuran tek ülke olmuştur. Bunun yanı sıra ŞİÖ’nün varlığı Türkiye-Kazakistan siyasî ilişkilerinde destekleyici-bağlayıcı bir unsur olarak dış politikada ortak bölgesel adımların atılmasını kolaylaştırmaktadır. Türkiye’nin çok yönlü dış politikasına örnek olan ŞİÖ ile diyalog ortaklığı, Türkiye-Kazakistan siyasî ilişkilerine ve Türkiye’nin Asyalı ülkeler ile olan işbirliklerine olumlu yönde katkılar sağlamaktadır. Çalışmada ŞİÖ’nün Türkiye-Kazakistan siyasî ilişkilerinde ve Türkiye’nin Orta Asya politikalarında bağlayıcı-destekleyici unsur olup olmadığı değerlendirilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Şanghay İşbirliği Örgütü, Türkiye, Kazakistan, Orta Asya, Bağlayıcılık

Kaynakça

• Arslan, İ. (2019). “Şanghay İş Birliği Örgütü: Çıkarlar/Öncelikler ve Bölgesel İş Birliği Arasında Bir Denge Arayışı”, Millî Savunma Üniversitesi Atatürk Stratejik Araştırmalar Enstitüsü Güvenlik Stratejileri Dergisi, Cilt:15, Sayı:30, s.289-330.
• Alpar, Güray. (2020). Türkiye’nin Güvenliğini Anlamak, Nobel Yayınları: Ankara.
• Alpar, Güray. (2023). From Geopolitik to Geostrategy, Palet Yayınları: Konya.
• Asia Cooperation Dialogue, http://www.acd-dialogue.org/ [Erişim Tarihi: 03.04.2023].
• Burkhanov, A. Yu-Wen, C. (2016). “Kazakh Perspective on China, The Chinese, and Chinese Migration”. Ethnic and Racial Studies. V: 39, No: 12, pp. 2129-2148.
• China Kazakhstan Ambassador, https://web.archive.org/web/20140906133919/http://kz.china-embassy.org/chn/zhgx/zhgxgk/ [Erişim Tarihi: 03.04.2023].
• CICA, https://www.s-cica.org/index.php?view=page&t=history [Erişim Tarihi: 04.05.2023].
• Cooley, A. (2012). Great Games, Local Rules, The New Great Power Contest in Central Asia. Oxford University Press: Newyork.
• Declaration on the Establishment of the Shanghai Cooperation Organization, http://www.gsdrc.org/docs/open/regional-organisations/sco,%202001,%20establishing%20declaration.pdf [Erişim Tarihi: 03.04.2023].
• Dongxiao, C. (2015). “Prospects and Paths of CICA’s Transformation”, China Quarterly of International Strategic Studies, World Century Publishing Corporation and Shanghai Institutes for International Studies, Vol. 1, No. 3, pp. 447–469.
• Gabuev, A. (2017). “Bigger, Not Better: Russia makes the SCO a Useless Club”, Carnegie Moscow Center, https://carnegie.ru/commentary/71350 [Erişim tarihi: 10.11.2023].
• Jain, B. M. (2017). “China’s Soft Power Diplomacy in South Asia. Myth or Reality?”, Lexington Books, Lanham.
• Jin, W. Dehang, K. (2019). “Counter-Terrorism Cooperation Cooperation Between China and Central Asian States in the Shanghai Cooperation Organization”, China Quarterly of International Strategic Studies Vol. 5, No. 1, pp. 65-79.
• Karaca, R. K. (2012). “A New Example for Regionalism: Shanghai Cooperation Organization”, KAV Yayınları, İstanbul Aydın Üniversitesi, “Üç Deniz Havzası Ülkeleri Ortak Yönetim Kültürü ve Yeniden Yapılanma Sorunları Sempozyumu”, Bildiri Kitabı, s. 702-712.
• Peyrouse, S. (2016). “Discussing China: Sinophilia and sinophobia in Central Asia”. Journal of Eurasian Studies 7. Asia-Pacific Research Center, Hanyang Universty, V:7, N:1, pp.14–23.
• Sarı, Y. (2017). “Türkiye-Orta Asya İlişkilerinde Sınırlı İşbirliği”, AK Parti’nin 15 Yılı Dış Politika, Kemal İnat, Ali Aslan, Burhanettin Duran (Ed.), SETA Kitapları 29, İstanbul, s. 357-380.
• Shanghai Cooperation Organization (SCO). Development Strategy of the Shangai Cooperation Organization until 2025, https://eng.sco-russia2020.ru/images/17/25/172516.pdf [Erişim tarihi: 20.05.2023].
• Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı, Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ), https://www.mfa.gov.tr/sanghay-isbirligi-orgutu.tr.mfa [Erişim Tarihi: 22.03.2023].
• Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı, “2021 Yılına Girerken Girişimci ve İnsanî Dış Politikamız”, Dışişleri Bakanlığı’nın 2021 Mali Yılı Bütçe Teklifinin TBMM Genel Kurulu’na Sunulması Vesilesiyle Hazırlanan Kitapçık, [Erişim Tarihi: 22.03.2023].
• Umarov, T. (2020). “China Looms Large in Central Asia”, Carnegie Endowment for International Peace, https://carnegiemoscow.org/commentary/81402, [Erişim tarihi: 24.04.2022].
• Vanderhill, R. Joireman, S. F. Tulepbayeva, R. (2020). “Between the Bear and the Dragon: Multivectorism in Kazakhstan as a Model Strategy for Secondary Powers”. International Affairs. V:96 No:4, pp. 975-993.