Jale Yılmabaşar'ın Eserlerindeki Göz ve Horoz İmgelerinin Anadolu Kültürü ve Sembolleri Açısından İncelenmesi

Yıl 2023, Cilt: 16 Sayı: 31, 46 - 61, 30.06.2023

Mehmet Ali Gökdemir

https://doi.org/10.21602/sduarte.1182339

Öz

Bu araştırmada, Jale YILMABAŞAR'ın eserlerindeki göz ve horoz imgelerinin Anadolu kültüründeki sembol ve imgeler açısından değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Araştırmada verilerin toplanması amacıyla, nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi yöntemine başvurulmuştur. Araştırmanın çalışma kapsamını Jale YILMABAŞAR'ın göz ve horoz figürlerini belirgin bir biçimde kullandığı eserleri oluşturmaktadır. Araştırmada bu sanatçının araştırılmak istenmesinde, sanatçının eserlerinde göz ve horoz gibi bazı sembolleri kullanması etkili olmuştur. Araştırmanın verilerinin analiz edilmesinde betimsel analiz yöntemi kullanılmıştır. Araştırma sonucunda, bir sanatçının eserlerinde kuşkusuz yetiştiği coğrafyadan imgeler, semboller ve konular görmek olası bir durum olduğu tespit edilmiştir. Bu bağlamda sanatçının yetiştiği coğrafya ne kadar zengin bir kültüre sahipse, sanat eserleri de o denli sağlam, renkli ve zengin olabilmektedir. Bu bilgilere dayanarak, Anadolu’nun zengin ve köklü kültüründen beslenerek yetişen sanatçıların da üreteceği sanat eserlerinin eşsiz bir değeri olduğunu söyleyebiliriz. Anadolu’nun bağrında yetişmiş Jale YILMABAŞAR gibi sanatçılar, bu coğrafyanın kendilerine sunduğu kültür zenginliklerini hakkıyla eserlerine yansıtmışlarıdır. Sanatçı Jale YILMABAŞAR, Anadolu kültürünün kendisine sunduğu sembollerden nazar boncuğu, göz ve horoz imgelerini sıkça kulanmış bir sanatçıdır. Sanatçının Dünya’nın en iyi yedi seramik sanatçısının arasında yer almasında, Türkiye’nin ilk seramik profesörü olma unvanını almış olmasında ve uluslararası yarışmalarda dereceler almasında, sanatçının yetiştiği zengin Anadolu kültürünün etkisinin oldukça büyük olduğunu söylemek mümkündür.

Anahtar Kelimeler

Anadolu Kültürü, Semboller, Horoz, Göz Boncuğu, Nazar

Kaynakça

• Alp, K.Ö. (2009). Orta Asya'dan Anadolu'ya kültürel sembollere giriş. Ankara, Eflatun Yayınevi.
• Çatalbaş, R. (2011). Türklerde hayvan sembolizmi ve din ilişkisi. Turan Stratejik Araştırmalar Merkezi Dergisi, 3(12), 49.
• Çıblak, N. (2004). Halk kültüründe nazar, nazarlık inancı ve bunlara bağlı uygulamalar. Türklük Bilimi Araştırmaları (TÜBAR), 15, 103-125.
• Çiçek, Ü. (2009). Göz boncuğu. İzmir, İzmir Ticaret Odası.
• Çoruhlu, Y. (2013). Türk mitolojisinin ana hatları. İstanbul Kabalcı Yayıncılık.
• Çoruhlu, Y. (1999). Türk mitolojisinin ABC’si. İstanbul: Kabalcı Yayıncılık.
• Dundes, A. (1992). Wet and dry, the evil eye: an essay in ındo-european and semitic worldview. England-Londra: A Case Book.
• Hayırsever, B.(2020). Jale Yılmabaşar ve seçili seramik duvar panoları üzerine bir değerlendirme. Uluslararası sanat ve estetik dergisi. 3(5), 83-100.
• Gerek, Z. (2014). Eski Türk inançlarının Erzurum tavuk ve turna barındaki izleri. Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, 32, 99-112.
• Gür, D., ve Soykan, A.N. (2013). Anadolu kültüründe nazar ve azarlıklar: Safranbolu örneği. Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi. 2(3), 115-158.
• Karasar, N. (2012). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Kahraman, G.(2017). Çok Yönlü Sanatsal Kişiliği ile Jale Yılmabaşar, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Özel Sayı, 1, 117-126.
• Marchese, T.R. (2001). Charms and amulets in Turkish life. The Textile Museum Journal, 40(35), 35-48
• Özsoy, V., & Mamur, N. (2019). Görsel sanatlar öğrenme ve öğretim yaklaşımları, Ankara, Pegem Akademi.
• Soygüder Baturlar, Ş. ve Yaylagül, L.(2029). Kültürel süreklilik bağlamında türk halk kültüründe mavi/turkuaz mavisi ve nazar boncuğu. Akdeniz iletişim dergisi. (31), 665-688
• Yıldırım, A., ve Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, M. A. (2008). Kazaklarda batıl inanışlar. Ç.Ü.Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 17(3). 417-430.
• İnternet Kaynakları
• URL-1: http://www.alem.com.tr/Sohbetler/jale-ylmabasarn-53-yllk-sanat-seruven-690359 Erişim Tarihi: 20.09.2022.
• URL-2: http://www.felsefetasi.org/horozun-sembolik-gorevi Erişim Tarihi: 20.09.2022.
• Görsel Kaynaklar
• Görsel1:https://www.google.com/search?q=Jale+y%C4%B1lmaba%C5%9Far+eserleri&rlz=1C1SQJ_trTR1023TR1023&sxsrf=ALiCzsaz8fM_o5V4PNwgZ-QtP8CwBBqw2g:1664308642124 Erişim Tarihi: 26.09.2022.
• Görsel2:https://www.google.com/search?q=Jale+y%C4%B1lmaba%C5%9Far+eserleri&rlz=1C1SQJL_trTR1023TR1023&sxsrf=ALiCzsaz8fM_o5V4PNwgZQtP8CwBBqw2g:1664308642124&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=2ahUKEwj2KPr4LX6AhUS_EDHS9KDB8Q_AUoAXoECAEQAw&biw=1366&bih=657&dpr=1#imgrc=oIQPfT6oxKdU9M Erişim Tarihi: 26.09.2022.
• Görsel3:https://www.google.com/search?q=jale+y%C4%B1lmaba%C5%9Far+seramikleri+deki+horoz&tbm=isch&rlz=1C1SQJL_trTR1023TR1023&hl=tr&sa=X&ved=2ahUKEwjTnMGY5bX6AhWCNewKHavNBpkQBXoECAEQQQ&biw=1349&bih=600#imgrc=Svb2m7VrtBO8FM Erişim Tarihi: 26.09.2022.
• Görsel4:https://www.google.com/search?q=jale+y%C4%B1lmaba%C5%9Far+seramik+eserleri&tbm=isch&ved=2ahUKEwjW1NLs4LX6AhVSXOUKHc_LDWoQ2cCegQIABAA&oq=Jale+y%C4%B1lmaba%C5%9Far+SERAM%C4%B0K+eserleri&gs_lcp=CgNpbWcQARgAMgUIABCABDoGCAAQHhAIOgYIABAeEAdQ8RhYsCtgj0FoAHAAeACAAZsBiAGjCZIBAzAuOZgBAKABAaoBC2d3cy13aXotaW1nwAEB&sclient=img&ei=pFUzY9byO9K4lQfPl7fQBg&bih=657&biw=1366&rlz=1C1SQJL_trTR1023TR1023#imgrc=KxS4FrtmK_cCkM&imgdii=9W8WBDTt6IE-BM Erişim Tarihi: 26.09.2022.
• Görsel5:https://www.google.com/search?q=jale+y%C4%B1lmaba%C5%9Far+seramik+eserleri&tbm=isch&ved=2ahUKEwjW1NLs4LX6AhVSXOUKHc_LDWoQ2cCegQIABAA&oq=Jale+y%C4%B1lmaba%C5%9Far+SERAM%C4%B0K+eserleri&gs_lcp=CgNpbWcQARgAMgUIABCABDoGCAAQHhAIOgYIABAeEAdQ8RhYsCtgj0FoAHAAeACAAZsBiAGjCZIBAzAuOZgBAKABAaoBC2d3cy13aXotaW1nwAEB&sclient=img&ei=pFUzY9byO9K4lQfPl7fQBg&bih=657&biw=1366&rlz=1C1SQJL_trTR1023TR1023#imgrc=2YgitpaWFBR4vM, Erişim Tarihi: 26.09.2022.
• Görsel6: https://artam.com/muzayede/335-online-muzayede/jale-yilmabasar-1939-horoz Erişim Tarihi: 26.09.2022.
• Görsel7: https://www.nurolsanat.com/jale-yilmabasar-ve-sedef-yilmabasar-resim-sergisi.html Erişim Tarihi: 26.09.2022.