Sanat Ontolojisinden Mimarlık Ontolojisine: Mimari Yapıtların Ontik Statüsü

Yıl 2018, Cilt: 11 Sayı: 22, 264 - 301, 30.12.2018

Rifat Gökhan Koçyiğit

https://doi.org/10.21602/sduarte.465818

Öz

Bu çalışmada -yeni kurulan bir bilgi alanı olarak- mimarlık ontolojisinin sanat
ontolojisinden özgül farklılıkları ortaya konmakta, genel ontoloji ve sanat ontolojisi
kuramlarından yararlanılarak mimari yapıtların ontik statüsü sorgulanmaktadır. Bu amaçla
sanat ontolojisi alanında üretilen kuramlar, mimari yapıtlar özelinde eleştirel bir tutumla
yeniden yorumlanmakta ve mimarlığın kendine has yapısından kaynaklanan özgül sorunlar
karşısında yeni ontik çözümlemeler elde edilmeye çalışılmaktadır. Dolayısıyla, çalışma
çerçevesinde, tarihsel çözümleme yerine mantıksal bir çözümleme yöntemi
benimsenmiştir. Bu çerçevede var oluş kipleri, tümellik-tikellik, nesne-özellik, fiziksellikzihinsellik, somutluk-soyutluk gibi ontoloji alanında sık kullanılan temel kategorilerden
yararlanılmaktadır. Sonuçta mimari yapıtların bu kategori çiftlerinden yalnız birine ait
olduğunu varsayan analitik kuramlarla birden çok kategoriye bir arada ait olabileceğini
savunan çok katmanlı kuramlar karşılaştırılmaktadır. 

Anahtar Kelimeler

Ontoloji, Mimarlık Ontolojisi, Sanat Ontolojisi, Mimari Yapıt

Kaynakça

• Alexander, S. (1925). Art and the Material, Manchester: The University Press.
• Atıcı, M. (2000). "Önceden Kurulmuş Uyum ve Mimarlık", Mimarlık ve Felsefe içinde, İstanbul: Yapı Endüstri Merkezi Yayınları, s. 80-87.
• Aristotle, (1984) Categories, in The Complete Works of Aristotle, ed. J. Barnes, cilt: 1 Princeton: Princeton University Press,
• Aristoteles (2009). Poetika. Çev. İsmail Tunalı. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Çitil, A. A., (2012). Çağdaş Felsefe, Anadolu Üniversitesi Yayınları, Eskişehir.
• Beardsley, M. C. (1958). Aesthetics: Problems in the Philosophy of Criticism, New York: Harcourt, Brace and Company.
• Cohen, S., (1974). Physical Context/ Cultural Context: Including it All, Oppositions (2) s. 1-39.
• Copleston, F. (1998). Platon, Çev. Aziz Yardımlı, İstanbul: İdea Yayınevi.
• Cox, R. (1985). ‘Are Musical Works Discovered?’, The Journal of Aesthetics and Art Criticism, sayı:43 (4), s.367–74.
• Croce, B. (1965) Guide to Aesthetics, çev. G. Laterza e figli; Patrick Romanell, Indianapolis: Bobbs-Merrill, (Breviario di estetica, Bari: 1913)
• Currie, G. (1989). An Ontology of Art, London: Macmillan.
• Dodd, J. (2000). ‘Musical Works as Eternal Types’, The British Journal of Aesthetics, 40 (4): 424–440.
• Graham G. (2005). Philosophy of The Arts , 3. Basım, New York: Routledge.
• Grünberg T., Grünber D. (2013) Metafizik, 4. Basım, Ankara: Anadolu Üniversitesi YayınıGüçlü A. vd. (2003). Felsefe Sözlüğü, Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Hartmann, N. (2014). Aesthetics, çev. Eugene Kelly of Ästhetik, Berlin: De Gruyter.
• Ingarden R. (1989). The Ontology of the Work of Art, çev. Max Niemeyer; Raymond Meyer with John T. Goldthwait, Athens:Ohio University Press. (Untersuchungen zur Ontologie der Kunst: Musikwerk, Bild, Architektur, Film, Tübingen)
• Illies, C., Ray, N. (2009). Philosophy of Architecture, Philosophy of Technology and Engineering Science içinde, ed. A. Meijers (Handbook of the Philosoph of Sciences, cilt 9, s. 1121-1174) London:Oxford, Elsevier Science.
• Illies, C., Ray, N. (2014). ‘’An Aesthetic Deontology: Accesible Beauty as a Fundamental Obligation of Architecture.” Architecture Philosophy, cilt 1, s. 1.
• Joad, C.E.M., (1936) Guide to Philosophy, London: Victor Gollancz.
• Kant, I. (2003) Arı Usun Eleştirisi, 1. Basım, İstanbul İdea Yayınevi.
• Khatchadourian, H. (1960). ‘Works of Art and Physical Reality’, Ratio, 2 (2): 148–161.
• Kivy, P. (1983). "Platonism in Music: A Kind of Defense", Grazer Philosophische Studien, 19: 109–129.
• Kivy, P. (1987). "Platonism in Music: Another Kind of Defense", American Philosophical Quarterly, sayı 24 (3) s.245–252.
• Nussbaum, C. (2003). ‘Kinds, Types, and Musical Ontology’, The Journal of Aesthetics and Art Criticism, sayı 61 (3), s. 273–291.
• O’Hear, A. (1995). ‘Art and Technology: An Old Tension’, Philosophy and Technology, içinde, Roger Fellows (ed.), Cambridge: Cambridge University Press,, 143–158.
• Özlem, D. (2004). Mantık, Klasik Sembolik Mantık, Mantık Felsefesi, 7. Basım, İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• Ralls, A. (1972). ‘The Uniqueness and Reproducibility of a Work of Art: A Critique of Goodman’s Theory’, Philosophical Quarterly, 22 (86)
• Rudner, R. (1950). ‘The Ontological Status of the Esthetic Object’, Philosophy and Phenomenological Research, 10 (3): 380–388.
• Rohrbaugh G. (2005). Ontology of Art" The Routledge Companion to Aesthetics içinde, ed. Bery Gaut ve Dominic McIver Lopes, London: Routledge.
• Smith, B. (2008). ‘Searle and De Soto: The New Ontology of the Social World’, The Mystery of Capital and the Construction of Social Reality içinde, ed. Barry Smith, David Mark, and Isaac Ehrlich, Chicago: Open Court, 35–51.
• Thomasson, A. (1999). Fiction and Metaphysics, Cambridge: Cambridge University Press.
• Thomasson, A. (2004). ‘The Ontology of Art’, The Blackwell Guide to Aesthetics içinde, ed. Peter Kivy, Oxford: Blackwell, s. 78–92.
• Thomasson, A. (2005) ‘The Ontology of Art and Knowledge, Aesthetics’, The Journal of Aesthetics and Art Criticism, sayı 63 (3), s. 221–229.
• Thomasson, A. (2006a), ‘Existence questions’, Philosophical Studies, 141 (1): 63–78.
• Thomasson, A. (2006b), ‘Debates about the Ontology of Art: What Are We Doing Here?’ Philosophy Compass, say 1 (3) s.245–255.
• Thomasson, A. (2010) ‘Ontological Innovation in Art’, The Journal of Aesthetics and Art Criticism, sayı 68 (2), s. 119–130.
• Tok, A., Potur, A. Y. (2016). Tasarım Stüdyolarında Eleştiri: Aktörler, Ortam, Kanallar Üzerine, , İstanbul: Megaron, Yıldız Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Yayını, cilt: 11, sayı 3, s.412-422.
• Tzonis, A., Lefaivre, L. (1985). The Grid and the Pathway: an Introduction to the Work of Dimitris and Suzanna Antonakakis in the Context of Greek Architectural Culture, Atelier 66: the Architecture of Dimitris and Suzanna Antonakakis, New York: Rizzoli International Publishing, , s. 14-25.
• Tzonis, A., Lefaivre, L.(1996). Why Critical Regionalism Today?, Theorizing a New Agenda for Architecture: an Anthology of Architectural Theory 1965-1995 içinde, Ed. K. Nesbitt, New York: Princeton Architectural Press, New York, s. 484-492.
• Scruton, R. (1979) The Aesthetics of Architecture, London: Methuen.
• Smith, Barry, 2008, ‘Searle and De Soto: The New Ontology of the Social World’, The Mystery of Capital and the Construction of Social Reality içinde, ed. Barry Smith, David Mark ve Isaac Ehrlich, Chicago: Open Court, 35–51.
• Tunalı, İ. (2012). “Roman Ingarden’ın Estetik’ine Bakış”, İstanbul: İstanbul Üniversitesi.Felsefe Arkivi Dergisi, Sayı:21.
• Tunalı, İ. (2014). Sanat Ontolojisi, İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• Wolterstorff N. (1980). Works and Worlds of Art, Oxford: Clarendon Press.
• Yürekli, H., Yürekli F. (2004) Mimarlık Bir Entelektüel Enerji Alanı, 1. Basım, İstanbul: Yapı Endüstri Merkezi.
• Zeller, E. (2008) Grek Felsefesi Tarihi, çev. Ahmet Aydoğan, İstanbul: Say Yayınları.
• İnternet Kaynakları Fisher, Saul, "Philosophy of Architecture", The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Winter 2016 Edition), Edward N. Zalta (ed.), URL = <https://plato.stanford.edu/archives/win2016/entries/architecture/>.Erişim tarihi: 24.09.2018
• Kment, Boris, "Varieties of Modality", The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Spring 2017 Edition), Edward N. Zalta (ed.), URL = <https://plato.stanford.edu/archives/spr2017/entries/modality-varieties/>. Erişim tarihi: 24.09.2018
• Klima, Gyula, "The Medieval Problem of Universals", The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Winter 2017 Edition), Edward N. Zalta (ed.), URL = <https://plato.stanford.edu/archives/win2017/entries/universals-medieval/>. Erişim tarihi: 24.09.2018
• Livingston, Paisley, "History of the Ontology of Art", The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Summer 2016 Edition), Edward N. Zalta (ed.), URL = <https://plato.stanford.edu/archives/sum2016/entries/art-ontology-history/>Erişim tarihi: 24.09.2018
• Poli, Roberto, "Nicolai Hartmann", The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Winter 2017 Edition), Edward N. Zalta (ed.), URL = <https://plato.stanford.edu/archives/win2017/entries/nicolai-hartmann/>. Erişim tarihi: 24.09.2018
• Rettler, Bradley and Bailey, Andrew M., "Object", The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Winter 2017 Edition), Edward N. Zalta (ed.), URL = <https://plato.stanford.edu/archives/win2017/entries/object/>.Erişim tarihi: 24.09.2018
• Spade, Paul Vincent and Panaccio, Claude, "William of Ockham", The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Winter 2016 Edition), Edward N. Zalta (ed.), URL = <https://plato.stanford.edu/archives/win2016/entries/ockham/>. Erişim tarihi: 24.09.2018
• Wetzel, Linda, "Types and Tokens", The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Fall 2018 Edition), Edward N. Zalta (ed.), URL = <https://plato.stanford.edu/archives/fall2018/entries/types-tokens/>.Erişim tarihi: 24.09.2018
• "Tip" http://tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.5bab324ec87d16.67810075 Erişim tarihi: 22.09.2018