Öz
It is important for souvenirs to reflect geographical indications of the region in order to be local and original. Geographical indications can be composed of raw materials specific to the region, known people in the community, animals live in the region, endemic plants, local products, special days and dates, social events, moveable and immoveable cultural assets. Burdur is a city with a significant potential tourism because of its nearness to Antalya, which is a major tourism destination, its nature and rich history. In this study, geographical indications of Burdur are determined and original souvenirs designs using these geographical indications are proposed. Key Words: Burdur, souvenirs, geographical indications. Dr., Ankara Üniversitesi Ev Ekonomisi Yüksekokulu El Sanatları Bölümü Ziraat Fakültesi Yerleşkesi no:11 Dışkapı/ Ankara. ayanar@ankara.edu.tr Doç. Dr., Gazi Üniversitesi Endüstriyel Sanatlar Eğitim Fakültesi Aile ve Tüketici Bilimleri Eğitimi Tekstil Moda ve Dekorasyon Eğitimi Bölümü. s.tagi@gazi.edu.tr 1.GİRİŞ Yöreye özgü, yöreyi temsil yeteneği yüksek olan coğrafi işaretler, bir ürünün hangi yöreye ait olduğunu gösteren unsurlardır. Coğrafi işaretler sadece tarımsal ürünlerle sınırlı olmayıp, insan eli ile üretilen ürünleri de kapsamaktadır. Yani coğrafi işaretler kapsamında doğal ürünler, tarım, maden, el sanatları ve sanayi ürünleri girmektedir (Anonim, 1995). Yörelere ait olan bu ürünlere coğrafi işaret belgesi verilirken bir gruplama yapılmaktadır. Coğrafi işaretler, menşe işareti ve mahreç işareti olmak üzere iki gruba ayrılmaktadır. Menşe adı; coğrafi sınırları belirlenmiş, belirgin niteliği, ünü ve diğer özellikleriyle bu yöre ile özdeşleşmiş, üretimi, işlenmesi ve diğer işlemlerin tümüyle bölge sınırları içinde üretilen bir ürünü tanımlamaktadır. Menşe adı, ürünün tamamıyla tanımlanan bölge sınırları içinde üretilmiş olmasını gerektirmektedir. Örneğin, Çerkez peyniri, Van oltu peyniri, Kastamonu sarımsağı, Hereke halısı, Anzer balı gibi (Tuncay, 2009:1). Mahreç işareti ise; coğrafi sınırları belirlenmiş belirgin bir niteliği, ünü veya diğer özellikleriyle bu yöre ile özdeşleşmiş bir ürün olmasının yanında, üretimi, işlenmesi ve diğer işlemlerinden en az birinin belirlenmiş bölge sınırları içindeki gibi üretilen ürünü kapsamaktadır. Örneğin; Maraş dondurması, Trabzon ekmeği gibi. Burada dikkat edilmesi gereken şey söz konusu ürünün yapım şekli, kullanılan hammadde ve kalitesinin ait olduğu yöreyle benzer şekilde üretilmesidir (Anonim, 2011). Turist bir yöreyi ya da ülkeyi ziyaret ettiği zaman, gittiği yöre ya da ülkenin coğrafi işaretlerini taşıyan, kullanım amaçlı (radyo, çanta vb.), anı veya hediyelik eşya (dekoratif objeler, cam biblolar, takı vb.) ve bunların karışımı olan ürünler (belli bir bölgenin özelliğini yansıtan işlevsel ve anı amaçlarına hizmet edebilecek ürünler; özel üretim çakı, Milas halısı vb.) almaktadır (Öter, 2010:180). El sanatı ürünleri, bu hediyelik turistik eşya tiplerinin tümünü kapsamaktadır. Türkiye piyasasında yer alan turistik hediyelik eşya incelendiğinde anahtarlıktan kutuya, nazar boncuğundan müzik aletine, halıdan takıya, saatten tespihe kadar çok çeşitli el sanatları ürünü üretildiği görülmektedir. Bunların yanı sıra yabancı kaynaklı ürünler de piyasada geniş yer almakta ve yöresel ürünlere oranla maliyetinin ucuz olması sebebiyle daha ucuza pazarlanmakta bazen de Türk firmalar ürünlerinin üretimini Çin’deki fabrikalarda yaptırmaktadırlar. Bu ürünlerin ucuz, özensiz, kalitesiz, geleneksel izler taşımayan, fonksiyonel olmayan özellikte olduğu anlaşılmaktadır (Yanar, 2012:144). Bu tespitler doğrultusunda mevcut turistik hediyelik eşyayı, üretildiği ve pazarlandığı yöreye ya da ülkemize özgü hale getirmek önem kazanmaktadır. Bu çalışmada Burdur iline özgü coğrafi işaretler, yörenin kendine özgü hayvanlarından olan dikkuyruk ördeği (Oxyura leucocephala) ve yağ balığı (Phoxinellusanatolicus anatolicus), yörenin endemik bitkilerinden Sığla (Liquidambar orientalis) ağacının yaprağı, Salda sığırkuyruğu (Verbascum dudleyanum)’nun çiçeği olarak belirlenmiştir. Ayrıca yörede bulunan taşınır ve taşınmaz kültür varlıkları da yine turistik hediyelik eşya çeşitliliğini artırmak amacıyla sembolleştirilerek yeni ürün tasarımında kullanılmıştır. Burdur, İç Anadolu ve Akdeniz bölgesini birbirine bağlayan konumu, coğrafi yapısı, kamp ve karavan turizmi, olta balıkçılığı, rüzgar sörfü, kuş gözlemi gibi alternatif turizm aktivitelerine uygun, müze ve ören yerleri ile kültür turizmine elverişli bir yöredir. Burada kültür turizmi ayrı bir önem ve anlam kazanmaktadır. Burdur ili neolitik çağdan günümüze kadar gelen süreçte farklı kültürlere ait izler ve varlıklar barındırmaktadır. Bununla beraber Burdur ilini kültür turizminde ulusal ve uluslararası pazarlar açısından özgün kılan farklı bir yön ve özellik bulunmaktadır. Burdur Batı Akdeniz Bölgesinin tarihsel adı olan “Teke Yöresi” nin manevi başkenti konumundadır. Teke yöresi kültürü; mimari özellikleri, konakları, camileri, hamamları, çeşmeleri, kervansarayları, el sanatları, giysi ve kıyafetleri, sosyal yaşamdaki gelenek ve görenekleri, türküleri, oyunları, çalgıları, kıvrak ezgileri ve yöre mutfağı ile oldukça yoğun bir potansiyel arz etmektedir (Yılmaztürk, A ve diğ., 2013:76). Farklı turizm türlerine uygunluğu yanında önemli turizm merkezleriyle komşu olması ve geçiş yolları üzerinde olması sebebiyle de çalışma bölgesi olarak seçilmiştir. Konu ile ilgili literatür taraması yapılarak, yöreye özgü coğrafi işaretler belirlenmiş ve bu coğrafi işaretler Adobe® Photoshop® programı kullanılarak çeşitli turistik hediyelik eşya ürün tasarımları yapılmıştır. Tasarımı yapılan takılar ise köseleye uygulanarak ürün haline getirilmiştir.
Anahtar Kelimeler
Burdur İline Ait Coğrafi İşaretlerin Belirlenmesi ve Özgün Turistik Hediyelik Eşya Tasarım Önerileri
Öz
Öz
Turistik hediyelik eşyanın yerel ve özgün nitelik kazanması için bulunduğu yörenin coğrafi işaretlerini yansıtması önemlidir. Coğrafi işaretler yörede bulunan hammaddeler, yöre halkı için anlam ifade eden kişiler, bölgeye ait hayvanlar, endemik bitkiler, yöresel ürünler, yörenin özel gün ve tarihleri, toplumsal olayları, taşınır ve taşınmaz kültür varlıkları olabilir.
Burdur, Antalya gibi önemli bir turizm merkezine yakın olması ile dikkat çeken, doğası ve zengin tarihsel geçmişi ile önemli turizm potansiyeline sahip olan bir ildir. Bu çalışmada Burdur ilinin coğrafi işaretleri belirlenmiş ve turistik hediyelik eşya tasarımında kullanılarak özgün ürün önerileri getirilmiştir.
Anahtar kelimeler: Burdur, turistik hediyelik eşya, coğrafi işaret.
Abstract
It is important for souvenirs to reflect geographical indications of the region in order to be local and original. Geographical indications can be composed of raw materials specific to the region, known people in the community, animals live in the region, endemic plants, local products, special days and dates, social events, moveable and immoveable cultural assets.
Burdur is a city with a significant potential tourism because of its nearness to Antalya, which is a major tourism destination, its nature and rich history. In this study, geographical indications of Burdur are determined and original souvenirs designs using these geographical indications are proposed.
Key Words: Burdur, souvenirs, geographical indications.
Anahtar Kelimeler
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 18 Eylül 2014 |
| Gönderilme Tarihi | 18 Eylül 2014 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2014 Cilt: 1 Sayı: 1 |