Sgr A* Karadeliğinin Etrafındaki Yığılma Diskinin Dinamik Yapısının Modellenmesi

Yıl 2010, Cilt: 14 Sayı: 1, 4 - 9, 27.02.2014

Orhan Dönmez

Öz

Dönen ve dönmeyen karadelikler etrafındaki disklerin dinamik yapılarının modellenmesi ve disklerde oluşan şok dalgalarının özelliklerinin ortaya çıkarılması, genel rölativistlik hidrodinamik denklemlerin yüksek çözünürlüğe sahip nümerik yöntemler kullanılarak çözülmesi ile elde edilmiştir. Diskler üzerinde durağan şok dalgalarının oluştuğu görülmüş, bu dalgalar kuyruk şok dalgası olarak adlandırılmıştır. Oluşan şok dalgaları karadeliğin yüzeyi diye adlandırabileceğimiz olay ufku ile birleşmiş ve duran iki şok dalgası arasında kalan bölge “kovuk” olarak adlandırılmıştır. Bu şok dalgalarının ve kovuğun özellikleri, diskin adyabatik indeksine, açısal momentumuna, basıncına ve merkezde bulunan dönen karadeliğin spinine bağlı olduğu bulunmuştur. Diskin salınım özelliklerini tanımlayan modların, bu tür şok dalgaları tarafından yakalandığı göz önüne alınırsa, diskin ve karadeliğin bu parametreleri disk tarafından yayılan X-ışınlarının özelliklerini belirlemede önemli rol oynar. Diskin salınım özelliklerinin ve fiziksel doğasının ortaya çıkarılması, bu tür diskleri ihtiva ettiği düşünülen Sgr A*'deki büyük kütleli karadeliklerin özelliklerinin ortaya çıkarılmasına yardımcı olacaktır. Anahtar Kelimeler: Rölativistik Hidrodinamik, Yığılma Diski, Kerr Karadelik, Şok Dalgası, Sayısal Modelleme, Sgr A*

Anahtar Kelimeler

Rölativistik Hidrodinamik, Yığılma Diski, Kerr Karadelik, Şok Dalgası, Sayısal Modelleme, Sgr A