Aspir (Carthamus tinctorius L.)'in Büyüme ve Gelişme Dönemlerinde Vejetatif ve Genaratif Organlarda Kuru Madde Birikimi

Yıl 2010, Cilt: 14 Sayı: 2, 148 - 155, 27.02.2014

Hasan Baydar Nimet Kara

Öz

Bu araştırma, Isparta ekolojik koşullarında yazlık olarak yetiştirilen aspir çeşitlerinin gelişme dönemlerine göre farklı bitki kısımlarında kuru madde (KM) birikimini belirlemek amacıyla Süleyman Demirel Üniversitesi Ziraat Fakültesi Araştırma ve Uygulama alanında yürütülmüştür. Araştırmada Dinçer 5-118, Yenice 5-38, Remzibey 05 çeşitleri ve Gelendost 1 hattı materyal olarak kullanılmıştır. Çalışmada aspir genotiplerinin gelişme dönemlerine (rozetleşme, tomurcuklanma başı, tomurcuklanma, çiçekleme başı, çiçeklenme, tane dolum ve olgunlaşma) göre vejetatif ve generatif organlarındaki kuru madde birikimi incelenmiştir. Toplam KM üretimi ve farklı bitki organlarındaki KM birikimi çeşitlere göre önemli farklılıklar göstermiştir. Olgunlaşma döneminde aspir genotiplerinde kuru maddenin %6.00-6.93'ü köklerde, %21.97-33.12'si sapta, %4.98-6.69'u yaprakta, %39.39-48.00'i tablada ve %15.58-19.96'sı tohumda biriktiği saptanmıştır. Genotipler arasında en yüksek tane KM birikimi Dinçer 5-118 çeşidinde, en düşük tane KM birikimi Gelendost 1 hattında (116 g/m2) tespit edilmiştir. Özellikle aspir ıslahında seleksiyon yaparken, vejetatif büyüme döneminde biriktirilen fotosentetik kuru maddenin önemli bir kısmını genetatif gelişme dönemi süresince sapları yerine tabla ve tohumlarında biriktiren genotiplere öncelik verilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır. Anahtar kelimeler: Aspir, Carthamus tinctorius L., Kuru Madde Birikimi, Gelişme Dönemleri

Anahtar Kelimeler

Aspir, Carthamus tinctorius L., Kuru Madde Birikimi, Gelişme Dönemleri

Kaynakça

• Akgül, M., Başayiğit, L. 2005. Süleyman Demirel Üniversitesi Çiftlik Arazisinin Detaylı Toprak Etüdü ve Haritalanması. SDÜ. Fen Bil. Ens. Dergisi 9-3, 54-63.
• Baydar, H., Turgut, İ. 1992. Aspir (Carthamus tinctorius L.)'in Antalya Koşullarında Kışlık Olarak Yetiştirme Olanakları. Akdeniz Ün. Ziraat Fak. Dergisi, 1-2, 75-92.
• Baydar, H., Yüce, S. 1997. Yerfıstığında (Arachis hypogaea L.) Farklı Botanik Varyete Grupları Arasındaki Verim Farklılıklarının Morfolojik ve Fizyolojik Nedenleri Üzerinde Araştırmalar. Tr. J. of Agriculture and Forestry, 21, 141-148.
• Baydar, H., Erbaş, S. 2007. Türkiye'de Yemeklik Yağ ve Biyodizel Üretimine Uygun Aspir Islahı. 1.Ulusal Yağlı Tohumlu Bitkiler ve Biyodizel Sempozyumu, 28-31 Mayıs, Samsun, Sunulu Bildiriler, 378-386.
• Baydar, H., Gökmen, O.Y. 2003. Hybrid Seed Production in Safflower (Carthamus tinctorius L.) Following the Induction of Male Sterility by Gibberellic Acid. Plant Breeding, 122, 459-461.
• Erbaş, S., Baydar, H. 2007. Aspirde (Carthamus tinctorius L.) Sentetik Erkek Kısırlık Tekniği ile Elde Edilmiş Melez Populasyonlardan Hat Geliştirme Olanakları. Türkiye VII. Tarla Bitkileri Kongresi. 25-27 Haziran, Erzurum, 370-374.
• Erbaş, S., Baydar, H. 2009. Aspir (Carthamus tinctorius l.)’de Melezleme ve Seleksiyonla Elde Edilen Hatların Farklı Lokasyonlarda Verim ve Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi. Türkiye VIII. Tarla Bitkileri Kongresi, 19-22 Ekim, Hatay, 771-774.
• Francois, L.E., Bernstein, L. 1964. Salt Tolerance of Safflower. Agron. J., 54, 38-40.
• Johnson, R.C., Bergman, J.W., Flynn, C.R. 1999. Oil and Meal Characteristics of Core and Non-core Safflower Accessions from the USDA Collection. Genet. Res. Crop Evol., 46, 611-618.
• Kaya, M.D., İpek, A., Özdemir, A. 2003. Effects of Different Soil Salinity Levels on Germination and Seedling Growth of Safflower (Carthamus tinctorius L.). Tr. J. Agri. and Forestry, 27, 221-227.
• Lakshmi Prayaga, P., Lakshmamma, P., Padmavthi, P. 2003. Characterization of Safflower Germplasm for Physiological Traits. Sesame and Safflower Newsletter, 18, 90-92.
• Leininger, L,N., Lee Urie, A., 1963. Development of Safflower Seed from Flowering to Maturity. ARS, USDA, Utah Agricultural Experiment Station, Project No.474. Journal paper No. 346.
• Omidi Tabrizi, A.H. 2000. Correlation Between Traits and Path Analysis for Grain and Oil Yield in Spring Safflower. Sesame and Safflower Newsletter, 15, 78-82.
• Rahamatalla, A.B., Babıker, E.E., Krıshna, A.G., Eltinay, A.H. 1998. Changes in Chemical Composition, Minerals and Aminoacids during Seed Growth and Development of Four Safflower Cultivars. Plant Foods for Human Nutrition, 52, 161-170.
• Uslu, N., Sağel, Z., Kunter, B., Taner, B., Taner, Y., Peşkircioğlu, H. 2001. Ankara Koşullarında Kışlık ve Yazlık Olarak Yetiştirilen Aspir Bitkisinin Toplam Sıcaklık İsteği ve Kuru Madde Birikimlerinin Karşılaştırılması. Türkiye 4. Tarla Bitkileri Kongresi, 17-21 Eylül, Tekirdağ, 79-83
• Uysal N., Baydar H., Erbaş S. 2006. Isparta Populasyonundan Geliştirilen Aspir (Carthamus tinctorius L.) Hatlarının Tarımsal ve Teknolojik Özelliklerinin Belirlenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 1(1), 52-63.
• Weiss, E.A. 2000. Safflower. In: Oilseed Crops, Blackwell Sci. Ltd., Victoria, Australia, 93-129 pp.
• Wells, R., Bi, T., Anderson, W. F., Wynne, J.C. 1991. Peanut Yield as a Result of Fifty Years of Breeding. Argon. J., 83, 957-961.