İki Meclis Sisteminin Başkanlık Sisteminin İşleyişi Üzerine Etkisi

Yıl 2023, , 913 - 953, 18.12.2023

Yüksel Metin , Tuba Aykanat

https://doi.org/10.52273/sduhfd..1390350

Öz

Parlamentarizm-başkanlık tartışmasına yapılan muazzam katkılara ve iki meclisliliğe yönelik artan ilgiye rağmen, başkanlık ve iki meclislilik arasındaki bağlantılar henüz sistematik olarak yeterince incelenmemiştir. Anayasal gelişimdeki önemli tarihsel rolüne rağmen iki meclislilik nadiren araştırma konusu olmuştur. Politika süreçleri ve sonuçları üzerindeki etkileri iyi anlaşılamamıştır. Bu çalışmada iki meclisli yapının başkanlık sistemi üzerine etkilerinin araştırılması amaçlanmıştır. Bu bağlamda ilk olarak iki meclis sisteminin başkanlık sistemine etkileri tespit edilmeye ve farklı bakış açıları gösterilmeye çalışılmıştır. İkinci olarak, iki meclis sisteminin başkanlık sisteminden esinlenerek oluşturulan Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminin eleştirilen yönlerini ne ölçüde düzeltebileceği sorusuna cevap aranmıştır.
İki meclis sistemi federal devletlerde zorunlu olarak, üniter devletlerde ise siyasi tercih ya da tarihsel mirasın bir sonucu olarak uygulanagelmiştir. İki meclis sisteminin hükümet sistemlerinde olduğu gibi, güçlü ve zayıf yanları bulunmaktadır. Rasyonel seçim teorisi, alternatifleri olan konularda olası tüm seçeneklerin sıralanması, her birinin maliyet ve getirilerinin hesaplanması ve buna bağlı olarak en uygun kararın verilmesi gerektiğini söyler. Dolayısıyla tercih yapılırken bu hususların göz önünde tutulması gerekir.
Makalede ulaşılan temel bulgu, başkanlık sistemi ile iki meclis sistemi arasında kurumsal açıdan teorik bir bağlantının bulunduğu ve bu teorik bağlantının bir sonucu olarak iki meclisli yasama organı tasarımını benimseyen başkanlık sistemlerinin daha başarılı olduğudur. Bununla bağlantılı olarak denge ve denetim sistemini güçlendirecek iki meclis sisteminin Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminin işleyişindeki aksaklıkların giderilmesine ve yaşanan sorunların çözümüne katkı sağlayabileceği sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

İki Meclis, çift meclis, yasama, başkanlık sistemi, Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi

Kaynakça

• Akyol T, Kuvvetler Ayrılığı Olmayınca, (2. Baskı, Doğan Kitap 2021)
• Albala A, “Bicameralism and Coalition Cabinets in Presidential Polities: A Configurational analysis of the Coalition Formation and Duration Processes” (2017) 19 (4) The British Journal of Politics and International Relations, 735-754
• Aldıkaçtı O, Anayasa Hukukumuzun Gelişmesi ve 1961 Anayasası (Fakülteler Matbaası 1970)
• Anayurt Ö, Anayasa Hukuku Genel Kısım (5. Baskı, Seçkin 2022)
• Arsel İ, Anayasa Hukuku: Demokrasi (Ankara: Doğuş Matbaacılık 1964)
• Arsel İ, “Çift Meclis Sisteminin Memleketimizde Tatbiki Hususunda Bazı Düşünceler” (1954) 12 (3) Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 59-99
• Atar Y, Türk Anayasa Hukuku, (Seçkin 2022)
• Aykanat T ve Metin Y, “Bireysel Başvuruda İhlal Edildiği İleri Sürülen Temel Hak ve Özgürlüklerin Kapsamının Belirlenmesi” (2023) 13 (1) Süleyman Demirel Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 3-44
• Aykanat T, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminde Cumhurbaşkanının Sorumluluğu (Adalet 2019)
• Babanzade İ H, Hukuk-ı Esasiye (Erguvanî 2014)
• Baldwin N ve Shell D, Second Chambers (Frank Cass 2001)
• Bulmer E, Bicameralism (International IDEA Institute 2017)
• Democracy Index 2022, <https://pages.eiu.com/rs/753-RIQ-438/images/DI-final-version-report.pdf>, Erişim Tarihi 30 Temmuz 2023
• Doğan OK, “Yasa Yapımında Bir Alternatif: Çift Meclis Sistemi” (2011) (94) TBB Dergisi, 375-392
• Erdem FH, “2017 Anayasa Değişiklikleri ve Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi” in Türkiye Tipi Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi Tartışmaları (Demokrasiyi Güçlendirme Derneği 2022)
• Erdoğan M, “Türkiye’de Hükûmet Sistemi ve Siyasi Rejim İçin Yeni Bir Perspektif” (2021) (20) Liberal Perspektif Eren A, Anayasa Hukuku Dersleri (Seçkin 2022)
• Eroğul C, Anatüzeye Giriş (İmaj 2000)
• Eroğul C, Türk Anayasa Düzeninde Cumhuriyet Senatosunun Yeri (AÜSBF Yayınları 1977)
• Fendoğlu HT, “Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Denetimi (Karşılaştırmalı)” (2019) İÜHF Armağanlar Dizisi (Ord. Prof. Dr. Ali Fuat Başgil’in Anısına Armağan)
• Fendoğlu HT, Anayasa Hukuku (Yetkin 2020)
• Ganghof S, Eppner S ve Pörschke A, “Australian bicameralism as semiparliamentarism: Patterns of Majority Formation in 29 Democracies” (2018) 53 (2) Australian Journal of Political Science, 211-233
• Gelard P, “Report on Second Chambers in Europe” (2006) Venice Commission Gönenç L, Yasaların Anayasaya Uygunluğunun Denetimi ve Anayasa Yargısı (TEPAV 2010)
• Gözler K, “Cumhurbaşkanlığı Sistemi mi, Başkanlık Sistemi mi, Yoksa Neverland Sistemi mi? 16 Nisan’da Neyi Oylayacağız?” (2017) 1-26. <https://www.anayasa.gen.tr/neverland.htm> Erişim Tarihi 15 Ekim 2023 Gözler K, Anayasa Hukukunun Genel Teorisi I (Ekin 2020)
• ----, Türk Anayasa Hukuku Dersleri (Ekin 2020)
• ----, Anayasa Hukukun Genel Esasları (Ekin 2021)
• Gözübüyük AŞ, Anayasa Hukuku (S Yayınları 1991)
• Hamilton A, Madison J ve Jay J, Federalist Yazılar (Çev Tolga Şirin ve Necdet Umut Orcan, Runik Kitap 2021)
• Hazır H, Anayasa Hukuku (Alter 2004)
• İba Ş, Parlamento Hukuku (Seçkin 2022)
• İnce AK, “Ana Hatlarıyla Çift Meclis Sistemi” (2023) 5 (1) ASBÜ Hukuk Fakültesi Dergisi, 382-455
• Kaboğlu İÖ, Anayasa Hukuku Dersleri (Legal 2020)
• Kailitz S, “Zwei Seiten der gleichen Medaille? Zum theoretischen und empirischen Zusammenhang zwischen der Regierungsform und der Ausgestaltung von Zweikammersystemen” (2008) 39 (2) Zeitschrift für Parlamentsfragen, 387-414
• Kanadoğlu OK ve Duygun AM, Anayasa Hukukun Genel Esasları (On İki Levha 2021)
• Keser H, “Türk Tipi Başkanlık Sistemi Üzerine” (2017) 23 (94) Yeni Türkiye, 433-440
• Lijphart A, Çağdaş Demokrasiler (Ergun Özbudun ve Ersin Onulduran Çev, Yetkin 1996)
• ----, Demokrasi Modelleri (İthaki 2016)
• Llanos M, Nolte D, “Bicameralism in the Americas: Around the Extremes of SYmmetry and Incongruence” (2003) 9 (3) The Journal of Legislative Studies, 54-86
• Malamud A ve Costanzo M, “Subnacional Bicameralism: The Argentine Case in Comparative Perspective” in XIX World Congress of the IPSA (2003) 7
• Marcou J, “L’experience Costitutionelle Turque” (1996) 2 Revue du Droit Public, 425-462
• Metin Y, “Cumhurbaşkanının Geri Gönderme Yetkisi” (1996) SDÜ İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 171-197 ----, Başkanlık Sistemi (Hukuk Yayınları 2017)
• Miş N, Aslan A, Duran H ve Ayvaz ME, Dünyada Başkanlık Sistemi Uygulamaları (Seta 2016)
• Mughan A, “Comparative Bicameralism: A Survey of Global Approaches” (2020) U. Oxford Hum. Rts. Hub. J., 117-122
• Nacak O, “Temsili Demokrasinin Sorun Alanları ve Çözüm Noktasında Yeni bir Model: Katılımcı Demokrasi” (2004) (32) Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 194-214
• Nomer M, ABD Başkanlık Sisteminde Başkanın Yetkileri (On İki Levha Yayınları 2013)
• Onar E, Kanunların Anayasaya Uygunluğunun Siyasal ve Yargısal Denetimi ve Yargısal Denetim Alanında Ülkemizde Öncüler (2003)
• Özbudun E, Türk Anayasa Hukuku (Yetkin 2022)
• Özer İ, “Siyasal Kültür, Demokrasi ve Demokratik Değerler” (1996) 14 (1) Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 71-98
• Özgişi T, “Türk Parlamento Tarihinde Cumhuriyet Senatosunun Yeri” (2011) 21 (2) Türkiyat Mecmuası, 291-323 Öztürk MU, 1961 Kurucu Meclisi (On İki Levha 2016)
• Öztürk M, Türk Parlamento Tarihinde Hız ve Etkinlik Sorunu (On İki Levha 2022)
• Riker WH, “Justification of Bicameralism” (1992) 13 (1) İnternational Political Science Review, 101-116
• Rogers JR, “The Impact of Bicameralism on Legislative Production” (2003) 28 (4) Legislative Studies Quarterly, 509-528
• Russell M, “Second Chambers Overseas” (1999) 70 (4) The Political Quarterly, 411-417
• Savcı B, “1961 Anayasasının Müdir Prensiplerine ve Müesseselerine Mukayeseli Kısa Bir Bakış” (1964) 19 (3) Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 11-36
• Sayarı S ve Dikici Bilgin H, Karşılaştırmalı Siyaset Temel Konular ve Yaklaşımlar (İstanbul Bilgi Üniversitesi 2015)
• Tanör B, Yüzbaşıoğlu N, 1982 Anayasasına Göre Türk Anayasa Hukuku (Beta 2023)
• TBMM Tutanak Dergisi (1995 dönem 19 cilt 89)
• Teziç E, “Cumhurbaşkanın Geri Gönderme Yetkisi” (2011) 52 (1-4) İÜHFD 101-116
• Thies MF ve Yuki Y, “Bicameralism vs. Parliamentarism Lessons from Japan’s Twisted Diet” (2014) 30 (2) Japanese Journal of Electoral Studies, 60-74
• Tögel A, Başkanlık Sisteminde Parlamentolar (Adalet 2018)
• Tsebelis G ve Rasch BE, “Patterns of Bicameralism” in Herbert Dönig (Ed) Parliaments and Majority Rule in Western Europe (Mannheim Centre for European Social Research 1995) 365-390
• Tsebelis G ve Money J, Bicameralism (Cambridge Universty Press 1997)
• Uran P, Yasama İşlevinin Yerine Getirilmesinde Çift Meclis Sistemi ve Türk Siyasal Tarihindeki Yeri” (Yetkin 2008)
• Vatter A, “Bicameralism and Policy Performance: The Effects of Cameral Structure in Comparative Perspective” (2005) 11 (2) The Journal of Legislative Studies, 194-215
• Yavuz B, Bülbül M, “Çift Meclis Sistemi ve Türkiye” (2012) 16 (1) Ankara Hacı Bayram Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 217-260
• Yılmazoğlu YE ve Perdecioğlu İE (Haz), Türkiye Cumhuriyeti Anayasası (Gerekçeli) (3. Baskı, Anayasa Mahkemesi 2021)