Barutlusu ve Pınarbaşı Kaynak Sularının (Tefenni/ Burdur) Hidrojeokimyasal Değerlendirilmesi

Yıl 2010, Cilt: 14 Sayı: 2, 156 - 167, 27.02.2014

Simge Varol Ayşen Davraz

Öz

Bu çalışmada, Burdur ili Tefenni ilçesinde bulunan, bölgede sıcaklıkları ve farklı kimyasal yapılan ile dikkati çeken Barutlusu ve Pınarbaşı kaynaklarının hidrojeolojik ve hidrojeokimyasal özellikleri incelenmiştir. Barutlusu ve Pınarbaşı kaynakları, allokton konumlu Triyas yaşlı Kızılcadağ ofiyolitleri ve Dutdere kireçtaşı dokanağı boyunca gelişen bindirme yüzeylerinden boşalmaktadır. Barutlusu kaynağının boşalım sıcaklığı 17.6 oC ve Pınarbaşı kaynağının ise 27 oC'dir. Barutlusu kaynağı Na-CO3-Cl, Pınarbaşı kaynağı ise Ca-Mg-HCO3 hidrokimyasal fasiyesindedir. Barutlusu kaynağı, adularya, albit, analsim, aragonit, kalsit, kalsedon, dolomit, kuvars, sanidin, illit, kaolinit, mikroklin ve muskovit minerallerine doygundur. Pınarbaşı kaynağı ise adularya, albit, analsim, halit, muskovit, kuvars, sanidin, illit, kaolinit ve mikroklin minerallerine doygundur. Anhidrit, aragonit, kalsit, kalsedon, magnesit ve dolomit mineralleri ise doygunluk altındadır. Yöredeki su kaynaklarına göre daha sıcak olan Barutlusu kaynağının sıcaklığı örtü kayacının bulunmaması nedeni ile artmamıştır. Pınarbaşı kaynağının hazne kayacı Dutdere kireçtaşları, örtü kayacını ise Çameli formasyonudur. Kaynağın ısıtıcı kaynağı tektonik rejim ile bağlantılı olarak yüksek jeotermal gradyandır. Pınarbaşı sıcak su kaynağının hazne kaya sıcaklığı silika jeotermometreleri ile maksimum 83.29 oC'de olarak belirlenmiştir. Suların doğal izotop içeriğine göre meteorik kökenli oldukları tespit edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Hidrojeokimya, İzotop, Mineral Doygunluk İndeksi, Jeotermometre

Anahtar Kelimeler

Hidrojeokimya, İzotop, Mineral Doygunluk İndeksi, Jeotermometre

Kaynakça

• Aksoy, N., Filiz, Ş. 2001. Balçova-Narlıdere Jeotermal Sahasının Çevresel İzotoplarla İncelenmesi. 1. Çevre ve Jeoloji empozyumu, Yeraltısuları ve Çevre Sempozyumu, Bildiriler Kitabı, 289-295 s.
• Arnorsson, S., Gunnlaugsson, E., Svavarsswon, H. 1983. the Chemistry of Geothermal Waters in Iceland. III. Chemical Geothermometry in Geothermal Investigations. Geochimica et Cosmoschimica Acta, vol. 47, 567-577.
• Bilgin, Z.R., Karaman, T., Öztürk, Z., Şen, A.M. Demirci, A.R. 1990. Yeşilova- Acıgöl Civarının Jeolojisi: MTA Rap. 9429, Ankara (yayımlanmamış).
• Bozcu, M., Yağmurlu, F., Şentürk, M. 2007. Fethiye-Burdur Fay Zonunun Bazı Neotektonik ve Paleosismolojik Özellikleri, GB-Türkiye. Jeoloji Mühendisliği Dergisi 31 (1).
• Craig, H. 1961. Isotopic Variations in Meteoric Waters, Science, vol. 133, 1833-1834.
• Gat J. R., Carmi I. 1987. Effect of Climate Changes on The Precipitation Patterns and Isotopic Composition of Water in a Climate Transition Zone: Case of the Eastern Mediterranean Sea Area, the Influence of Climate Change and Climatic Variability on the Hydrologie Regime and Water Resources (Proceedings of the Vancouver Symposium, August 1987). IAHS Publ. no. 168, 513- 523.
• Davraz, A. 2003. Kaya- Su Etkileşimi Üzerine Bir Çalışma: Keçiborlu-Değirmendere Kaynağı (Isparta), Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, Özel Sayı, 7(2), 327- 335.
• Fournier, R.O. 1977a.A Review of Chemical and Isotopic Geothermometers for Geothermal Systems. In: Proceedings of the Symp. on Geoth. Energy, Cento Scientific Programme, Ankara, 133-143.
• Fournier, R.O. 1979a.A Revised Equation for the Na-K Geothermometer. Geothermal Res. Council Trans., 3, 221-224.
• Giggenbach, W. F., Gonfiantini, R., Jangi, B.L., Truesdell, A.H. 1983.Isotopic and Chemical Composition of Parbati Valley Geothermal Discharges, NW Himalaya, Indiana. Geothermics, 5, 51-62.
• Giggenbach, W. F. 1988. Geothermal Solute Equilibria. Derivation of Na-K-Mg-Ca Geoindicators. Geochimica et Cosmochimica Acta, 52, 2749-2765. Grant, M.A., Donaldson, I.G., Bixley, P.F. 1982. Geothermal Reservoir Engineering. Academic Press,, New York, 369 p.
• Kharaka, Y. K., Lico, M.S., Law, L.M. 1982. Chemical Geothermometers Applied to Formation Waters, Gulf of Mexico and California Basins. Am. Assoc. Petrol. Geol. Bull., 66, 538-558.
• Kharaka, Y.K., Gunter, W. D., Aggarwall, P. K., Perkins, E. H., De Braal, J. D. 1988. Solmineq.88: A Computer Program Code for Geochemical Modelling of Water Rock Interactions. In U.S.Geological Survey Water Investigations Report 88-05.
• Mutlu, H. 2009. Jeotermal Akışkanlarda Su- Kayaç Etkileşimi. Makine Mühendisleri Odası, IX. Ulusal Tesisat Mühendisliği Kongresi ve Sergisi, Jeotermal Enerji Semineri Kitabı, Ankara, s: 45-58.
• Nieva, D., Nieva, R. 1987. Development in Geothermal Energy in Mexico, Part 12-A Cationic Composition Geothermometer for Prospection of Geothermal Resources. Heat Recovery Systems and CHP, 7, 243-258.
• Öngen, S. 2009. Magmatizma, Magmatik Kayalar Bölümü, Jeolojiye Giriş I. Ders Notları, s:13- 14.
• Piper, A.M. 1944. A Graphic Procedure in the Geochemical Interpretation of Water Analyses, Trans. Am. Geophys. Union 25: 914- 923
• Poisson, A. 1977. Recherces Geologiques Dans Les Taurides Occidentales (Turquie). These Univ. Paris- Sud, Orsay, 795s.
• Sarp, H. 1976. Etude Geologi Que et Petrographique du Cortege Ophiolitique de la Region Situee au Nord-ouest de Yeşilova (Burdur- Turquie). These Department de Mineralogie, Universite’de Geneve no:1731, Geneve, 408 pages.
• Sayın, M. 1987. İzotop Teknikleri Kullanılarak Yeraltısuyu Orjininin Belirlenmesi. Hidrolojide İzotoplar ve Nükleer Teknikler Semineri. 9-14 Kasım, Bildiriler Kitabı, DSİ Matbaası, Ankara, s.177-196.
• Schoeller, H. 1962. Les Eaux Souterraines. Masson et Cie. Paris
• Şahinci, A. 1991. Doğal Suların Jeokimyası, 3. Bölüm, Dokuz Eylül Üniv. Müh. Mim. Fak. Jeoloji Müh. Böl., Reform Matbaası, İzmir, s:46- 57.
• Şenel, M., Selçuk, H., Bilgin, Z.R., Şen, A.M., Karaman, T., Dinçer, M.A., Durukan, E., Arbas, A., Örçen, S., Bilgi, C. 1989. Çameli (Denizli)- Yeşilova (Burdur)- Elmalı (Antalya) ve Kuzeyinin Jeolojisi. MTA Rap: 9429 (yayımlanmamış), Ankara.
• Şenel, M., Akdeniz, N., Öztürk, E.M., Özdemir, T., Kadınkız, G., Metin, I., Öcal, H., Serdaroğlu, M., Örçen, S. 1994. Fethiye (Muğla)-Kalkan (Antalya) ve Kuzeyinin Jeolojisi. MTA Rap: 9761, Ankara (yayımlanmamış).
• Şentürk, M. 2003. Acıgöl ve Burdur Gölleri Arasındaki Bölgenin Sismotektonik Özellikleri. Süleyman Demirel Üniv. Fen Bilimleri Enst. Yüksek Lisans Tezi, Isparta, 96 s.
• Tarcan, G., Filiz, Ş., Gemici, Ü. 2000.Geology and Geochemistry of the Salihli Geothermal Fields, Turkey. WGC-2000 World Geothermal Congress 28 May-10 June, Congress Kyushu-Tohoku, Japan, CD-Books of Proceedings, R-922, v.6, 1829-1834.
• Tarcan, G. 2002. Jeotermal Su Kimyası. Jeotermalde Yerbilimsel Uygulamalar, Jenarum Yaz Okulu Ders Notları Dokuz Eylül Üniversitesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü, 11- 21 Haziran, İzmir, sayfa 191- 246.
• Tezcan, L.1992. Karst Akifer Sistemlerinin Trityumİzotopu Yardımıyla Matematiksel Modellemesi, Doktora Tezi, H.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Beytepe, Ankara, 121 s.
• Thuizat, R., Whitechurch, H., Montigni, R., Juteau, T. 1981. K- Ar Dating of Some Infraophiolitic Metamorphic Soles From the Eastren Mediterranean. New Wvidence for Oceanic Thrusting Before Obduction. Earth and Planetari Sci. Let. 52, 302-310.
• Tonani, F. 1980.Some Remarks on the Application of Geochemical Techniques in Geothermal Exploration. Proceedings, Adv. Eur. Geoth. Res. Second Symp., Strasbourg, 428-443.
• Truesdell, A. H. 1976.Summary of Section III Geochemical Techniques in Exploration. In: Proceedings, Second United Nations Symposium on the Development and Use of Geothermal Resources. San Francisco, 1975, vol.1, Washington D.C., U. S.Government Printing Office, pp. 815-825.
• Yağmurlu, F., Bozcu, M., Şentürk, M. 2005. Burdur-Fethiye Arasındaki Bölgede Burdur Fayının Sismotektonik Özellikleri: Tübitak ÇAYDAG, Proje No:101Y027, (Yayınlanmamış Rapor),79 s.