Sinemada İnsan ve Mekân İlişkisinin Egemenlik Alanı Bağlamında Göstergebilimsel İncelemesi Makas Eller Filmi

Yıl 2024, Cilt: 17 Sayı: 33, 487 - 512, 04.07.2024

Yeşim Kırımlıoğlu , Derya Elmalı Şen

https://doi.org/10.21602/sduarte.1362974

Öz

“Mekân mı insanı etkiler insan mı mekânı şekillendirir?” sorusuna net cevap vermek anlamsızdır ki aralarında bütünleşik bir bağ vardır. İnsan ancak deneyimleyerek mekânı algılar ve egemenlik alanı oluşturarak aidiyet duygusunu güçlendirir. Böylece mekân-kimlik-aidiyet birbirini şekillendirir. Sinema ve mimarlığı buluşturan insan ve mekân sinemada önemli ölçüde işlevseldir. Bu etkileşimin sinemada nasıl yansıtıldığına odaklanan çalışmada yansıtılanın altında yatan mesajların analiz edilmesi amaçlanmıştır. Bu bağlamda çalışmada Tim Burton’un Makas Eller filmi ele alınmış ve kurguladığı mekânların karakterlerle etkileşimi; söz konusu mekânların içerdiği birçok gösterge ve altında yatan anlamlar üzerinden göstergebilim yöntemi ile çözümlenmiştir. Filmde mekânların ve karakterlerin birbiriyle özdeşleştiği, karakterlerin bulundukları mekânlara ayak uydurmaya çalıştıkları ve zamanla kendilerine göre şekillendirdikleri sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

İnsan-Mekân Etkileşimi, Egemenlik Alanı, Sinema Filmi, Göstergebilim, Makas Eller

Etik Beyan

-

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Teşekkür

-

SEMIOTIC ANALYSIS OF THE RELATIONSHIP BETWEEN HUMAN AND SPACE IN CINEMA IN THE CONTEXT OF SOVEREIGNTY: THE MOVIE OF EDWARD SCISSORHANDS

Öz

It is meaningless to give a clear answer to the question that “whether the place affects people or whether people shape the space?” but there is an integral connection between them. A person perceives space only by experiencing it and strengthens the belonging by creating a sphere of sovereignty. Thus, space-identity-belonging shape each other. People and space, which bring cinema and architecture together, are significantly functional in cinema. Focusing on how this interaction is reflected in the cinema, the study aims to analyze the underlying messages of what is reflected. In this context, Tim Burton’s Edward Scissorhands movie was discussed in the study and the interaction of the spaces he constructed with the characters was analyzed by semiotics method through many signs and underlying meanings contained in the spaces. It has been concluded that the places and characters in the film are identified with each other, the characters try to keep up with the places they are in and shape them according to themselves over time.

Anahtar Kelimeler

Human-Space Interaction, Sovereignty Area, Movie, Semiotics, Edward Scissorhands

Proje Numarası

-

Kaynakça

• Adiloğlu, F. (2005). Sinemada Mimari Açılımlar: Halit Refiğ Filmleri, 1. Baskı, İstanbul: ES Yayınları.
• Aksan, D. (1999). Anlambilim, Anlambilim Konuları ve Türkçenin Anlambilimi, 2. Baskı, Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Akyıldız, Ö. (2012). Mimari Mekânların Sinemanın Kurgusal Mekânları Üzerine Etkileri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimarlık Anabilim Dalı.
• Asar, H. (2013). Mimari Mekân Okumasında Algısal Deneyim Analizinin Bir Yöntem Yardımıyla İrdelenmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimarlık Anabilim Dalı.
• Aslan, F., Aslan E. ve Atik, A. (2015). “İç Mekânda Algı”, İnönü Üniversitesi Sanat ve Tasarım Dergisi, Malatya: İnönü Üniversitesi Güzel Sanatlar ve Tasarım Fakültesi Yayınları, Cilt 5, Sayı 11, s.139-151.
• Beşışık, G. (2013). Sinema ve Mimarlıkta Mekân Kurgusu ve Kavrayışı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Bina Bilgisi Anabilim Dalı.
• Bilgi, A. (2007). İnsan-Mekân-Işık Etkileşimi ve Işığın Mekândaki Psikolojik Etkilerinin Değerlendirilmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimarlık Anabilim Dalı.
• Bozdemir, O. (2018). “12 Eylül Askeri Darbesi'nin Türk Sinemasına Yansıması: Beynelmilel Filminin Göstergebilimsel Analizi”, Middle Black Sea Journal of Communication Studies, Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi Yayınları, Cilt 3, Sayı 1, 19-28.
• Bozdoğan, M. (2008). Sinema Kavram ve Tekniklerinin Mimari Tasarıma Etkileri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimarlık Anabilim Dalı.
• Çakı, C., Zorlu, Y. ve Karaca, M. (2017). “Türk Sinemasında Nazizm İdeolojisi: 'Kırımlı' Filmi ve Göstergebilimsel Analizi”, Journal of Economy Culture and Society, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları, Sayı 56, s. 67-95.
• Çelik, F., Arslan, B. D., Yıldız, F. ve Kalp, M. (2023). “Sinemada Mekân: The Fall Filminde Göstergebilimsel Yaklaşımla Mekân Okumaları“, Yedi: Sanat, Tasarım ve Bilim Dergisi, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Yayınları, Sayı 29, s. 67- 80.
• Çilingir, A. ve Can, A. (2021). “Kim Ki-Duk’un Bin Jip (Boş Ev) Filminin Göstergebilimsel Çözümlemesi”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Konya: Selçuk Üniversitesi Yayınları, Sayı 46, s. 162-178.
• Duman, Ş. ve Beşgen, A. (2021). “Sinemada Mekân-Karakter Özdeşleyimi Üzerine Bir İdeoloji: Kış Uykusu Filmi“, Mekânı Düşünmek: Felsefe, Politika, Mimarlık, Sinema, ed. Deniz Yıldırım, Evren Haspolat, Hakan Sağlam ve Saim Can Beritan, Ankara: Nika Yayınları, s. 181-200.
• Dursun, G. (2019). Tim Burton Sinemasında Sürrealist Ev İncelemesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimarlık Anabilim Dalı.
• Erkman, F. (1987). Göstergebilime Giriş, 1. Baskı, İstanbul: Alan Yayınları.
• Erkman Akerson, F. (2014). Göstergebilime Giriş, 2. Baskı, İstanbul: Bilge Yayınları.
• Erol, E. G. ve Çakı, C. (2017). The Critique of the Discipline in the Turkish Educational System in the Date of 2000's in Hayat Bilgisi Series: The Case Study of ‘Panzer Emin’”, 26th International Conference on Educational Sciences, 20-23 Nisan, Antalya.
• Ertem, Ü. (2010). Sinema ve Mimarlık Etkileşiminin Örnek Kara Filmler Üzerinden İncelenmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimarlık Anabilim Dalı.
• Ertemli, M. (2018). “Mekân Tasarımında Sınır Öğelerinin Görselliğe Katkısı: Düşey Yüzeylerin Estetiği“, Modular, İstanbul: Gedik Üniversitesi Mimarlık ve Tasarım Fakültesi Yayınları, Cilt 1, Sayı 1, s. 49-64.
• Farshi, R. (2012). Çevrenin Davranış Üzerinde Etkileri, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı.
• Gezer, H. (2008). “Mekân ve Mekânın Algılanması“, Mimarlıkta Malzeme, İstanbul: TMMOB Mimarlar Odası Yayını, Sayı 7, s. 33-42.
• Göka, Ş. (2001). İnsan ve Mekân, 1. Baskı, İstanbul: Pınar Yayınları.
• Güleç, G. ve Çağlar, T. N. (2014). “Sinema ve Mimarlık Etkileşimi: Tim Burton Filmlerinde Modernizm Eleştirileri”, Mimarlık, Ankara: TMMOB Mimarlar Odası Yayınları, Sayı 375, s. 45-49.
• Günay, D. (2012). “Görsel Göstergebilim ve İmgenin Anlamlandırılması”, Görsel Göstergebilim, ed. Doğan Günay ve Alev F. Parsa, İstanbul: Es Yayınları, s. 11-54.
• İlkdoğan, H. (2017). “Üç Oda ve Üç Zaman, ‘Okuyucu’ Filmi Göstergebilimsel Analizi”, İdil Sanat ve Dil Dergisi, Ankara: Sanat ve Dil Araştırmaları Enstitüsü Yayınları, Cilt 6, Sayı 38, s. 2817-2833. Jing, S. ve Qing, K. (2018). “Manifestation of Gothic Style in Contemporary Films: Taking Edward Scissorhands as an Example“, International Journal Of Arts And Commerce, Cilt 7, Sayı 10, S.21-27.
• Kanlı, B. İ. ve Bilgiç, M. (2016). “Modernizm Eleştirilerinin ‘Yok-Yer’ Bağlamında Sinema Mekânı Kurgusunda Analizi“, İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, İstanbul Gelişim Üniversitesi Yayınları, Cilt 3, Sayı 1, s.118-149.
• Karakoç, O. (2008). Sinemada Renk Olgusu: Ölümsüz, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü, Sinema-TV Anasanat Dalı.
• Kavut, İ. E. ve Savaş, B. (2021). “Fantastik Film Mekân ve Müziklerinin Eş Zamanlı Değerlendirilmesi: Edward Scissorhands (Makaseller) Örneği”, Sanat ve Tasarım Dergisi, Ankara: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Yayınları, Sayı 27, s. 357-377.
• Kırık, A. (2013). “Sinemada Renk Öğesinin Kullanımı: Renk ve Anlatım İlişkisi“, 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum, Türk Eğitim-Sen Yayınları, Cilt 2, Sayı 6, s. 71-83.
• Ozar, B. (2018). Mekân Algısı ve Psiko-Sosyal Kalitenin Ölçülebilirliği Üzerine Bir Araştırma: Armada Hayat Sokağı Örneği, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İç Mimari Tasarım Anabilim Dalı.
• Öztarkan Özyurt, P. ve Sivas Gülçur, A. (2022). “Tim Burton Sinemasında Gotik Bir Uyarlama: Hayalet Süvari Filminin Greimas’ın Eyleyensel Örnekçesine Göre Çözümlenmesi”, Anasay, Cilt 6, Sayı 21, s. 101-117.
• Öztürk, B. (2012). Sinemada Mekân Tasarımında İncelenmesi: Bilim Kurgu Sineması Örneği, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Maltepe Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İç Mimarlık Anabilim Dalı.
• Pallasmaa, J. (2008). The Architecture of Image: Existential Space in Cinema, 2.Baskı, Helsinki: Rakennustieto.
• Rifat, M. (1992). Göstergebilimin ABC’si, İstanbul: Simavi Yayınları.
• Rifat, M. (2000). XX. Yüzyılda Dilbilim ve Göstergebilim Kuramları: Tarihçe ve Eleştirel Düşünceler, 2. Baskı, İstanbul: Om Yayınevi.
• Rifat, M. (2014). Göstergebilimin ABC’si, 4. Baskı, İstanbul: Say Yayınları.
• Sayıcı, F. (2021). “Kim Ki-Duk’un ‘Acı’ Filminin Göstergebilimsel Çözümlemesi”, İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, Ankara: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Yayınları, Sayı 53, s. 77-92.
• Sözen, M. ve Dayı, H. (2013). “Sinemada Işık Kullanımı ve Örnek Bir Çözümleme“, Erciyes İletişim Dergisi, Erciyes Üniversitesi Yayınları, Cilt 3, Sayı 1, s.32-49.
• Tanrıkut, B. (2019). Mekânsal Algıyı Etkileyen Tasarım Parametreleri ve Marka Kimliği İlişkisi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: İstanbul Kültür Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İç Mimarlık Ve Çevre Tasarımı Anabilim Dalı.
• Türk, A. ve Gülseren, M. (2021). “Edward Scissorhands (Makas Eller) Filmi ve Simgeleşmiş Kostümler”, İdil Sanat ve Dil Dergisi, Ankara: Sanat ve Dil Araştırmaları Enstitüsü Yayınları, Cilt 77, s. 131-140.
• Vardar, B. (2001). Dilbilimin Temel Kavram ve İlkeleri, 1. Baskı, İstanbul: Multilingual Yayınları.
• Yurttaş, N. (2019). “Mekânsal Algı Kavramı ve İç Mekân Tasarımı İlişkisi“, Euroasia Journal of Social Sciences & Humanities, Uluslararası Yayıncılar Birliği, Cilt 6, Sayı 1, s.27-34.
• Görsel Kaynaklar
• Görsel 1. Makas Eller film afişi. https://sonfilmavcisi.blogspot.com/2020/05/makas-eller-1990-johnny-depp-filmi.html, Erişim tarihi: 4 Nisan 2023.