Ceza Muhakemesinde Hakimin Tarafsızlığını Şüpheye Düşürecek Sebeplerden Dolayı Reddi Usulüne İlişkin CMK Hükümlerinin Doktrin ve Uygulama Işığında Eleştirel Bir Değerlendirmesi

Yıl 2023, , 1049 - 1138, 18.12.2023

Faruk Turhan

https://doi.org/10.52273/sduhfd..1395887

Öz

Muhakemeye katılanlarca hakimin reddi talebinin kötüye kullanılarak davaların uzamasını önlemek amacıyla ret talebinde bulunmaya süre yönünden sınırlama getirilmiş, ret talebinin reddedilen hakim tarafından geri çevrilmesi kabul edilmiş, ret talebinin yapılmasından bu konuda karar verilinceye kadar mahkemenin hangi işlemleri yapabileceği ve ret talebinin kabulü ve reddinin sonuçları Kanunda detaylı bir şekilde düzenlenmiştir. Ancak adil yargılanma hakkı kapsamındaki en önemli haklardan olan karar verecek hakimlerin tarafsızlığını sağlamak için öngörülen söz konusu hükümlere uygulamada yeterince uyulmadığı ve muhakemeye katılanlarca ret usulüne ilişkin detaylarının yeterince bilinmediği görülmektedir. Uygulamada ret sebeplerinin bulunup bulunmadığı detaylı bir şekilde incelenmeden ret talebinin reddedilen hakim veya onun katılımı ile geri çevrildiği görülmektedir.
Bu çalışmada, hakimin tarafsızlığından şüphe duymayı haklı gösterebilecek hallerde reddine ilişkin Ceza Muhakemesi Kanunu md. 24 ve devamındaki düzenlemeler kaynak Alman Ceza Muhakemesi Kanunu ve Alman uygulaması da dikkate alınarak eleştirel bir şekilde incelenmekte, tespit edilen hatalı düzenleme ve uygulamaya ilişkin önerilerde bulunulmaktadır. Bu kapsamda önce kimlerin ret talebinde bulunma hakkı olduğu ve ret talebinin ne zamana kadar ileri sürülebileceği incelenmekte, arkasından ret talebinin reddedilen hakim tarafından kabul edilmez bulunarak geri çevrilmesine ilişkin şartlar ve bu konudaki sorunlu düzenlemeler ele alınmaktadır. Yine ret talebinin esası hakkında karar verecek olan mahkeme ve bu mahkemenin kararına karşı başvurulabilecek kanun yolları açıklanarak, bu konudaki sorunlara ilişkin detaylı değerlendirmeler yapılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Hakimin tarafsızlığı, ceza muhakemesinde hakimin reddi, ret talebinde bulunma süresi, ret talebinin geri çevrilmesi, ret talebinin esastan incelenmesi.

Proje Numarası

Yok

Kaynakça

• Aydın D, ‘Ceza Muhakemesi Kanunu’nda İtiraz’, (2006)(65) Türkiye Barolar Birliği 61-72
• Baytaz AB, Ceza Muhakemesi Hukukunda Sanığın Hukuki Dinlenilme Hakkı, İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2021 Beulke W, Swoboda S, Strafprozessrecht, (15. Bası, C.F. Müller 2020)
• Birtek F, ‘Ceza Muhakemesinde Temyiz Sebeplerinin Gösterilmesine İlişkin Zor(unlu)luk’, İstanbul Hukuk Mecmuası, 80 (4), 1331-1372
• Bockemühl J, in: KMR - Kommentar zur Strafprozessordnung, Herausgeber, Bernd von Heintschel-Heinegg/Jan Bockemühl, Loseblattwerk, 98. Lieferung - 01.07.2020, Carl Heymanns Verlag, 2020
• Bundesrechtsanwaltskammer, Stellungnahme Nr. 30, November 2019, zum Regierungsentwurf eines Gesetzes zur Modernisierung des Strafverfahrens – BR-Drs. 532/19. <https://www.brak.de/fileadmin/05_zur_rechtspolitik/stellungnahmen-pdf/stellungnahmen-deutschland/2019/november/stellungnahme-der-brak-2019-30.pdf> (Erişim Tarihi: 20.06.2023)
• Centel N, Zafer H, Ceza Muhakemesi Hukuku, (19. Bası, Beta Basım Yayım 2020)
• Centel N, Ceza Muhakemesi Hukukunda Hakimin Tarafsızlığı, (Kazancı, 1996)
• Cirener G, in: BeckOK StPO mit RiStBV und MiStra, Herausgegeben von Prof. Dr. Jürgen Graf, 48. Edition Stand: 01.07.2023 <https://beck-online.beck.de/>
• Çırak E, ‘İstinaf Yargılaması Sonucu Verilen Kararların Kanun Yolu Denetimi’, (2020) 5 (1) Çankaya Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 887-920
• Claus, Susanne, ‘Zur Modernisierung des Strafverfahrens’, (2020) NStZ 57-65
• Conen S, Tsambikakis M, in: Münchener Kommentar zur Strafprozessordnung Cilt 1, §§ 1-150 StPO, Herausgegeben von Hans Kudlich, (2. Bası, C.H.Beck 2023)
• Gökcen A, Balcı M, Alşahin ME, Çakır K, Ceza Muhakemesi Hukuku, (5. Bası, Adalet 2021)
• Günay E, Hakimin Yasaklılığı Reddi ve Hukuki Sorumluluğu, (Seçkin Yayıncılık, 2018)
• Heil H, in: Karlsruher Kommentar zur Strafprozessordung mit GVG, EGGVG und EMRK, Herausgegeben von Christoph Barthe/Jan Gericke, (9. Bası, C.H.Beck 2023)
• Kayhan F, ‘Bir Duruşma Tutanağı Şerhi’, https://www.hukukihaber.net/bir-durusma-tutanagi-serhi (erişim tarihi: 19.09.2023)
• Kazancı İçtihat Bilgi Bankası (www:kazanci.com)
• Kolcu S, Adil Yargılanma Hakkı Boyutuyla Ceza Muhakemesi Hukukunda Hakimin Davaya Bakamaması ve Reddi, (Seçkin Yayıncılık 2020)
• Kühne H-H, Strafprozessrecht, (8. Bası, C.F. Müller 2010)
• Fischer T, Kudlich H, ‘Ausschluss und Ablehnung von Richtern im Strafverfahren’ (2020)(9) JA 641 – 648
• Ömeroğlu Ö, Ceza Muhakemesinde Hakim ve Savcının Yasaklılığı, Reddi ve Çekinmesi, (Ekin Basım Yayın 2012)
• Özbek VÖ, Doğan K, Bacaksız P, Ceza Muhakemesi Hukuku, (16. Bası, Seçkin Yayıncılık 2023)
• Özen M, Ceza Muhakemesi Hukuku Dersleri, (6. Bası, Adalet Yayınevi 2021)
• Öztürk B, Tezcan D, Erdem MR, Sırma Gezer Ö, Saygılar YF, Alan E, Özaydın Ö, Erden Tütüncü E, Tok MC, Nazari ve Uygulamalı Ceza Muhakemesi Hukuku, (16. Bası, Seçkin Yayıncılık 2022)
• Riess P, Hilger H, ‘Das neue Strafverfahrensrecht - Opferschutzgesetz und Strafverfahrensänderungsgesetz 1987’, (1987) NStZ 145-157
• Roxin C, Schünemann B, Strafverfahrensrecht, (30. Bası, C.H.Beck 2022)
• Sarıgül AT, Ceza Muhakemesi Hukukunda İstinaf, (Seçkin Yayıncılık, 2012)
• Schmitt B, in: Bertram Schmitt/Köhler, Marcus, Strafprozessordnung, Gerichtsverfassungsgesetz, Nebengesetze und ergänzende Bestimmungen, (66. Bası, C.H.Beck 2023)
• Schork, S, ‘Das Gesetz zur Modernisierung des Strafverfahrens/Änderung der Kräfteverhältnisse zum Nachteil der Verteidigung’, (2020)(1) NJW 1- 5
• Siolek W, in: Löwe-Rosenberg, StPO Die Strafprozeßordnung und das Gerichtsverfassungsgesetz, Großkommentar, Herausgegeben von Jörg-Peter Becker, Volker Erb, Robert Esser, Kirsten Graalmann-Scheerer, Hans Hilger, Alexander Ignor, Cilt 1, Einleitung; §§ 1–47, (27. Bası, De Gruyter 2016)
• Şahin C, Ceza Muhakemesi Kanunu Gazi Şerhi, (Seçkin Yayıncılık 2005)
• Şahin C, Göktürk N, Ceza Muhakemesi Hukuku, (14. Bası, Seçkin Yayıncılık 2023)
• Şen E, ‘Sulh Ceza Hakiminin Reddi’, <https://www.haber7.com/yazarlar/prof-dr-ersan-sen/1928336-sulh-ceza-hakiminin-reddi> (erişim tarihi: 08.01.2023)
• Toroslu N, Feyzioğlu M, Ceza Muhakemesi Hukuku, (19. Bası, Savaş Yayınevi 2019)
• Tuncer SD, 5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanununda Hakimin Yasaklılığı Reddi ve Çekinmesi, (Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Anabilim Yayınlanmamış Dalı Doktora Tezi, 2021)
• Turhan, Faruk, ‘Doktrin ve Uygulama Işığında Ceza Muhakemesinde Hakimin Tarafsızlığı ve Görev Yasakları’, (2018) XXII (4), Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 129-171
• — —, ‘Tanıklara Yemin Verilmesine İlişkin Ceza Muhakemesi Kanunu Hükümlerinin Eleştirel Bir Değerlendirilmesi’, (2020) XXIV (4), Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 359-409
• — —, ‘Ceza Muhakemesinde Sürelerin Kusur Olmaksızın Geçirilmesinde Eski Hale Getirme’, Feridun Yenisey, İzzet Özgenç, Ayşe Nuhoğlu, Adem Sözüer ve Faruk Turhan (eds), Dr. Silvia Tellenbach’a Armağan, (Seçkin Yayıncılık, 2018) 1227 – 1268
• Ünver Y, Hakeri H, Ceza Muhakemesi Hukuku, (19. Bası, Adalet Yayınevi 2022)
• Wesslau E, Deiters, M, in: Jürgen Wolter (Hrsg.), SK-StPO: Systematischer Kommentar zur Strafprozessordnung mit GVG und EMRK, Cilt I: §§ 1-93 StPO, 5. Bası, Carl Heymanns Verlag 2018)
• Wiedner S, in: BeckOK StPO mit RiStBV und MiStra, Herausgegeben von Prof. Dr. Jürgen Graf, 48. Edition Stand: 01.07.2023 https://beck-online.beck.de/)
• Yaşar O, Açıklamalı – İçtihatlı Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu, Cilt 1, (Seçkin Yayıncılık 1998)
• Yaşar O, Otacı C, Yeni İçtihatlarla Uygulamalı ve Yorumlu Ceza Muhakemesi Kanunu, I. Cilt Madde 1-156, (10. Bası, Seçkin Yayıncılık 2022)
• — —, Yeni İçtihatlarla Uygulamalı ve Yorumlu Ceza Muhakemesi Kanunu, II. Cilt, Madde 157 – 335, (10. Bası, Seçkin Yayıncılık 2022)
• Yenisey F, Nuhoğlu A, Ceza Muhakemesi Hukuku, (10. Bası, Seçkin Yayıncılık 2022)
• Yenisey F, Oktar S, Alman Ceza Muhakemesi Kanunu – Strafprozeßordnung (StPO), (2. Bası, Beta Basım Yayın 2015)
• Yurtcan E, Ceza Yargılaması Hukuku, (16. Bası, Seçkin Yayıncılık 2019)
• Zwiehoff, G, Der Befangenheitsantrag im Strafverfahren, (2. Bası, Carl Heymanns Verlag, 2013)