ULUSLARARASI YATIRIM HUKUKUNDA ‘YATIRIM’ KAVRAMI

Yıl 2018, Cilt: 8 Sayı: 2, 89 - 131, 31.12.2018

Lale Ayhan İzmirli

Öz

‘Yatırım’ kavramı uluslararası yatırım hukukunun ana unsurudur. Yatırımın tanımı, özellikle çok taraflı ve iki taraflı antlaşmalar kapsamındaki hakların ve yükümlülüklerin belirlenmesinde kilit role sahiptir. Zira uluslararası yatırım hukukunda, bir ekonomik faaliyetin öngörülen koruma mekanizmalarından yararlanması, uyuşmazlıkların çözümlenmesi, hakem heyetinin yetkisinin kabul edilmesinin ön şartı faaliyetin ‘yatırım’ olarak nitelendirilmesidir.

Doktrin, çok taraflı veya iki taraflı antlaşmalar, milli mevzuat gibi farklı kaynaklar çerçevesinde kavrama ilişkin farklı tespitler yapılmakla birlikte, bu kaynaklar tek başına ‘yatırım’ kavramının kavramsal anlamının tespitinde yeterli olmamaktadır.

Çalışmada çok taraflı antlaşmalar, iki taraflı antlaşmalar ile hakem kararları ve ayrıca Türk iç hukukundaki düzenlemelerde yatırım kavramının tanımına yer verilip verilmediği araştırılmış ve yatırımı karakterize eden unsurlar üzerinde durulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Yatırım kavramı, yatırım hukuku, milletlerarası tahkim, yatırım antlaşmaları, ICSID

Kaynakça

• KAYNAKÇA AÇIKALIN, Sezgin / ÜNAL, Seyfettin : Doğrudan Yatırımlar ve Portföy Yatırımları, Global ve Yerel Faktörlerin Türkiye Üzerindeki Göreceli Etkisi, Ekin Yayınevi, Bursa, 2008. ALGÜNER, Ayhan : Kurumsal Yatırımcılar, Finansal Piyasalara Etkileri ve Türkiye Örneği, Sermaye Piyasası Kurulu Yayınları, Yayın No: 199, Ankara, 2006. ARIKAN, Deniz : Türkiye’de Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları, Arıkan Yayınları, İstanbul, 2006. AVŞAR, Melis: ‘‘ICSID Konvansiyonu’na Göre Yatırım Kavramı’’, MHB Cilt: 37, Sayı: 2, S: 95-140. BAKLACI, Pınar / AKINTÜRK, Esen : “Foreign Direct Investment in Turkey: Legal Framework”, International Journal of Emerging and Transition Economies, Vol. 1, No: 2, 2008, S: 231-245. BAKLACI, Pınar / AKINTÜRK, Esen: “İki Taraflı Yatırım Antlaşmaları Hakkında Genel Bir İnceleme”, Prof. Dr. Reha Poroy’un Anısına Armağan, Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi, Cilt: XXV, Sayı: 4, Ankara, 2009, S: 477-536. BERKSOY, Taner / DOĞRUEL, A. Suut / DOĞRUEL, Fatma : Türkiye’de Yabancı Sermaye, YY, Aralık, 1989. BHALLA, V.K. : Investment Management, Security Analysis and Portfolio Management, Fourteenth Edition, Chand&Company Ltd., New Delhi, 2008. BISHOP, R. Doak / CRAWFORD, James / REISMAN, William Michale : Foreign Investment Disputes: Cases, Materials and Commentary, Kluwer Law International, Netherlands, 2005. 126 Lale Ayhan İZMİRLİ SDÜHFD CİLT: 8, SAYI 2, YIL 2018 BULUTOĞLU, Kenan : 100 Soruda Türkiye’de Yabancı Sermaye, Gerçek Yayınevi, İstanbul, 1970. CAMPBELL, Dennis : International Protection of Foreign Investment, Vol. II, Yorkhill Law Publishing, 2008. ÇALIŞKAN, Yusuf: ‘‘ICSID Jurisdiction:Whose Dictionary Will be Used for the Definition of ‘Investment’ and the ‘Scope of Consent’ ’’, Foreign Investment Law, Ed: Ceyda SÜRAL / Ekin ÖMEROĞLU, Seçkin Yayınları, Ankara, 2016, S: 91-106. ÇALIŞKAN, Zeynep: ‘‘Türkiye’nin Taraf Olduğu İkili ve Çok Taraflı Anlaşmalarda Yatırım Kavramı’’, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, Cilt: 29, Sayı: 1-2, 2009, S:85-118. DEMİRKOL, Berk: ‘‘The Notion of ‘Investment’ in International Investment Law’’, The Turkish Commercial Law Review, Vol.1, Issue 1, February 2015, S:40-50. DESBORDES, Rodolphe / VICARD, Vincent: "Foreign Direct Investment and Bilateral Investment Treaties: An International Political Perspective", Journal of Comparative Economics, 37 (2009), S:372-386. DOLZER, Rudolf / SCHREUER Christoph : Principles of International Invetment Law, Oxford University Press, Newyork, 2008. DOST, Süleyman : Yabancı Yatırım Uyuşmazlıkları ve ICSID Tahkimi, Asil Yayınları, Ankara, 2006. DUPONT, Pierre-Emmanuel: ‘‘The Notion of ICSID Investment: Ongoing ‘Confusion’ or ‘Emerging Synthesis’? ’’, The Journal of World Investment&Trade, 12, 2011, S:245-272. EGGER, Peter / PFAFFERMAYR, Michael: "The Impact of Bilateral Investment Treaties on Foreign Direct Investment", Journal of Comparative Economics 32 (2004), S:788-804. Uluslararası Yatırım Hukukunda ‘Yatırım’ Kavramı Hakemli Makale 127 SDÜHFD VOL: 8, NO 2, YEAR 2018 EKŞİ, Nuray : Milletlerararası Ticaret Hukuku, Beta Yayınları, İstanbul, 2010. ERDEM, Bahadır : “Foreign Direct Investment Law”, Annales de la Faculte de Droit d’Istanbul, Vol. 36, No: 53, İstanbul, 2004, S: 377-386. ERTEN, Rıfat : Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanununun Türk Yabancılar Hukuku Sistemi İçindeki Yeri ve Rolü, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, Yayın No: 425, Ankara, 2005. ERTEN, Rifat : “ICSID Tahkimi”, Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi, Cilt XIX, Sayı 4, Ankara, 1998, S:207-228. HAMIDA, Walid Ben: ‘‘Two Nebulous ICSID Features: The Notion of Investment and the Scope of Annulment Control’’, Journal of International Arbitration 24(3), 2007, S:287-306. HOHENVELDERN, Ignaz Seidl : International Economic Law, Second Revised Edition, Martinus Nijhoff Publishers, Netherlands, 1992. IMF: Glossary of Foreign Direct Investment Terms, erişim adresi: https://www.imf.org/external/np/sta/di/glossary.pdf, erişim tarihi: 11.12.2018. IMF Committee on Balance of Payments Statistics and OECD Workshop on International Investment Statistics, Direct Investment Technical Expert Group: Definition of Foreign Direct Investment (FDI) Terms, 2004, erişim adresi: https://www.imf.org/External/NP/sta/bop/pdf/diteg20.pdf, erişim tarihi: 11.12.2018 IŞIK, Olcay: ‘‘Uluslararası Hukukta Yatırım Kavramı: Antlaşmalar Temelinde Bir Değerlendirme’’, Uluslararası Hukuk ve Politika, Cilt:7, Sayı:28, 2011, S:125-145. İstanbul Ticaret Odası : Türkiye’den Yurtdışına Doğrudan Sermaye Yatırımları ve Türk Yatırımcıları, Haz.: İlkay ÇAPRAZ / İpek DEMİRCİOĞLU, İTO Yayınları, Yayın No: 2003/14, İstanbul, 2003. 128 Lale Ayhan İZMİRLİ SDÜHFD CİLT: 8, SAYI 2, YIL 2018 KRYVOI, Yaraslau : International Centre for Settlement of Investment Disputes (ICSID), Kluwer Law International, Netherlands, 2010. LUND, Philip J. : Investment, The Study of an Economic Aggregate, North-Holland Publishing Company, 1979. MANCIAUX, Sêbastien: ‘‘The Notion of Investment: New Controversies’’, The Journal of World Investment & Trade, 9, 2008, S:443-466. MUSURMANOV, İlyas U.: ‘‘The Implications of Romak v. Uzbekistan for Defining Concept the Concept of Investment’’, Australian International Law Journal, 20, 2013, S:105-129. OECD: OECD Benchmark Definition of Foreign Direct Investment, Fourth Ed., 2008, Erişim adresi: https://www.oecd.org/daf/inv/investmentstatisticsandanalysis/40193734.pdf , erişim tarihi: 11.12.2018. PETROCHILOS, George A, : Foreign Direct Invetsment and the Development Process, The Case of Greece, Avebury, 1989. PLUM, Lester V. / HUMPHREY, Joseph H. / BOWYER, John W. : Investment Analysis and Management, Revised Edition, Richard D. Irwin Inc., Illionis, 1961. PRITCHARD, Robert : “The Contemporary Challenges of Economic Development”, Economic Development, Foreign Investment and The Law: Issues of Private Sector Involvement, Foreign Investment and The Rule of Law in a New Era, Ed: Robert PRITCHARD, Kluwer Law International and International Bar Association, 1996. SALACUSE, Jeswald W.: The Three Laws of International Investment: National, Contractual, and International Frameworks for Foreign Capital, Oxford University Press, 2013. Uluslararası Yatırım Hukukunda ‘Yatırım’ Kavramı Hakemli Makale 129 SDÜHFD VOL: 8, NO 2, YEAR 2018 SAMUR, Cengiz: ‘‘MAI (Multilateral Agreement on Investment, Çok taraflı Yatırım Anlaşması)’’, İktisat Fakültesi Mecmuası, Cilt 63, 2013/2, S: 53-138, Erişim adresi: http://dergipark.gov.tr/download/article-file/8868. SCHEFER, Krista Nadakavukaren: International Investment Law, Text, Cases and Materials, Edward Elgar Publishing, 2013. SORNARAJAH, M. : The International Law on Foreign Investment, Third Edition, Cambridge University Press, New York, 2011. TİRYAKİOĞLU, Bilgin : Doğrudan Yatırımların Uluslararası Hukukta Korunması, Dayınlarlı Hukuk Yayınları, Ankara, 2003. TIMMER, Laurens J.E.: ‘‘The Meaning of ‘Investment’ as a Requirement for Jurisdiction Ratione Materiae of the ICSID Centre’’, Journal of International Arbitration, 29 (2012), Issue 4, S:363-373. TURANLI, Hüsnü: Doğrudan Yabancı Yatırımların Hukuki Çerçevesi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Anabilim Dalı, Ankara, 2008. TURINOV, Anna: ‘‘ ‘Investment’ and ‘Investor’ in Energy Charter Treaty Arbitration: Uncertain Jurisdiction’’, Journal of International Arbitration, 26(1), 2009, S:1-23. YALA, Farouk: ‘‘The Notion of ‘Investment’ in ICSID Case Law: A Drifting Jurisdictional Requirement?’’, Journal of International Arbitration, 22(2), 2005, S:105-126. YILMAZ, Alper Çağrı: ‘‘MIGA Konvansiyonunun Uygulama Alanı ve Konvansiyon Kapsamındaki Uyuşmazlıklara İlişkin Çözüm Yöntemleri’’, Marmara Üniversitesi Hukuk Araştırmaları Dergisi Cilt 24, Sayı 1, Haziran 2018, S: 374-399. 130 Lale Ayhan İZMİRLİ SDÜHFD CİLT: 8, SAYI 2, YIL 2018 YILMAZ, İlhan: “Dünyada ve Türkiye’de Yabancı Sermaye Yatırımları ve Beklentiler”, YASED Yayın No: 33, İstanbul, 1988.