Nakışın Sanat, Zanaat ve Endüstriyel Tasarımdaki Güncel Görünümleri

Yıl 2024, Cilt: 17 Sayı: 33, 166 - 189, 04.07.2024

Tuba Bahar

https://doi.org/10.21602/sduarte.1355876

Öz

Birbirinden bağımsız parçaları dikişle birleştirme fikriyle başlayan nakış, çeşitli uygulama teknikleri kullanılarak yüzeylere yapılan bezemelerdir. İnsani faaliyet olarak nakış, içinde oluştuğu çevrenin unsurlarıyla beslenerek kendini güncellemekte, böylece çeşitli görünümlere kavuşmaktadır. Nakışın farklı görünümlerini tespit etmek amacındaki bu çalışma, betimsel tarama metodu ile yapılandırılmıştır. İnternet platformları aracığıyla ulaşılan zanaat, sanat ve endüstriyel tasarım konseptindeki nakış çalışmaları, Arts And Crafts, 20. Yüzyıl Sanatı, Bauhaus Akımı gibi düşünsel arkaplan ve kavramlarla ilişkisel olarak ele alınmıştır. Çalışmada, nakışın sanatsal düzlemde bir fikri ifade etme aracı olarak var olduğu ve zanaatsal düzlemde geleneksel kültürel bir öğe olarak algılandığı ve bu temelde üretiminin çeşitlenerek devam ettiği tespit edilmiştir. Endüstriyel tasarım kapsamında ise nakış; zanaat ve sanattan temel farkı seri üretim olan sanayide, elektronik nakış makineleri vasıtasıyla yer bulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Nakışın Görünümleri, Sanatta Nakış, Zanaatta Nakış, Endüstriyel Tasarımda Nakış

Kaynakça

• Antmen, A. (2021a). Sanat ve Cinsiyet, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Antmen. A. (2021b). 20. Yüzyıl Batı Sanatında Akımlar, İstanbul: Sel Yayınları.
• Bahar, T. (2021). “Geleneksel Nakış (Türk İşi, Hesap İşi, Tel Kırma) İşlemeciliği”, Geleneksel Meslekler Ansiklopedisi, Ankara: T.C. Ticaret Bakanlığı, Cilt 1, s. 425-437.
• Barışta, H. Ö. (1995). Türk İşleme Sanatı Tarihi, 2. Basım, Ankara: Gazi Üniversitesi Yayınları.
• Bourdie, P. (2019). Eril Tahakküm, 5. Basım, İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Bourriaud, N. (2004). Postprodüksiyon, Senaryo Olarak Kültür: Sanat Dünyayı Nasıl Yeniden Programlıyor, İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Çıttır, T. (2009). Bilgisayar Destekli Nakışlı Tekstil Ürünlerinin Desen Özelliklerinin ve Nakış Sektörünün Sorunlarının Belirlenmesi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ev Ekonomisi (El Sanatları ) Anabilim Dalı.
• Karasar, N. (2005). Bilimsel Araştırma Yöntemi, 15. Basım, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Marx, K. (2011). 1844 El Yazmaları, Çev. Murat Belge, 6. Basım, İstanbul: Birikim Yayınları.
• Öztürk, İ. (1998). Geleneksel Türk El Sanatlarına Giriş, Ankara: Ürün Yayınları.
• Ruskin, J. (2016). Sanat Üzerine Denemeler, Seçme Yazılar II, İstanbul: Corpus Yayınları.
• Sevin, N. (1990). Onüç Asırlık Türk Kıyafet Tarihine Bir Bakış, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. İnternet Kaynakları Balcı, H. (2022). “Feminist Sanatta Kadın El Emeğinin Gündeme Gelişi ve Direniş Biçimi Olarak Kullanımı”, https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2049583, Erişim Tarihi: 07.02.2024.
• Berber, G. Ş., Koşar, S. T. A. ve Aydın, M. D. (2020). “Geleneksel Nakış Tekniğinin Güncel Sanata Yansıması”,https://www.researchgate.net/publication/349636430_Geleneksel_Nakis_Tekniginin_Guncel_Sanata_Yansimasi_idil, Erişim Tarihi: 23.01.2024.
• Chen, L., Su, Z., He, X., Chen, X., & Dong, L. (2022). “The Application of Robotics and Artificial İntelligence in Embroidery: Challenges and Benefits”, https://www.researchgate.net/publication/366551314_Immersive_virtual_reality_application_for_intelligent_manufacturing_Applications_and_art_design, Erişim Tarihi: 16.02.2024.
• Coşkun, E. ve Oğulata, R. T. (2008). “Akıllı Tekstiller ve Genel Özellikleri” https://fbe.cu.edu.tr/storage/fbeyedek/makaleler/200818-3-11.pdf , Erişim Tarihi: 09.01.2024.
• Çakır, F., Aytekin, A., Tüminçin, F. (2018). “Nesnelerin İnterneti ve Giyilebilir Teknolojileri”, Sosyal Araştırmalar ve Davranış Bilimleri Dergisi, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/522602, Erişim Tarihi: 12.01.2024.
• Ersen, N. L. (2010). “Feminist Sanatın Kadın Sanatçılara Etkisi: Miriam Schapiro, Tracey Emin Ve Andrea Dezsö Örnekleri Üzerinden Kadın Zanaatı/Sanatı”, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/203690, Erişim Tarihi: 07.07.2024.
• Gürcüm, B. H. ve Baykasoğlu N. (2019). “İşlemenin Ayrımcı Kökenleri” https://www.idildergisi.com/makale/pdf/1541259219.pdf, Erişim Tarihi: 17.02.2024.
• Gürcüm, B. H. ve Kartal, S. (2017). “Bauhaus ile Tasarıma Dönüşen Zanaat”, https://www.idildergisi.com/makale/pdf/1500186220.pdf, Erişim Tarihi: 01.02.2024.
• Kandemir, M. ve Odabaşı, E. (2021). “Hesap İşi İğne Tekniğinin Bilgisayar Destekli Nakış Makineleri İçin Accurate 4 Programında Tasarlanması ve Uygulanması”, https://journalofsocial.com/files/josasjournal/722126725_12_38_ID573.%20Kandemir&Odaba%C5%9F%C4%B1_483-489.pdf, Erişim Tarihi: 19.01.2024.
• Keser, N. (2016). “İplik Sanatı: Sanat Alanına Kabul Edilme Mücadelesi ve Çağdaş Bir Sanat Dalı Olarak Yükselişi”, https://dergipark.org.tr/tr/pub/humanitas/article/2775, Erişim Tarihi: 07.02.2024.
• Koca, B. (2019). “Feminist Sanat Sonrası Cinsiyet”, https://dergipark.org.tr/tr/pub/iujad/issue/47468/570253, Erişim Tarihi:07.02.2024.
• Küçükkalay, A. M. (1997). “Endüstri Devrimi ve Ekonomik Sonuçlarını Analizi” https://dergipark.org.tr/tr/pub/sduiibfd/issue/20855/223684, Erişim Tarihi: 18.01.2024.
• Mecnika, V., Hoerr, M., Krievins, I., Jockenhoevel, S., & Gries, T. (2014). “Technical Embroidery For Smart Textiles”, https://www.researchgate.net/publication/277631766_Technical_Embroidery_for_Smart_Textiles_Review, Erişim Tarihi: 16.02.2024.
• Oğuz, M. Ö. (2002). “Ulusal Kalıtın Küreselleşmesi ve Türk El Sanatları”, https://www.millifolklor.com/PdfViewer.aspx?Sayi=54&Sayfa=2, Erişim Tarihi: 18.01.2024.
• Özüdoğru, Ş. (2010). “Feminist Sanata İki Farklı Yaklaşım: Gerilla Kızlar ve Cindy Sherman”, https://dergipark.org.tr/tr/pub/sanatvetasarim/issue/20661/220415, Erişim Tarihi: 07.02.2024.
• Roh, J. S. (2018). “Conductive Yarn Embroidered Circuits for System on Textiles”, https://www.intechopen.com/chapters/60834, Erişim Tarihi: 17.02.2024.
• Şentürk, Z. (2023). “Victoria and Albert Müzesinde Bulunan Ürünlerdeki Türk Nakış Desenlerinin Yorumlanması”,https://www.ubakkongre.com/_files/ugd/d0a9b7_84b3c179338543a583ccef3c0fa203e9.pdf, Erişim Tarihi: 12.02.2024.
• Şatır, S. (2016). “Zanaat ve El Sanatlarının Sürdürülebilirlik Bağlamlı Tasarım Değerleri”, https://open.metu.edu.tr/handle/11511/97805, Erişim Tarihi: 09.02.2024.
• Toros, S. (2021). “Yaratıcı Endüstriler ve Endüstriyel Tasarım: Kavramlar ve Olgular”, https://dergipark.org.tr/tr/pub/moment/issue/62871/855746, Erişim Tarihi: 23.01.2024.
• Tüzel, B. (2020). “COVID-19 Salgını Sürecinde El Sanatları Geleneği Deneyimleri”, https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1212097, Erişim Tarihi: 09.02.2024.
• Üstüner Gür, S. (2018). “Tekstilde Sanat ve Tasarımın Endüstri ile Buluşması: Bauhaus Dokuma Atölyesi”, https://sobider.com/DergiTamDetay.aspx?ID=3974, Erişim Tarihi: 01.02.2024.
• Yıldız, E. Z. ve Pamuk, O. (2021). “Elektronik Devrelerin Nakış İşlemi ile Kumaş Yüzeylerine Uygulanması”, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/937586, Erişim Tarihi: 17.02.2024.
• https://www.elizabennett.co.uk/new-gallery, Erişim Tarihi:13.01.2024.
• https://carolineharrius.com/About , Erişim Tarihi: 18.01.2024.
• https://tr.wikipedia.org/wiki/Kanavi%C3%A7e_i%C5%9Fi, Erişim Tarihi: 20.01.2024.
• https://www.instagram.com/p/Cw2jWs9Mxxu/ Erişim Tarihi: 17.01.2024.
• https://www.ullastinawikander.com/About, Erişim Tarihi: 17.01.2024.
• https://www.textileartist.org/10-contemporary-embroidery-artists/, Erişim Tarihi: 18.01.2024.
• https://culturalyst.com/ehrenelizabethreed, Erişim Tarihi: 18.01.2024.
• https://ehrenelizabethreed.com/home.html, Erişim Tarihi: 18.01.2024.
• https://www.youtube.com/watch?v=05i6PEXMbjE, Erişim Tarihi: 17.01.2024.
• https://www.instagram.com/islemelikkk/,https://www.atolyevenus.com/atolye/punch-nakis-atolyesi/ Erişim Tarihi: 18.01.2024.
• https://www.youtube.com/watch?v=7ulIiPamsVc, Erişim Tarihi: 14.01.2024.
• https://www.facebook.com/groups/445559385933743/?locale=tr_TR, Erişim Tarihi: 12.02.2024.
• https://www.instagram.com/p/ClVSWkNoMAj/, Erişim Tarihi: 12.02.2024.
• https://www.facebook.com/gtesanatlari/?locale=tr_TR, Erişim Tarihi: 12.02.2024.
• https://m.facebook.com/groups/190159024722653/directory/, Erişim Tarihi: 12.02.2024.
• https://www.facebook.com/groups/603828186411897/, Erişim Tarihi: 12.02.2024.
• https://tr.pinterest.com/dilekinal07/nakis/, Erişim Tarihi: 12.02.2024.
• http://www.cemilegul.com.tr/index.html, Erişim Tarihi: 18.01.2024.
• https://www.artic.edu/artworks/249141/flowerpot-fire-screen, Erişim Tarihi: 07.02.2024.
• https://msgsu.edu.tr/akademik/mimarlik-fakultesi/bolumler/endustriyel-tasarim/, Erişim Tarihi: 07.02.2024.
• https://tr.wikipedia.org/wiki/End%C3%BCstriyel_tasar%C4%B1m#End%C3%BCstriyel_tasar%C4%B1m%C4%B1n_geli%C5%9Fimi, Erişim Tarihi: 20.01.2024.
• https://www.hurriyet.com.tr/gundem/nakis-tezg-hlari-1-milyar-dolar-isledi-38517136, Erişim Tarihi: 15.02.2024.
• https://www.textilegence.com/konfeksiyon-sektorunun-kalbi-igm-2022-fuarinda-atti/, Erişim Tarihi: 15.02.2024.
• http://www.compucon.gr/en_eos_3.html, Erişim Tarihi: 20.01.2024.
• http://www.uib.org.tr/tr/kbfile/giyilebilirteknoloji-raporu, Erişim Tarihi: 12.02.2024.
• Görsel Kaynaklar
• Görsel 1. Eliza Bennett, “A Woman'sWork is Never Done”, 2014, İnsan Derisi, İplik/Nakış. https://www.elizabennett.co.uk/new-gallery, Erişim Tarihi: 20.01.2024.
• Görsel 2. Caroline Harrius, 2022, Seramik Üzerine Nakış, Seramik, İplik/Kanaviçe Nakışı. https://www.instagram.com/carolineharrius/ , Erişim Tarihi: 20.01.2024. Görsel 3. Valeria Faúndez, Mutfak Gereçleri Üzerine Nakış, Plastik, İplik/Kanaviçe Nakışı. https://dzen.ru/a/YDY1onANpS2y89SM, Erişim Tarihi: 20.01.2024.
• Görsel 4. Ulla-Stina Wikander, Çeşitli Eşyalar Üzerinde Nakış, Kumaş, İplik/Kanaviçe Nakışı. https://www.ullastinawikander.com/, Erişim Tarihi: 20.01.2024.
• Görsel 5. Inge Jacobsen, Kâğıt Üzerine Nakış, Kâğıt, İplik. https://www.ingejacobsen.com/portfolio , Erişim Tarihi: 20.01.2024.
• Görsel 6. Ehren Elizabeth, 2010, Söylem Tarzları 1, Reed, Avatar, Kâğıt Üzerine Nakış. https://ehrenelizabethreed.com/artwork/1285957-modes%20of%20discourse%201.html, https://ehrenelizabethreed.com/artwork/1528724-avatars%2c%20proximities%2016.html, Erişim Tarihi: 20.01.2024.
• Görsel 7. Nuray Çakır, Eski Yastık Örtüsünden Yeni Dekoratif Örtü, Kumaş, İplik/Nakış, Dantel. https://m.facebook.com/groups/445559385933743/permalink/1712268559262813, Erişim Tarihi: 20.01.2024.
• Görsel 8. Eski Nakışlardan Yeni Eşyalar, İplik, Kumaş/Kanaviçe Nakışı. a. https://tr.pinterest.com/pin/473581717083079617/, Erişim Tarihi: 11.02.2024. b. https://tr.pinterest.com/pin/473581717083079475/, Erişim Tarihi: 11.02.2024. c. https://tr.pinterest.com/pin/473581717083079673/, Erişim Tarihi: 11.02.2024. d. https://tr.pinterest.com/pin/473581717083079460/, Erişim Tarihi: 11.02.2024.
• Görsel 9. Nakkaşhome, Geleneksel Türk Nakışlarından Örnekler, İplik, Kumaş/Nakış. https://www.instagram.com/nakkas46/?igsh=MTFkOXhsMVpweXBheA%3D%3D, Erişim Tarihi: 11.02.2024.
• Görsel 10. Endüstriyel Tasarım Ürünlerinde Nakış, Şapka, Ayakkabı, Çanta/Nakış. https://www.hepsiburada.com/afun-siyah-erkek-beyzbol-sapkasi-nakis-yaz-orgu-kap-sapka-erkekler-kadinlar-icin-snapback-gorras-hombre-sapka-rahat-kap-baba-sapka-yurt-disindan-pm-HBC000014TC8A, Erişim Tarihi: 19.06.2023. https://www.converse.com.tr/urun/chuck-70-bright-embroidery-4460083/, Erişim Tarihi: 19.06.2023. https://tr.aliexpress.com/item/1005004738182522.html, Erişim Tarihi: 19.06.2023.
• Görsel 11. Elektronik Nakış Makinası ve Nakış Uygulamasının Görüntüsü, 2022, Kumaş, İplik/Nakış. Chen, L., Su, Z., He, X., Chen, X., & Dong, L. (2022). “The Application of Robotics and Artificial İntelligence in Embroidery: Challenges and Benefits”, Assembly Automation, (Ahead-of-Print). s 855.
• Görsel 12. a) Şematik Devre Şeması, b) Elektronik Nakış Makinesiyle Kumaşa Desenlerin İşlenmesi, c) Devrenin Kontrol Bilgisayarına Bağlanması, d) Vücut Üzerine Yerleştirlmesi, (2022). Chen, L., Su, Z., He, X., Chen, X., & Dong, L. (2022). “The Application of Robotics and Artificial İntelligence in Embroidery: Challenges and Benefits”, Assembly Automation, (Ahead-of-Print).