Isparta Ovası Yeraltısularının İzotop Jeokimyası

Yıl 2010, Cilt: 14 Sayı: 3, 285 - 292, 27.02.2014

Selma Demer

Öz

Isparta ovası beslenme alanı içerisinde bulunan Çünür, Deregüme, Kayı, Yakaören, Sav, Yazısöğüt, Aliköy, Büyük Hacılar, Küçük Hacılar köyleri su ihtiyacını yeraltısuyu kuyuları ve kaynaklardan karşılamaktadır. İzotop jeokimyasal çalışmalar son yıllarda hidrojeoloji ve hidrojeokimyasal çalışmalara destek olarak yaygın kullanım alanı bulmaktadır. Bu çalışmada da Isparta Ovası beslenme alanı içerisinde bulunan kuyu ve kaynaklardan alınan örneklerde hidrojeokimyasal ve izotop jeokimyasal analizler gerçekleştirilmiş ve sonuçları değerlendirilmiştir. S18O, SD ve 3H izotop analizleri ile suların kökeni, beslenme yükseklikleri ve akiferde kalış süreleri belirlenmiştir. Bölgedeki suların S18O ve SD izotop oranları, meteorik su çizgisi ile çakışmakta olup, atmosferik suları temsil etmektedir. 18O-3H grafiğine göre sular genel olarak yüksek kotlardan beslenmektedir. Bölgedeki sular Cl-3H ve EC-3H içeriklerine göre 3 gruba ayrılmıştır: (i) 1. gruptaki sular diğer sulara göre düşük 3H içerikleri (0,7-1 TU) ile derin dolaşımlı sular, (ii) 2. grupta yer alan sular 5,4-6,7 TU arasında değişen 3H içerikleri ile daha sığ beslenimli yada karışım suları olarak, (iii) 3. gruptaki sular ise 4,9-9,4 TU arasında değişen 3H yüksek içeriklerine göre sığ beslenimli güncel sular olarak düşünülebilir. Anahtar kelimeler: Isparta Ovası, izotop, 18O, D, 3H

Anahtar Kelimeler

Isparta Ovası, izotop, 18O, D, 3H

Kaynakça

• Clark, I., Fritz, P. 1997. Environmental Isotopes in Hydrogeology, Lewis Publ., Boca Raton, 328p.
• Craig, H. 1961. Isotopic Variations in Meteoric Waters. Science 133, 1702-1703.
• Çifter, C., Sayın, M. 2002. İzotopların Hidrolojide Kullanılması. 1. Ulusal Hidrolojide İzotop Tekniklerinin Kullanılması Sempozyumu, 21-25 Ekim 2002, 1-14, Adana.
• Dansgaard, W. 1964. Stable Isotopes in Precipitation. Tellus 16, 436-469.
• Demer, S. 2008. Isparta ve Yakın Çevresi Yeraltısularının Hidrojeolojik, Hidrojeokimyasal ve İzotop Jeokimyasal İncelenmesi ve İçme Suyu Kalitesinin İzlenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 171s.
• Demer, S., Özgür, N. 2010. Isparta ovası su kalitesinin araştırılması: Isparta İli Değerleri ve Değer Yaratma Potansiyeli Sempozyumları, 26 Nisan-3 Mayıs 2010, 382-393, Isparta.
• Elitok, Ö, Özgür, N., Yılmaz, K. 2008. Gölcük Volkanizmasının (Isparta) Jeolojik Evrimi, GBTürkiye. Süleyman Demirel Üniversitesi, Tübitak Araştırma Projesi Final Raporu (104Y181), 171 s.
• Elitok, Ö., Özgür, N., Drüppel, K., Dilek, Y., Platevoet, B, Guillou, H., Poisson, A., Scaillet, S., Satır, M., Siebel, W., Bardintzeff, J-M., Deniel, C., Yılmaz, K. 2010. Origin and Geodynamic Evolution of Late Cenozoic Potassium-rich Volcanism in the Isparta Area, Southwestern Turkey. Internat. Geol. Rev., 52, 4-6, 454 – 504, DOI: 10.1080/00206810902951411.
• EU, 1998. European Union (EU) Drinking Water Standards.
• Gat, J. R. Gonfiantini, R. 1981. Stable Isotope Hydrology, Deuterium and Oxygen-18 in the Water Cycle. IAEA, Tech. Rept. Series No.210, 337pp.
• Gonfiantini, R., 1978 Standards for Stable Isotope Measurements in Natural Compounds. Nature 271, 534-536.
• Görmüş, M. Özkul, M. 1995. Gönen-Atabey (Isparta) ve Ağlasun (Burdur) Arasındaki Bölgenin Stratigrafisi. SDÜ Fen Bil. Ens. Derg., 1, 43-64.
• Gutnic, M., Monod, O., Poisson, A., Dumont, J. F. 1979. Geologie des Taurides Occidentales (Turquie). Mem. Soc. Geol. France, 137, 112 pp., Paris.
• IAEA, 1981, Stable isotope hydrology, Deuterium and Oxygen-18 in the Water Cycle, ed: J. R. Gat, R. Gonfiantini, International Atomic Energy Agency, Vienna, Techinical Reports, No: 210, p. 1-339.
• Irlayıcı, A. 1993, Isparta Ovası Hidrojeolojisi ve Yeraltısuları İle İlgili Çevre Sorunları, SDÜ., Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Isparta
• Karagüzel, R., Irlayıcı, A. 1998., Groundwater Pollution in Isparta Plain – Turkey, Environmental Geology and Water Sciences, Springer Verlag, 34/4, 303308.
• Karagüzel, R., Özgür, N., Ertunç, A., Davraz, A., Stichler, W., Wolf, M. 1999. Eğirdir ve Burdur Göllerinin Oluşumu, Hidrojeokimyasal ve İzotop Jeokimyasal Karşılaştırılması: (ön araştırmalar). 11. Mühendislik Haftası, Yerbilimleri Sempozyumu, Bildiriler, 47-57 s., Isparta.
• Karaman, M. E. 1990. Isparta güneyinin temel jeolojik özellikleri. TJK Bülteni, 33, 57-67, Ankara. Karaman, M. E., Meriç, E., Tansel, İ. 1988. Çünür (Isparta) Dolaylarında Kretase-Tersiyer Geçişi. Akd. Üniv. Isparta Müh. Fak. Derg., 4, 80-100.
• Platevoet, B., Scaillet, S., Guillou, H., Blamart, D., Nomade, S., Massault, M., Poisson, A., Elitok, Ö., Özgür, N., Yağmurlu, F., Yılmaz, K. 2008. Pleistocene Eruptive Chronology of the Gölcük Volcano, Isparta Angle, Turkey: Quaternaire, v. 19(2), 147-156.
• Poisson, A., Yağmurlu, F., Bozcu, M., Şentürk, M. 2003. New Insights on the Tectonic Setting and Evolution Around the Apex of the Isparta Angle (SW Turkey): Geol. J. 38, 257-282
• Sayın, M., Eyüpoğlu, S. Ö. 2005. Türkiye’deki Yağışların Kararlı Izotop Içeriklerini Kullanarak Yerel Meteorik Doğruların Belirlenmesi. 2. Ulusal Hidrolojide İzotop Tekniklerinin Kullanılması Sempozyumu, 26-30 Eylül 2005, İzmir.
• SKKY, 1998. Su Kirliliği ve Kontrol Yönetmeliği, Resmi Gazete, 19919, 13-74.
• Standard Methods, 2005. Standard Methods for the Examination of Water and Wastewater. 21st edition, In: Eaton, A.D., Clesceri, L.S., Rice, E.W., Greenberg, A.E. (eds), American Public Health Association, Washington, D.C.
• Şenel, M. 1997. 1:250 000 Ölçekli Türkiye Jeoloji Haritaları, Isparta paftası. MTA yayınları No:4, 47 s., Ankara.
• Tezcan, L. 1992. Karst Akifer Sistemlerinin Trityum İzotopu Yardımıyla Matematiksel Modellemesi, Doktora tezi, H.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Beytepe, Ankara, 121 s.
• TS-266, 2005. Sular - İnsani Tüketim Amaçlı Sular, TS266, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara.
• US-EPA, 2002. Standart Methods for the Examination of Water and Wastewater American Publish Health Assoc.
• WHO, 2006. World Health Organisation (WHO), Guidelines for Drinking Water Quality, First addendum to third edition, vol. 1, Recommendations, WHO Publ., Geneva, 494 p.
• Yalçınkaya, S. 1989. Isparta-Ağlasun (Burdur) Dolaylarının Jeolojisi. İ. Üniv. Fen Bilimleri Ens., Doktora tezi (yayınlanmamış), 176s., İstanbul.
• Yalçınkaya, S., Ergin, A., Afşar, Ö. P., Taner, K., Dalkılıç, H. 1986. Batı Torosların Jeolojisi; Isparta projesi raporu. MTA Genel Müdürlüğü raporları (yayınlanmamış), Ankara.