Zindan Magarası ve Çevresinin Jeolojik-Arkeolojik Özellikleri

Yıl 2007, Cilt: 11 Sayı: 1, 54 - 63, 09.04.2009

Ayşe Bozcu

Öz

Çalısma alanı, Batı Toroslar'da Isparta Açısı'nın iç kesiminde Aksu (Isparta) kuzeyindeki Zindan Magarası ve çevresini kapsar. Çalısma alanında Antalya naplarının farklı ünitelerinden olusmus platform tipi karbonatlar ile derin denizel radyolarit, çört ve bazik lavlar bulunur. Zindan Magarası, Mesozoyik yaslı karbonatlar içinde yeralmaktadır. Bu çalısma, magara içindeki ve çevresindeki arkeolojik öneme sahip degerlerin kurtarılması ve korunmasını amaçlayan arkeolojik kazı çalısmalarına baz olusturması amacıyla yapılmıstır. Zindan magarası Resiyen (Üst Triyas) yaslı Karaçam formasyonu içinde yaklasık K-G dogrultulu bir eklem boyunca olusmustur ve 765 m uzunlugundadır. Magaranın olustugu birim genel olarak kalın katmanlı, yer yer masif, sık eklemli, oolitik, bresik, yer yer de dolomitize kireçtaslarını içeren karbonat kayalardır. Zindan Magarası önünde yer alan açık hava tapınagı Romalılar tarafından insa edilmis olup, ibadet yeri olarak kullanılmıstır. Magara önünde sırası ile üç teras yer alır. Teraslar, kesme kireçtaslarından örülmüs olup, iki farklı tip kireçtasından olusmaktadır. Bunlardan biri gri renkli, bresik özellikte digeri ise beyaz renkli, rekristalize, görünüs itibarıyla mermeri andırır niteliktedir. Yapılan gözlemsel ve mikroskobik incelemeler bu kireçtaslarının çalısma alanı içinde tarihi bir ocak isletmesi gözlenememesine ragmen, Gavurçalı ve Tekedagı formasyonlarını olusturan karbonat kayalarla benzer oldugunu göstermistir. Magaranın karsı yamacındaki kazılardan elde edilen tugla örneklerinin ince kesitleri ise bu tuglaların bazaltik bir kayadan ayrısmıs killerden veya yüksek oranda demir içerikli terra-rosa tipi killerden yapılmıs oldugunu göstermesi açısından önemlidir. Magara ve yakın çevresiyle baglantılı olarak bu killer, magaranın yaklasık 2.5-3 km kuzeyindeki Sorgun yayla civarında yeralan kırmızı renkli Çayır formasyonunun killi düzeylerinden ya da Aksu ilçesinin güneyinde yeralan Pazarköy çevresindeki alüvyonal düzlükten alınmıs olmalıdır.

Anahtar Kelimeler

Zindan, Kalsitürbidit, Jeo-Arkeoloji, Antalya Napları, Aksu

Kaynakça

• Aygen, T. 1969. Türkiye’nin bilinmeyen tabiat değerlerinden Buzluk (Harput) ve Zindan (Aksu – Isparta) Mağaraları. İller Bankası Dergisi, sayı:24.
• Bakalowicz, M. 1968. Donnees Geologigues, hydrologigues et meteorologigues sur les cavites, Pertes et emercences reconnues Pendant la compagne. Grotte et Goffnes, 42, Paris.
• Blumenthal, M. 1947. Geologie der Taurusketten im Hinterland von Seydişehir und Beyşehir. MTA yayınları, Seri D, 2, 242 p.
• Blumenthal, M. 1951. Recherches geologiques dans le Taurus occidental dans l’arriere pays d’Alanya. MTA Ens., Seri D, No.5, Ankara, 134 p.
• Brunn, J.H., Dumont, J.F., Graciansky, P.C., Gutnic, M., Juteau, T., Marcoux, J., Monod, O., Poisson, A., 1971. Outline of the geology of the western Taurids. Geology and History of the Turkey: In. A.S.Compbelli (ed.), Tripoli, 225–255.
• Brunn, J.H., Argyriadis, L., Marcoux, J., Poisson, A., Ricou, L.E., 1973. Antalya Ofiyolit Naplarının Orijini lehine ve aleyhine kanıtlar. Cumhuriyetin 50. Yılı yer bilimleri kongresi Tebliğleri, 58-69, Ankara.
• Dumont, J.F., Kerey, E. 1975. Eğridir Gölü güneyinin temel jeolojik etüdü. Türkiye Jeol.Kur.Bült., 18/2, 169-174.
• Dumont, J.F., Uysal, Ş., Monod, O. 1980. Le serie de Zindan: un elecent de liasion entre plate forme a’l’Est d’ Isparta (Taurides) occidentales, Turquie: bul.Soc.Geo France, (7), t XXII, n.2, 225-232.
• Dunham, R,J. 1962. Classification of carbonate rocks according to depositional textures in W.E. ham. (ed), classification of carbonate rocks. Am. Assoc. Pet. Geol. Mem, 1, 108–121.
• Folk, R. L. 1962. Spectral subdivision of limestone types in W. E. Ham. (ed) classification of corbanete rocks. AAPG Bull., 1, 62-82.
• Gutnic, M. 1977. Géologiqie du Taurus Psidien au Nord d’Isparta (Turquie). Trv. Lab., Geol. Hist. Univ., Paris. XI,112p.
• Güldalı, N., Nazik, L., Soylu, C., Aksoy, B., Beydeş, S. 1989. Isparta İlinin Mağaraları: MTA Yayını, Rapor no:22, 71 s., Ankara.
• Juteau, T.1975. Les ophiolithes des nappes d’Antalya (Taurides occidentales, Turquie): Petrologie d’un fragment de l’ ancienne croute oceanque tethysience Sci., These, Terre, Nancy.Mem.n32, 692 p.
• Juteau, T., Marcoux, J. 1973. Un exemple de volcanisme sous-marin au Trias superieor le strato-volean du Karadere, Çalbalı Dağ (Ophiolites des nappes d’Antalya, Taurides occidentales, Turquie) Reun. Ann. Des Sciences de la Terre, Paris.
• Koçyiğit, A. 1981. Isparta Büklümünde (Batı Toroslar) Toros karbonat Platformunun Evrimi. TJK Bülteni, c.24, 15-23.
• Özgül, N. 1976. Torosların bazı temel jeolojik özellikleri. TJK Bülteni, 19/1, 65-78.
• Poisson, A. 1977. Recherches geologique dans les Taurides occidentales (Turquie): These, Univ. ParisSud, 795 p., Orsay.
• Şenel, M.1984. Discussion on the Antalya nappes. In: Geology of the Taurus belt. ( Ed. By O. Tekeli and C. Göncüoğlu), 41–51, Ankara.
• Şenel, M. 1997. 1/100.000 Ölçekli Türkiye Jeoloji Haritaları. No:15, Isparta J12 Paftası, MTA Genel Müdürlüğü, Jeoloji Etüdleri Dairesi, Ankara.
• Şenel, M., Kengil, R., Ünverdi, M., Serdaroğlu, M., Gözler, M.Z. 1981. Teke Toroslarının güneydoğusunun jeolojisi. MTA Derg., 95/96, 13-43.
• Şenel, M., Dalkılıç, H., Gedik, İ., Serdaroğlu, M., Bölükbaşı, A.S., Metin, S., Esentürk, K., Bilgin, A.Z., Oğuz, F., Kurucu, M., Özgül, N. 1992. EğridirYenişerbademli-Gebiz ve Geriş-Köprülü (IspartaAntalya) Arasında kalan alanların jeolojisi. MTA Rap., 9390, TPAO Rap., 3132, 559 s., Ankara (yayınlanmamış).
• Şenel, M., Gedik, İ., Dalkılıç, H., Serdaroğlu, M., Bilgin, A.Z., Uğuz, M.F., Bölükbaşı, A.S., Metin, S., Korucu, M., Özgül, N. 1996. Isparta büklümü doğusunda otokton ve allokton birimlerin stratigrafisi (Batı Toroslar). MTA Derg., 118, 111-160.
• Waldron, J.W.F. 1982. Antalya Karmaşığı Kuzeydoğu Uzanımının Isparta Bölgesindeki Stratigrafisi ve Sedimanter Evrimi. MTA Dergisi, 97– 98, 1-20.
• Yalçınkaya, S., Engin, A., Taner, K., Afşar, Ö. P., Dalkılıç, H., Özgönül, E. 1986. Batı Torosların Jeolojisi. MTA Raporu, 7898, Ankara (yayınlanmamış).