İstanbul Türk ve İslam Eserleri Müzesi Hat Levha Bölümünde Kayıtlı 17. 18. ve 19. Yüzyıllarda Barok Tarzı ile Tezyin Edilmiş Hilye-İ Şerif Süslemelerinin İncelenmesi

Yıl 2024, Cilt: 17 Sayı: 33, 306 - 332, 04.07.2024

Vesile Derya Revan , İlker Öztürk

https://doi.org/10.21602/sduarte.1473994

Öz

Kökleri derin bir medeniyetin mirası üzerine şekillenen Türk Sanatı, tarih boyunca yeni arayışlar bulma çabasıyla sürekli bir değişim ve yenilik içinde olmuş, bu amaçla sayısız eserler meydana getirilmiştir. Bu eserler, yapıldığı dönemlerdeki toplumların dini inançlarını, estetik anlayışını ve sanatsal geleneklerini yansıtırlar. Kültürel, sosyal, ekonomik ve dini alanlarda çeşitli dönemler ile alakalı belge niteliğindeki sanat eserlerinden bir tanesi de Hilye-i Şeriflerdir. İslam süsleme sanatları ve hat sanatında Hz. Muhammed'in fiziksel özellikleri, karakteri, ahlaki nitelikleri ve davranışları hakkında bilgi veren bu eserler, genel olarak "Hilye" adıyla anılır. Alan yazın incelemesi kapsamında İstanbul Türk ve İslam Eserleri Müzesi hat levha bölümü koleksiyonunda bulunan, barok tarzı ile tezyin edilmiş 9 adet Hilye-i Şerif örneği; süsleme, teknik, malzeme, renk, desen ve hat yazı stili özellikleri açısından ele alınarak incelenmiştir. Araştırma sürecinde görsel analiz ve fotoğrafla belgeleme yöntemlerinden yararlanılmıştır. Ayrıca araştırma, İstanbul Türk ve İslam Eserleri Müzesi hat levha bölümü koleksiyonunda bulunan 9 adet Hilye-i Şerif örnekleri ile sınırlıdır.

Anahtar Kelimeler

Hilye-i Şerif, Barok, Hat Sanatı, Süsleme, İstanbul Türk ve İslam Eserleri Müzesi

Kaynakça

• Başgelen, N. (2015). Rönesans ve Barok Sanatı, Turhan Kitabevi.
• Can Nalbantoğlu, E. (2019). Türk Tezhip Sanatında Hilyeler, Yüksek Lisans Tezi.
• Coşkun, B. (2015). 17. Yüzyıldan Günümüze Tezhip Sanatında Hilye-i Şerîf Formları Ve Çağdaş Uygulamaları, Sanatta Yeterlik Tezi.
• Çebi, M. (2011). Muhammed‟in Allah‟ın resûlü olduğuna Allah‟ın şahitliği yeter, Mehmet Çebi Koleksiyonundan Hilye-i Şerif ve Tesbihler.
• Derkan Değirmenci, C. (2017). İstanbul Türk ve İslam Eserleri Müzesi ve Doha İslam Sanatları Müzesinin Karşılaştırılması, Yüksek Lisans Tezi.
• Derman, U. (1998). Hilye, TDVİA, C.18. İstanbul.
• Gündüz, B. ve Gündüz, H. (2023). “Hz. Muhammed’in Özelliklerinin Yazı İle Anlatımı; Hilye-İ Şerifeler”, Lale Kültür, Sanat Ve Medeniyet Dergisi.
• Kaş Tüfekçi, S. (2020, Temmuz - Eylül). “Türk Tezhip Sanatında Rokoko Etkisi”, Lale Kültür, Sanat Ve Medeniyet Dergisi, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1174904.
• Ölçer, N. (2002). Türk Ve Islâm Eserleri Müzesi, Akbank Yayınları.
• Özkeçeci, İ. ve Özkeçeci, Ş. B. (2007). Türk Sanatında Tezhip, İstanbul.
• Sanat Tarihi Sözlüğü, (2003). Ana Yayıncılık.
• Şahin S. (2009). Türk Ve İslam Eserleri Müzesi Emevilerden Osmanlılara 13 Asırlık İhtişam, İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Şahin S. (2011). Türk Ve İslam Eserleri Müzesi, Bilkent Kültür Girişimi Yayınları.
• Taşkale, F. (1994). Tezhip Sanatının Kullanım Alanları, Sanatta Yeterlilik Tezi.
• Uzun, M. (1998). Hilye-i Şerif, İslâm Ansiklopedisi, C. XVIII.
• Yavuz, M.H. (2005). Barok Estetik ve İslam Sanatı, Dergah Yayıncılık.