Tek Tohum Nesli Seleksiyon Yöntemi ile Geliştirilen Aspir (Carthamus tinctorius L.) Hatlarının Tarımsal ve Teknolojik Özelliklerinin Belirlenmesi

Yıl 2020, Cilt: 24 Sayı: 1, 143 - 151, 20.04.2020

Ali Şenateş Sabri Erbaş

https://doi.org/10.19113/sdufenbed.645643

Cited By: 3

Öz

Bu çalışma, Isparta Uygulamalı Bilimler Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü’nde 2016 yılında tesadüf blokları deneme desenine göre 3 tekerrürlü olarak yürütülmüştür. Gelendost-2 (GE) hattı ile Centennial (CE), Montola 2000 (MO) ve W6 9822 (W6) çeşitlerinin melezlemesinden elde edilerek F8 generasyonuna kadar tek tohum nesli seleksiyon yöntemi ile ulaştırılan 68 hat (20 adet GE×CE, 28 adet GE×MO ve 20 adet GE×W6) ve aspir genotipleri (Gelendost-2, Montola 2000, W6 9822, Dinçer 5-18-1, Remzibey-05, Balcı, Linas ve Olas) materyal olarak kullanılmıştır. Sonuçlara göre; 1000 tane ağırlığı, tohum verimi, yağ oranı ve yağ veriminin sırasıyla 30.2-51.0 g, 30.2-252.6 kg/da, % 25.1-35.4 ve 10.0-77.2 kg/da arasında değiştiği görülmüştür. GECE-11 ve 12 hatlarının 1000 tane ağırlığı, GEMO-10 ve 19 nolu hatlarının tohum verimi, GEMO-1, 20, 28, GEW6-16, 20 ve GECE-4, 8, 9, 12 nolu hatların yağ oranı, GEMO-10, 19, 28 ve GEW6-20 nolu hatlarının ise yağ verimi açısından ebeveynler ve çeşitlere göre daha üstün oldukları belirlenmiştir. Sonuç olarak 4 adet verim tipi (GECE-11, 12 ve GEMO-10,19), 11 adet yağ tipi (GEMO-1, 10, 19, 20, 28, GEW6-16, 20 ve GECE-4, 8, 9, 12), 2 adet oleik tipi (GEMO-3 ve GEMO-23), 1 adet linoleik tipi (GECE-7) olmak üzere 15 hat bir sonraki generasyona aktarılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Aspir, Carthamus tinctorius, Hat geliştirme, Tek tohum nesli, Verim ve kalite

Destekleyen Kurum

Süleyman Demirel Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi

Proje Numarası

SDU BAP 4949-YL1-17

Teşekkür

Bu çalışma Ali ŞENATEŞ’in yüksek lisans tezinden türetilmiştir. Araştırmaya destek sağlayan (SDU BAP 4949-YL1-17) Süleyman Demirel Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi’ne teşekkür ederiz.

Determination of Agricultural and Technological Characters of Safflower (Carthamus tinctorius L.) Lines Developed by Single Seed Descent Selection Methods

Öz

This study was conducted in 2016 as 3 replications at randomized blocks design at Department of Field Crops, Faculty of Agriculture, Isparta Applied Sciences University. Total of 68 lines (20 progenies from GE×CE, 20 from GE×W6 and 28 from GE×MO) were selected with single seed descent methods up to F8 generation. These lines derived from hybridization of Gelendost-2 and Centennial, Montola 2000 and W6 9822. Standard genotypes (Gelendost-2, Montola 2000, W6 9822, Dinçer 5-18-1, Remzibey-05, Balcı, Linas and Olas) were also used along with the alove lines as plant materials. According to the results; 1000 seed weight, seed yield, oil content and oil yield were varied between 30.2-51.0 g, 30.2-252.6 kg/da, 25.1-35.4% and 10.0-77.2 kg/da, respectively. GECE-11, 12 had higher 1000seed weight, GEMO-10, 19 had higher seed yield, GEMO-1, 20, 28, GEW6-16, 20 and GECE-4, 8, 9, 12 had higher oil content, GEMO-10, 19, 28 and GEW6-20 had higher oil yield than cultivars. As a result, 4 yield types (GECE-11, 12 and GEMO-10, 19), 11 oil types (GEMO-1, 10, 19, 20, 28, GEW6-16, 20 and GECE-4, 8, 9, 12), 2 oleic types (GEMO-3 and GEMO-23), 1 linoleic type (GECE-7) 15 lines are transferred to the next generation.

Anahtar Kelimeler

Safflower, Carthamus tinctorius, Lines development, Single seed descent, Yield and quality

Proje Numarası

SDU BAP 4949-YL1-17

Kaynakça

• [1] Anonim, 2019a. http://www.bysd.org.tr/Dis TicaretRakamlari/(Erişim tarihi: 20.06.2019).
• [2] Erbaş, S., Baydar, H. 2007. Aspirde (Carthamus tinctorius L.) Sentetik Erkek Kısırlık Tekniği ile Elde Edilmiş Melez Popülasyonlardan Hat Geliştirme Olanakları, 7. Tarla Bitkileri Kongresi, 25-27 Haziran, Erzurum, 370-374.
• [3] Emongor, V.E., Oarabil, P., Phuduhudud, O. 2017. Effects of Genotype on Vegetative Growth, Yield Components and Yield, Oil Content and Oil Yield of Safflower. Agricultural Science Research Journal, 7(12), 381-392.
• [4] Baydar, H., Erbaş, S. 2016. Aspir (Carthamus tinctorius L.)’de Verim, Yağ ve Oleik Asit İçeriği Yüksek Hat Geliştirme Islahı Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, 25 (Özel sayı-2), 155-161.
• [5] Rowell, D.L. 1996. Soil Science: Methods and Applications. Longman. London.
• [6] AOAC, 2005. Official method of Analysis. 18th Edition, Association of Officiating Analytical Chemists, Washington DC.
• [7] SAS Institute. 1998. INC SAS/STAT User’s Guide Release 7.0, Cary, NC, USA.
• [8] Anonim, 2019b. Meteoroloji Genel Müdürlüğü.
• [9] Weiss, E.A., 2000. Oilseed Crops, (2nd Edition), Blackwell Sci. Ltd., Victoria, Australia.
• [10] Pahlavani, M.H., Saeidi, G., Mirlohi, A.F. 2007. Genetic Analysis of Seed Yield and Oil Content in Safflower Using F1 and F2 Progenies of Diallel Crosses. International Journal of Plant Production, 2, 129-140.
• [11] Ramachandram, M., Goud, J.V. 1981. Genetic Analysis of Seed Yield, Oil Content and Their Components in Safflower (Carthamus tinctorius L.) Theor. Appl. Genet., 60, 191-195.
• [12] Alizadeh, K. 2005. Evaluation of Safflower Germplasm by Some Agronomic Characteristics and Their Relationships on Grain Yield Production in the Cold Dry Land of Iran. International Journal of Agriculture & Biology, 7(3), 389-391.
• [13] Polat, T. 2007. Farklı sıra aralıklarının ve azot seviyelerinin kuru şartlarda yetiştirilen aspir (Carthamus tinctorius L.) bitkisinin verim ve verim unsurları üzerine etkisi. Atatürk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 155s, Erzurum.
• [14] Paşa, C., Esendal, E., Arslan, B. 2009. Kışlık ve Yazlık Ekimin Aspir (Carthamus tinctorius L.) Bitkisinin Verimi ve Bitkisel Özelliklerine Etkisi Türkiye VIII. Tarla Bitkileri Kongresi, 19-22 Ekim, Hatay, 168-171.
• [15] Erbaş, S. 2012. Melezleme ıslahı ile tohum verimi, yağ ve oleik asit içeriği yüksek aspir (Carthamus tinctorius L.) hatlarının geliştirilmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 132s, Isparta.
• [16] Reddy, M.V.S., Chand, P., Vidyadhar, B., Devi, I.S.L. 2004. Estimation of Genetic Parameters for Yield and Its Component in F4 Generation of Safflower (Carthamus tinctorius L.). Prog. Agric., 4(1), 16-18.
• [17] Erbaş, S. 2007. Aspirde (Carthamus tinctorius L.) sentetik erkek kısırlığı tekniği ile elde edilmiş melez populasyonlarından hat geliştirme olanakları. Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 94s, Isparta.
• [18] Safevi, S.A., Pourdad, S.S., Safavi, S.M., Safavi, A.S. 2011. Heritability and Genetic Gain of Some Morphological Traits in Safflower (Carthamus tinctorius L.). American Journal of Scientific Research, 17, 14-18.
• [19] Çelikoğlu, F. 2004. Eskişehir Koşullarında Geliştirilen Aspir (Carthamus tinctorius L.) Hatlarında Verim Kriterlerinin Belirlenmesi. Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 76s, Ankara.
• [20] Lakshmi Prayaga, P., Lakshmamma, P., Padmavthi, P., 2003. Characterization of Safflower Germplasm for Physiological Traits. Sesame and Safflower Newsletter, 18, 90-92.
• [21] Parameshwar, K.B. 2009. Stability of Non-Spiny Breeding Lines in Safflower (Carthamus tinctorius L.). Dharwad University of Agricultural Sciences, Master Thesis, 92s, India.
• [22] Arslan, B., Culpan, E. 2017. Effects of Different Gibberellic Acid Doses on Seed Yield, Oil Content and Some Quality Traits of Safflower (Carthamus tinctorius L.). Journal of Global Innovations in Agricultural and Social Sciences, 5(1), 5-9.
• [23] Fernandez-Martinez, J., Del Rio, M., De Haro, A. 1993. Survey of Safflower (Carthamus tinctorius L.) Germplasm for Variants in Fatty Acid Composition and Seed Characters. Euphytica, 69, 115-122.
• [24] Johnson, R.C., Bergman, J.W., Flynn, C.R. 1999. Oil and Meal Characteristics of Core and Non-Core Safflower Accessions from the USDA Collection. Genet. Res. Crop Evol., 46, 611-618.
• [25] Erbaş, S., Tonguç, M., Şanlı, A. 2016. Variations in the Agronomic and Quality Characteristics of Domestic and Foreign Safflower (Carthamus tinctorius L.) Genotypes. Turk J. Field Crops, 21(1), 110-119.
• [26] Kıllı, F., Ermiş, H. 2009. Kahramanmaraş Koşullarında Farklı Miktarlarda ve Zamanlarda Uygulanan Azotun Aspir (Carthamus tinctorius L.)’de Tohum Verimi, Verim Unsurları ve Tohumun Makro-Mikro Element İçeriğine Etkisi. Türkiye VIII. Tarla Bitkileri Kongresi, 19-22 Ekim, Hatay, 107-110.
• [27] Valesco, L., Fernandez-Martinez, J.M. 1999. Screening for Low Saturated Fatty Acids in Safflower. Sesame and Safflower Newsletter, Cordoba, Spain.
• [28] Arslan, B., Culpan, E. 2018. Identification of Suitable Safflower Genotypes for the Development of New Cultivars with High Seed Yield, Oil Content and Oil Quality. Azarian Journal of Agriculture, 5 (5), 133-141.