Fethiye Alara Düz Dokumaları

Yıl 2013, Cilt: 6 Sayı: 11, 75 - 99, 06.07.2013

Filiz Ölmez Sema Etikan

Öz

Özet
Fethiye, zengin düz dokuma kültürümüz içerisinde kendine özgü renk, motif ve desen özelliği ile ayrı bir yer edinmiş olan önemli bir dokumacılık merkezidir. Yörede geleneksel olarak kilim, cicim ve zili tekniği ile yaygı, seccade, namazlağı, heybe, torba, çuval, çul gibi farklı kullanım amaçları için düz dokumalar üretilmektedir. Yöre halkı düz dokumaları kilim olarak adlandırmaktadır. Eldirek (kırmızı kilim) kilimi, Seydiler kilimi, aynalı kilim, sarı namazlağı (deli zili), yantırlı kilim, karaçul ve alaçul yörenin önemli dokumalarıdır. Bu çalışmada, yörenin düz dokuma geleneğini oluşturan dokumalar arasında yer alan alara dokumaların boyut, dokuma tekniği, renk, motif ve desen özellikleri yönünden incelenmesi amaçlanmıştır. Yaygı, seccade ve namazlağı olarak dokunan alara dokumalarda geçmişte yün ve deve yünü kullanılmakta iken günümüzde yün ve pamuk ipliği kullanımı yaygınlaşmıştır. Dokuyucular çoğunlukla ipliklerini hazır, boyanmış olarak satın almakta, ya da dokuma ipliklerini kendileri boyamaktadırlar. Goraf da denilen deve yünü renkli çubuklar ve bunların arasında yer alan renkli çubukların üzerinde cicim tekniği ile dokunmuş motifler yer almaktadır. Yoz pıtrak, göbekli pıtrak, kurbağacık, devetabanı, sığır sidiği gibi motifler alara kilimlerde sıklıkla görülen motiflerdir. Seyrek cicim teknikli motiflerin yer aldığı dokumalar yanışlı alara olarak adlandırılmaktadır.
Abstract
Fethiye has placed separately in our rich flat weaving culture with its typical color, motif and pattern features and has an important textile manufacturing center. In the area flat weavings are traditionally manufactured with kilim, jejim and sili techniques for different uses, such as sackcloth, beam, prayer rugs, prayers, saddlebags, bags, sacks, sackcloth. The local calls flat weavings as kilim with a general statement. Eldirek (red kilim) kilim, Seydiler kilim, mirrored kilim, yellow prayer rug (crazy sili), yantırlı kilim, black sackcloth and ala sackcloth are important flat weavings of Fethiye. In this study, it was aimed to examine alara weavings that taken the place between these weavings that forms the tradition of flat weavings of this region in terms of size, weaving techniques, colors, motif, design and pattern characteristics. Wool and camel wool used in the past in Alara kilims woven as beam, prayer rugs and prayer while wool and cotton yarn usage has become widespread nowadays. Weavers have mostly bought own yarns dyed and as ready to use. Some weavers have dyed weaving yarns themselves. Gorafe called the camel wool colored bars and on the the colored bars between them motifs appear woven with the jejim technique. Such as Yoz pıtrak, göbekli pıtrak, kurbağacık, devetabanı, sığır sidiği motifs are frequently seen motifs in alara kilims. Weavings woven with rare jejim technique are called yanışlı alara.

Anahtar Kelimeler

Fethiye, alara, düz dokuma, kilim, cicim

Kaynakça

• ANONİM, (1999). Fethiye ve Yöresi El Sanatları, Fethiye Halk Eğitim Müdürlüğü Raporu, Fethiye.
• ÇELİK, Ü., (2004). Fethiye’de Eldirekli Göçebe Yörükler ve Eldirek Kilimleri, Ak Yayınları. İzmir.
• ETİKAN, S., (2002). Muğla İlinde El Dokuması Halıcılık Ve Üretilen Halıların Bazı Teknolojik Özellikleri Üzerinde Bir Araştırma, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Ev Ekonomisi Anabilim Dalı Doktora Tezi (Basılmamış), Ankara.
• DENİZ, B., (2000). Türk Dünyasında Halı ve Düz Dokuma Yaygılar, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları: 215. Ankara.
• ETİKAN, S., (2005). “Seydiler Kilimlerinin Motifleri ve Anlattıkları” Motif, Halk Oyunları Eğitim ve Öğretim Vakfı Dergisi, Sayı: 43.
• MERÇİL, E., (1985). Müslüman Türk Devletleri Tarihi, İstanbul Üniversitesi Yayınları No: 33 Edebiyat Fakültesi Yayınları no: 3211. İstanbul.
• SANIBELLİ, E., (1994), “Günümüz Türk Halılarının Yozlaşma Nedenleri”, Kamu ve Özel Kuruluşlarla Orta Öğretimde, Üniversitelerde El Sanatlarına Yaklaşım ve Sorunları Sempozyumu Bildirileri, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• UYKUCU, E., (1983). İlçeleriyle Birlikte Muğla Tarihi, Gümüş Basımevi. İstanbul. KAYNAK KİŞİLER
• Ümmügülsüm ÇELİK, 52, Eldirek köyü, 2010.
• Halime KENDİRLİ, 65, Seki, 2010.
• Arife LEYLEK, 60, Kadıköy, 2010. Hatice ERTEN,45, Kemer, 2010.
• Rıfat MET, 80, Esenköy (Yayla), 2010.
• Arzu UÇAR, 60, Boğalar köyü, 2010.