Seyyid HAŞİM, “HUKUKA BİR NAZAR” OSMANLI TÜRKÇESİ ASLINDAN GÜNÜMÜZ TÜRKÇESİNE ÇEVİRİ

Yıl 2017, Cilt: 7 Sayı: 2, 129 - 140, 27.12.2017

Derya Sınakçı

Öz

Seyyid Haşim’in Bilgi Mecmuası’nda yer alan 1329 (1911) yılına ait 10 sayfalık

makalesi, Osmanlı Türkçesi ile yazılmış olup aslında bu kadarla sınırlı değildir.

Devamı olabileceği sonuna yazdığı ‘bitmedi’ ifadesinden sanılmaktadır. Makale var

olan haliyle hukuk okullarını ve hak mefhumunun bu okullara ve düşünürlere göre

nasıl farklı yorumlandığını açıklamaktadır. Bu makaleyi kaleme almasındaki amacı,

hukukun o zamanlardaki anlayış tarzlarının izah etmek olarak özetleyebiliriz.

Seyyid Haşim, Hukuk-u Tabiiye mektebi yani günümüzde bilinen adıyla,

Doğal (Tabii) Hukuk okuluna mensup olan düşünürlerin hakkı nasıl

yorumladıklarına ve bu anlayışlarının hangi devirlerde mevcut olduğuna yer

vermiştir. Bu hususta, Yunanlılar ve Romalılarda hakkın nasıl bir yer bulduğundan,

Hıristiyanlığın ortaya çıkışıyla kiliselerin hakkı nasıl tanımladıklarından

bahsetmiştir. Tam bu noktadan sonra sözü Grotius’a getirdiği, onun hakkı tabir edişi

ve kiliseye karşı nasıl bir tavır takındığını aktardığı görülmektedir. Grotius’dan sonra

Doğal Hukuk’un Avrupa’ya yayıldığını söyleyerek; Hobbes ve Locke’un birbirine zıt

hak anlayışlarını ele almıştır.

Doğal Hukuk akımının Fransa’da tamamıyla benimsenmediğinden bahisle,

Fransız düşünürler Montesquieu ve Rousseau’nun görüşlerini aktarmıştır. Burada da

Montesquieu’nun eseri, günümüzdeki adıyla ‘Kanunların Ruhu’nun nasıl yeni bir

 Süleyman Demirel Üniversitesi Kamu Hukuku Yüksek Lisans Öğrencisi.

130 Derya SINAKÇI

SDÜHFD CİLT: 7, SAYI 2, YIL 2017

saha açmış olduğunu anlatmaktadır. Bu eserin o güne kadarki hukuk tarihinde ne

anlamda ‘ilk’ kabul edildiğinden, ne gibi unsurlara cevap verdiğine kadar

değerlendirme yaptığı görülmektedir. Son olarak Rousseau’nun görüşleriyle

makalesini bitirmiştir.

Özetle; Seyyid Haşim, hukuk okullarından Doğal Hukuk’u baz alarak bu

okula mensup olanlar ve olmayanlar üzerinden hukuka bakış açılarını anlatmaya

çalışmıştır. Seyyid Haşim’in hukuka bakışı anlatabilmekteki en doğru yolu,

düşünürlerin öncelikle hakka nasıl baktıklarını incelemekte bulduğu görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Seyyid Haşim, Doğal Hukuk

Kaynakça

• Esprsrit des lois (Kanunların Ruhu) Seyyid HAŞİM, “HUKUKA BİR NAZAR” (KÂNUNUSANİ, 1329- Miladi takvime göre: Ocak 1914) YIL: 1 CİLT:1 BİLGİ MECMUASI, MATBA-İ SAHRA – İSTANBUL, s. 283-292.