Öz
All socities strive for transfering and keeping alive their cultural values which are shaped within a certain geographical, religious, political and economic reasons. In order to make this essential purpose visible, these socities try to turn their intellectual data residing in their memories into a cultural phenomenon by repeating this data on clothes and accessories. Thus, becoming a concrete sign of human memory, clothing changes into a discourse where cultural values are reflected and in this way, these notions become something beyond covering and ornamentation. In this article, the aim is to determine in what ways cultural elements of Ancient Civilisations such as Egyptian, Greek and Roman Civilisations are reflected on costumes and accessories. At the same time in the article, the notion of communication created in society by garments and accessories which illuminate a certain period and age and also, which have cultural references equipped with symbolical associations is aimed to be explained. Consequently, it is observed that costumes and accessories used in Ancient Age where unique examples of art are represented are fictionalised in the garb of traditional culture reflex. The samples which they are benefited from their various elements of accessories and wears which are used in point at issue terms in art locality are observed at the present day. There are the varios impacts from traditional culture to present wear culture and that wears which they are formed by affecting from previous cultures are determined. Some factors in which social hierarchy is strongly emphasized, religious and moral ideologies are unmistakeably monitorized and on which natural conditions play a determinative role are determined as basic approaches forming formal and thematical dimensions of clothes and accessories in Ancient Age. Key Words: Ancient age, clothing, culture, accessory, allusion, sign. 1. GİRİŞ Ekin kavramı toplumsal yaşamın zamana ve uzama bağlı kalarak ürettiği bir sürecin sonucudur. Sürecin sonunda ortaya çıkan değişik ekinsel olguları anımsama, yineleme ve/ya güncelleme, sonradan ekinsel olana yönelme ancak sonraki dönemlerde onunla değişik biçimlerde ilişkilendirmeler yapmakla olasıdır. Toplumun imgelemini besleyen ortak bir uğraş alanına sahip ekinsel olguların simgesel bir biçimde dışavurumu sonraki dönemlerde en fazla benimsenen tutumlardandır. Toplumsal yaşamda bilinçli ve öğrenilmiş davranışların bir çeşit dışavurumu olan ekin kavramının kapsadığı simgesellik boyutu gönderime açık bir duruma gelmektedir. Ekin kavramına yönelik araştırmaların çoğu insan bilim ve toplum bilimin uğraş alanına girmektedir. Birçok düşünürün bu kavram hakkındaki ortak yargıları ise ekinin insan etmenini temel alması yönündedir (Abalı, 2009:41; Dönmezer, 1978:122’den akt.; Kongar, 1994:38; Haviland, 1993:60’dan akt. Marshall v.d., 2004:59; Güvenç 2002:14-‐15). Ekin, insanın toplumda yaşayarak yaparak öğrendiği ve aktarıp öğrettiği özdeksel ve tinsel olan her şeydir. Ekini insanların doğal ya da öğrenilmiş tutumları, davranışları, yaklaşımları ve bunların ardında yatan, soyut değerleri, inançları, algıları oluşturur. Toplumsal olarak kazanılmış gelenekler, görenekler, töreler, inanç değerleri, hukuk ve yönetim kurumları, sanat, dil ve haberleşme süreçleri ekini belirten öğelerdir. Hemen her dönemde tarihsel, toplumsal, siyasal, ekonomik koşullardan derinlemesine etkilenen ve üretildiği dönemin izlerini yansıtan giysilerden özdeksel bir ekin ürünü olarak söz etmek mümkündür. Bilindiği gibi her dönem ve ekinde oluşan değerlerin giysilere yansıma biçemleri o ekinin çerçevesinde gelişmiş ve şekillenmiştir. Ekinsel bir anlam yaratma biçemiyle oluşturulan giysiler, toplumun imge evreninden beslenir, bireyin ya da topluluğun bir dizi imgeler yaratarak bilinçaltının dışlaştırıldığı bilinçli seçim işlemine göndermeler yapar. Giysiler bir tür sessiz dil gibidir; giyildiği toplumun sınıf düzenini açığa vuran ve toplumun genel yapısı hakkında bilgi sunan bir iletişim biçimidir. Böylece giysilerin (ve modanın) ekinsel bir görüngü niteliği kazanarak, iletişimsel gücü ve toplum üzerindeki etkisi ortaya çıkar. Giysiler toplumun inançlarını, değerlerini, fikirlerini ve deneyimlerini oluşturan varlıklar ve uygulamalar olarak nitelendirilir, ekinle özdeşleştirilirler (Barnard, 1996:36; Marshall v.d., 2004:59; Tortora ve Eubank, 2006:3). Giysi ve donatıları bir gösterge olarak simgesel işlevleri olan birimler gibi algılamak gerekir. Giysi ve donatıların toplum içerisinde yarattığı etki ve anlam yine toplum tarafından oluşturulan ekinsel çevre ile şekillenir. Ekinsel göndermeler açısından giysi ve donatıları, uzamsal, zamansal ve yere bağlı ayrımlanan, bütünlüğü olan bir dizge, öğeleri birbirine bağımlı ve birbirine etkileyen bir yapı olarak ele almak gerekir. Giysilere yüklenen bu değişik işlevlerin yapısalcıların her şeyi dile indirgeme tutumlarıyla benzerlik oluşturduğu ifade edilebilir. Bilindiği gibi, yapısalcılığı benimseyen her kuramcı, her şeyin bir göstergeler dizgesi olduğunu temel bir varsayım olarak kabul eder. Bu düşünceden yola çıkarak giysilerin (ve onu tamamlayan, bir yan öğe olarak anlamının belirlenmesine katkı sağlayan donatının) kendilerine özgü bir dil biçimi olduğunu söylemek mümkündür. Bu bakış açısıyla günümüz yapısalcı dilbilimi benimseyenlerin anlatımına uygun olarak söylersek, giysi dilinin oluşumuna katkı sağlayan her türden göstergenin (renk, biçim, gerecin niteliği, gibi) anlamının öncelikle biçime göre4 üretildiği söylenebilir. Dolayısıyla giysiler zamansal ve uzamsal farklılıklara göre kendilerine özgü bir söylem biçimi oluşturur. Bunun yanında tarihsel, toplumsal, siyasal, törel değişik öğeler aracılığıyla belli bir bireyin ya da toplumun belleğini 4 Yapısal dilbilim bunu dilin gösteren düzlemi olarak adlandırmaktadır.
Anahtar Kelimeler
Öz
Öz
Her toplum coğrafi, dini, siyasi, ekonomik nedenlerden kaynaklanan birtakım kültürel değerlerini aktarma ve yaşatma uğraşı içerisine girmiştir. Buradaki temel çabayı görünür hale getirmek için belleğinde bulunan düşünsel verilerleri giysi ve aksesuarlarında yineleyerek onlara kültürel bir görüngü niteliği kazandırmayı amaçlamıştır. Böylece insan belleğinin somut bir göstergesi halini alan giysi ve aksesuarlar örtünme ve süslenmenin ötesinde kültürel değerlerin yansıtıldığı bir söylem biçimine dönüştürülmüştür. Bu makalede Antik Çağ medeniyetlerinden olan Mısır, Yunan ve Roma uygarlıklarına yönelik kültürel öğelerin giysi ve aksesuarlara hangi biçimlerde yansıtıldığı saptanmaya çalışılmıştır. Aynı zamanda makalede belirli bir döneme ve medeniyete ışık tutan giysi ve aksesuarların kültürel göndermelerinin simgesel bir çağrışımla donatılarak toplumda yarattığı iletişim olgusu açıklanmaya çalışılmıştır. Sonuç olarak sanat alanında eşsiz örneklerin sunulduğu Antik dönemde kullanılan giysi ve aksesuarların geleneksel kültürün bir yansısı biçiminde kurgulandığı görülmüştür. Toplumsal hiyerarşinin etkin bir biçimde vurgulandığı, doğa koşullarının belirleyici bir rol üstlendiği, dini ve ahlaki birtakım ideolojilerin mutlak biçimde görüntülendiği birtakım faktörler Antik Çağ giysi ve aksesuarlarının biçimsel ve izleksel boyutlarını oluşturan temel yaklaşımlar olarak belirlenmiştir.
Anahtar Kelimeler: Antik Çağ, Giysi, Kültür, Aksesuarlar, Gönderme, Gösterge.
CULTURAL ALLUSIONS IN CLOTHING AND ACCESSORIES OF ANCIENT AGE
Abstract
All socities strive for transfering and keeping alive their cultural values which are shaped within a certain geographical, religious, political and economic reasons. In order to make this essential purpose visible, these socities try to turn their intellectual data residing in their memories into a cultural phenomenon by repeating this data on clothes and accessories. Thus, becoming a concrete sign of human memory, clothing changes into a discourse where cultural values are reflected and in this way, these notions become something beyond covering and ornamentation. In this article, the aim is to determine in what ways cultural elements of Ancient Civilisations such as Egyptian, Greek and Roman Civilisations are reflected on costumes and accessories. At the same time in the article, the notion of communication created in society by garments and accessories which illuminate a certain period and age and also, which have cultural references equipped with symbolical associations is aimed to be explained. Consequently, it is observed that costumes and accessories used in Ancient Age where unique examples of art are represented are fictionalised in the garb of traditional culture reflex. Some factors in which social hierarchy is strongly emphasized, religious and moral ideologies are unmistakeably monitorized and on which natural conditions play a determinative role are determined as basic approaches forming formal and thematical dimensions of clothes and accessories in Ancient Age.
Key Words: Ancient Age, Clothing, Culture, Accessory, Reference, Sign.
Anahtar Kelimeler
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 8 Ocak 2014 |
| Gönderilme Tarihi | 16 Ekim 2014 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2014 Cilt: 7 Sayı: 14 |