Bolu Müzesi Örneğinde Kilimlerde Depolama ve Sergileme Yöntemleri

Yıl 2023, Cilt: 16 Sayı: 32, 1126 - 1141, 08.01.2024

Esra Karakullukçuoğlu Mustafa Genç

https://doi.org/10.21602/sduarte.1398754

Öz

İnsanlar günlük ihtiyaçlarını karşılamak adına çeşitli kullanım eşyaları üretmişlerdir. Kuşaktan kuşağa aktarılarak geleneksellik vasfı kazanan bu ürünler, toplumların kültür varlıklarını oluşturmuşlardır. Etnografya biliminin alanına giren söz konusu unsurlar arasında süs eşyalarını, sosyal yaşamda kullanılan aksesuarları, çeşitli tarım aletleri ve dokumaları vs. saymak mümkündür. Etnografik malzemelerin bir grubunu da el dokuma kilimler oluşturmaktadır. Kilimler yaygı, duvar ve sedir örtüsü gibi amaçlar doğrultusunda üretilip kullanılmışladır. Anadolu’nun büyük bir kısmında üretim alanı bulan kilimler, müze ve koleksiyonlarının önemli kültür varlıkları arasındadırlar. Söz konusu eserlerin organik yapıları çevresel faktörlerden etkilenerek yıpranmalarına yol açmakta ve bunun önüne geçmek için de sergileme ve depolama alanlarında ısı, ışık ve nem dengesine dikkat edilmesi gerekmektedir. Bu makalenin amacı Bolu Müzesi’ndeki eserlerin sergileme, depolama yöntemlerini ve eserlerin korunmasında almış oldukları önlemleri ortaya koymaktır. Çalışmada literatür tarama, görüşme ve belgeleme gibi nitel araştırma yöntemlerinden yararlanılmıştır. Bolu Müzesi envanterinde 114 adet dokumanın kayıtlı olduğu, bunların 63 adedinin halı, 41 tanesinin ise kilim olduğu bilgisine ulaşılmıştır. Kilimlerden 5 tanesi sergilenmektedir. Yapılan çalışma sonucunda Bolu müzesindeki kilimlerin depolama yöntemlerinin doğru olarak yapıldığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Etnografya, Müze, Kilim, Sergileme, Depolama

Proje Numarası

SSY-2022-8737

Kaynakça

• Taş, E. (2021). Somut Olmayan Kültürel Miras Kapsamında Sakarya El Sanatları ve Ustaları, İstanbul: Efe Akademi Yayınları.
• Baydar N. (2000), “Müzelerde Etnografik Eserler Hangi Koşullarda Depolanmalı ve Eserlere Nasıl Muamele Edilmelidir?”, 5. Müzecilik Semineri Bildiriler, s.107-111.
• Bittner E. (2004). Basic Textile Care: Structure, Storage, and Display, Introduction to the Structure and Technology of Records Materials, s.1-25.
• Garside D. (2017). “How is museum lighting selected? An insight into current practice in UK museums” Journal of the Institute of Conservation, Sayı1 s. 3-14.
• Güllü G. (2013). “Türkiye’de İç Ortam Hava Kirliliği Çalışmaları”, Hava Kirliliği Araştırmaları Dergisi, Sayı 2, s. 146-158.
• Koyuncu Okca, A. ve Kalfa B. (2021). “Müze ve Çevresel Koşulların Denetimi Açısından Denizli Atatürk ve Etnografya Müzesi”, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 3, s.682-708.
• Kandemir Ö. ve Uçar Ö. (2015). “Değişen Müze Kavramı ve Çağdaş Müze Mekanlarının Oluşturulmasına Yönelik Tasarım Girdileri”, Anadolu Üniversitesi Sanat ve Tasarım Dergisi, Sayı 9, s.17-46.
• Kurtay vd. (2003). “Müzelerde Algılama ve Aydınlatma Kriterlerinin Analizi: Ankara-Anadolu Medeniyetleri Müzesi Orta Holü”, Sayı 2, s.95-113.
• Koçak E. ve Eskici B. (2019). “Müzelerde Korumaya Etkiyen Faktörler” Sanat ve Tasarım Dergisi, Sayı 24, s. 235-259.
• Kızık Kiraz R.N. (2018). “Arşiv ve Kütüphanelerde Nadir Eserleri Koruma Sorunları ve Temel Öneriler, Art Sanat Dergisi”, Sayı 9, S.161-175.
• Kervankiran İ. (2014). “Dünyada Değişen Müze Algısı Ekseninde Türkiye’deki Müze Turizmine Bakış”, Türk Araştırmaları Dergisi, Sayı 11, s.345-369.
• Salderay B. ve Gönülay Çalımlı Z. (2020). “Müze Kavramı, Süleyman Saim Tekcan ve Imoga-İstanbul Grafik Sanatlar Müzesi”, Sanat ve Tasarım Dergisi, Sayı 26, s. 83-99.
• Silva M. ve Henderson J., (2011). “Sustainability in conservation practice”, Journal of the Institute of Conservation, Sayı 34, s.5-15.
• Sancaklı S. (2016). “Tekstil Eserlerde Depolama ve Önleyici Konservasyon Uygulamaları” 25 Müze Kurtarma Kazıları Sempozyumu ve II. Uluslararası Müzecilik Çalıştayı, Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü, s.243-362.
• Tezcan Akmehmet K. (2017). “Yaşayan Müze Kavramı Üzerine Bir İnceleme”, Yaratıcı Drama Dergisi, Sayı, s. 1-16.
• Torgan Güzel E. (2022). “Topkapı Sarayı Müzesi’nde Bulunan Klapdanlı Kâbe Örtülerinin Korunmasına Yönelik Arkeometrik İncelemeler ve Bu İncelemelerin Koruma Bilimine Katkısı” Sanat Tarihi Dergisi, Sayı 31, s.375-379.
• Yıldırım İ. (2021). “Müze Algısı ile İlgili Son 20 Yılda Türkiye’de Yapılan Çalışmaların Literatür Değerlendirmesi Yöntemiyle Analizi” Modular Journal, İstanbul Gedik Üniversitesi Yayınları, Sayı 1, s.30-45.
• Yılmaz Z. ve Yanar A. (2023). “Önleyici Koruma Kapsamında Tarihi Tekstillere Yönelik Sergileme ve Depolanma Önerileri” İdil Sanat ve Dil Dergisi, Sayı 102, s. 189-204.
• Aktimur Ö. (2013). Sanat Eserlerinin Restorasyonunda Geleneksel ve Çağdaş Tekniklerin Kullanımı, Sanatta Yeterlik, İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Seramik Tasarımı Programı.
• Arı Kılıç, E.G. (2017). Arkeometrik Analizleri, Doktora Tezi, Ankara: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Kültür Varlıklarını Koruma Anabilim Dalı.
• Antalya Müzesi’nde Teşhirde Bulunan Etnografik Tekstil Ürünlerinin Konservasyon Sorunu ve Çözüm Önerileri, Yüksek Lisans Tezi, Antalya: Akdeniz Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Sanat ve Tasarım Anasanat Dalı.
• Engin H. (2022). Doğu Anadolu Bölgesi’ndeki Etnografya Müzeleri ile Bu Bölge Müzelerindeki Etnografik Eser Seksiyonlarının İdari, Sosyal ve Kültürel Açıdan İncelenmesi, Doktora Tezi, Van: Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat Tarihi Anabilim Dalı.
• Gümüş E. (2013). Etnografya Müzelerinde Sergileme ve Teşhirin Hikâyesi (Ankara, Çankırı, Eskişehir, Yozgat Etnografya Müzeleri Örneği ile), Yüksek Lisans Tezi, Yozgat: Bozok Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı.
• Öztekin O. A. (2014). Müze Kavramı ve Müze Yapılarının İç Mekanlarının İstanbul’ deran Örneklerle İncelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Haliç Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İç Mimarlık Anabilim Dalı.
• Özdemir T. (1992). Bolu Şehri, Doktora Tez, İstanbul: Sosyal Bilimler Enstitüsü, Beşeri ve İktisadi Coğrafya Bilim Dalı.
• Sezen S. (2019). Türkiye’deki Üniversitelerde Tekstil Konservasyonu Eğitiminin Karşılaştırılması Ve Öneriler, Yüksek Lisans Tezi, Antalya: Akdeniz Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü, Halı-Kilim Ve Eski Kumaş Desenleri Anasanat Dalı.
• Sarıhan S. Z. (2018). T. C. Vakıflar Genel Müdürlüğünün (İstanbul) Halı Müzesindeki Restorasyon Gerektiren Kirkitli Dokumaların Motif ve Tasarım Bakımından İncelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü, Geleneksel Türk Sanatları Anasanat Dalı.
• Usluca Ö. (2008). Tarihi Dokuma Kumaşların Koruma ve Onarım Yöntemleri, Yüksek Lisans, İstanbul: Marmara Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü, Tekstil Ana Sanat Dalı.
• Uzgidim G. (2018). Gazi Üniversitesi Prof. Ülker Muncuk Müzesinde Bulunan Metal İşlemeli Tekstil Ürünlerinde Oluşan Bozulmalar, Doktora Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, Kültür Varlıklarını Koruma Anabilim Dalı.
• Ünaldi V. (2019). Kilim Koruma ve Onarım İlkeleri, Meslek Analizi ve Uygulanabilirliği, Sanatta Yeterlik Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, Geleneksel Türk Sanatları Ana sanat Dalı.