Oktay Arayıcı Oyunlarının Epik Diyalektik Tiyatroyla “İlişkisizliği”

Yıl 2024, Cilt: 17 Sayı: 34, 573 - 589

Şeref Erol

https://doi.org/10.21602/sduarte.1569907

Öz

Bu çalışmada, Oktay Arayıcı’nın eserlerinin Bertolt Brecht’in epik-diyalektik tiyatro kuramıyla ilişkilendirilme iddiaları incelendi. Arayıcı’nın tiyatro oyunlarıyla, Brecht’in epik-diyalektik tiyatrosunda olduğu savlanan ilişkililiğin geçerli nedenlerinin olmadığının gösterilmesi, Arayıcı’nın tiyatro anlayışının özgünlüğü ve Geleneksel Türk Tiyatrosu ile olan ilişkisinin vurgulanması amaçlandı. Araştırmanın hipotezi olarak, Arayıcı’nın oyunlarıyla, Brecht’in tiyatro anlayışı arasında doğrudan bir bağlantının kurulamayacağı savlandı. Buna karşın Arayıcı’nın, Geleneksel Türk Tiyatrosu’nun göstermeci biçimi kullandığı öne sürüldü. Bu hipotez doğrultusunda, araştırmanın nesnesi olarak, Arayıcı’nın ve Brecht’in probleme uygun oyunları seçildi. Arayıcı’nın oyunları, Brecht’in kuramsal metinleri ve tiyatro anlayışıyla karşılaştırmalı olarak incelendi; karakterlerin psikolojik derinliği, olay örgülerinin yapısı ve dramaturjik özellikler analiz edildi. Arayıcı’nın oyunlarının Geleneksel Türk Tiyatrosu ilkelerine, Brecht’in ise modern tiyatro dili olan epik-diyalektik tiyatro ilkelerine ait olduğu, tiyatronun yapısal unsurlarıyla ilişkilendirilerek, açığa çıkarılması hedeflendi. Bu iki tiyatro örneğinin yapısal uygunlukları ve uygunsuzlukları, oyun metinleri ve oyunların sahnelenmeleri incelendi. İnceleme, ilgili kaynak metinler aracılığıyla, karşılaştırmalı eleştirel yöntemle çözümlenerek belirli hale getirilmeye çalışıldı.

Anahtar Kelimeler

Epik-Diyalektik Tiyatro, Geleneksel Türk Tiyatrosu, Gestus

THE “DISCONNECTION” OF OKTAY ARAYICI’S PLAYS FROM EPIC- DIALECTICAL THEATRE

Öz

This study examines claims linking Oktay Arayıcı’s works to Bertolt Brecht’s epic-dialectical theater theory. It argues that no valid or sufficient grounds support this association and emphasizes the originality of Arayıcı’s theatrical approach and its connection to Traditional Turkish Theater. The hypothesis posits that no direct relationship exists between Arayıcı’s plays and Brecht’s concepts, although Arayıcı is suggested to have employed the demonstrative style of Traditional Turkish Theater. The aim was to reveal, by referencing the structural elements of theatre history, that Arayıcı’s plays belong to the principles of Traditional Turkish Theatre, while Brecht’s follow the fundamental principles of Epic-Dialectical Theatre, a modern theatrical form. The study reveals that Arayıcı’s plays align with Traditional Turkish Theater principles, while Brecht’s adhere to the epic-dialectical theater’s modern framework. This examination was carried out using a comparative critical method, aiming to clarify the issue by analyzing relevant theoretical texts.

Anahtar Kelimeler

Epic-Dialectical Theatre, Traditional Turkish Theatre, Bertolt Brecht, Oktay Arayıcı, Gestus

Kaynakça

• Akım, M. S. (2022). “Büchner’den Koltès’e Karşı-Kahraman: Woyzeck ve Roberto Zucco’ya Karşılaştırmalı Bir Bakış”,
• Alman Dili ve Edebiyatı Dergisi, Sayı 47, s. 165-188.
• Altıkulaç, R. (2003). Oktay Arayıcı’nın Oyunlarında İroni Çeşitlemesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Bilkent Üniversitesi, Ekonomi ve Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Edebiyatı Anabilim Dalı.
• And, M. (1973). 50 Yılın Türk Tiyatrosu, 1. Basım, Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• And, M. (1983). Türk Tiyatrosunun Evreleri, 1. Basım, Ankara: Turhan Kitabevi Yayınları.
• Arayıcı, O. (1992). Bütün Oyunları-1, 1. Basım, İstanbul: Boyut Yayınları.
• Aristoteles. (2010). Poetika, çev. İ. Tunalı, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Benjamin, W. (1984). Brecht’i Anlamak, çev. Haluk Barışcan, İstanbul: Metis Yayınları.
• Brecht, B. (1964). Brecht on Theatre: The Development of an Aesthetic. Hill and Wang.
• Brecht, B. (1992). Cesaret Ana ve Çocukları, çev. Yılmaz Onay, İstanbul: Mitos Boyut Yayınları.