GEMİLERDE YAPAY ZEKÂ KULLANIMI VE BUNA DAİR HUKUKİ SORUNLAR

Yıl 2020, Cilt: 10 Sayı: 1, 17 - 51, 20.06.2020

Hacı Kara

Öz

İlk olarak kara taşıtlarında denenmeye başlanılan ve yapay zekâ sistemiyle
(artificial intelligence system) kontrol edilen sürücüsüz araçlar deniz ulaşım araçlarında
da kullanılmaya başlanmıştır. Nitekim Tesla, Nissan ve Daimler gibi dünyaca bilinen
otomobil üreticileri sürücüsüz araçların en geç 2020'ye kadar yaygın bir şekilde
kullanılmasını planlamaktadırlar.
Denizcilik sektörü içerisinde önemli bir yer teşkil eden deniz taşımacılığı
sektörü, bu teknolojik gelişmenin gerisinde kalmayacağını göstermiştir. Gemilerde
boyutların gittikçe artması, kullanılan teçhizatın karmaşıklığı ve ileri teknoloji
gerektirmesi, kullanılan yakıtın çevreye en az zarar verecek şekle ve yenilenebilir bir
enerjiye dönüştürülmesi çabaları, özellikle de deniz kazalarında tüm önlemlere rağmen
insan hatalarının olumsuz etkisinin bertaraf edilememesi ve soruna yönelik yapılan
çalışmaların da yetersiz kalması teknolojik bu gemilerle ilgili çalışmalara hız
kazandırmıştır. Artık dümeni kaptanların değil, yapay zekânın kullandığı gemilerin
inşası tasarlanmakta ve hayata geçirilmesi planlanabilmektedir.
Buna karşın gemilerde yapay zekâ kullanımı, karşılaşılabilecek birçok sorunun da
çözümlenmesi gerekmektedir. Denizde eşya taşımacılığı faaliyetinde, örneğin; denize,
yola ve yüke elverişliliğin sağlanması; donatanın ve işletenin sorumluluğunun yeniden
belirlenmesi; taşıyanın yüke gelen zıya ve hasar ve gecikme zararlarından sorumluluğu;
sorumsuzluk kayıtları ve bu savunmalardan yararlanabilecek kişilerin kapsamının
belirlenmesi; sorumluluğun sınırlandırılması; kurtarma faaliyetlerinin icrası, çatma ve
müşterek avarya gibi deniz kazalarında sorumluluk gibi temel sorunlara ve bunlarla
ilgili sorulara milli ve uluslararası hukukta cevap bulunması gerekmektedir. Bu
çalışmada gemilerde yapay zekâ sistemi kullanımı açıklanacak olup, bu gemilerin
kullanılmaya başlanmasının mevcut kanuni düzenlemelere etkisi ve özellikle
uluslararası sözleşmelerde değişiklik gerekip gerekmeyeceği konusu irdelenecektir.
Yapay zekâ sisteminin denizciliğin diğer alanlarında kullanımı ise incelenmeyecektir.

Anahtar Kelimeler

Yapay zekâ, insansız/otonom gemiler

Kaynakça

• KAYNAKÇA ESER KAYNAKLARI ANDRESS, Jason/WINTERFELD, Steve, Cyber Warfare: Techniques, Tactics and Tools for Security Practitioners, Massachusetts 2014, 2 nd Ed. ÇAĞA, Tahir/KENDER, Rayegan, Deniz Ticaret Hukuku, C. I, 14. B., İstanbul 2005. DELGADO, Juan Pablo Rodríguez, The Legal Challenges of Unmanned Ships in the Private Maritime Law: What Laws would You Change?, Port, Maritime And Transport Law Between Legacies of The Past And Modernization (Editor Massimiliano Musi), IL Diritto Marittimo-Quaderni 5, Bolonya 2018, s. 493-523, https://www.researchgate.net/publication/329468528_The_Legal_Challenges_of_Unma nned_Ships_in_the_Private_Maritime_Law_What_Laws_would_You_Change, ET: 17.07.2019. DEKETELAERE, Pol, The Legal Challenges of Unmanned Vessels, Universiteit Gent 2017 YL Tezi, https://lib.ugent.be/fulltxt/RUG01/002/349/671/RUG01- 002349671_2017_0001_AC.pdf, ET: 02.06.2019. KARA, Hacı, Uluslararası Sözleşmeler Ve Türk Hukuku’na Göre Gemilerin Sebep Olduğu Deniz Kirliliği Zararlarından Hukuki Sorumluluk, İstanbul 2004. KUYUCU MERİÇ, Gülfer, Donatının Petrol Kirliliğinden Doğan Sorumluluğu ve Sınırlandırılması, İstanbul 2017. JANSE VAN RENSBURG, Dirk Johannes, The impact of autonomous ships on the containerised shipping interface of global supply chains- and networks: a literature examination of selected stakeholder perspectives, WMU YL Tezi 2018, https://commons.wmu.se/cgi/viewcontent.cgi?article=1658&context=all_dissertations, ET: 25.07.2019. SOYER, Barış/TETTENBORN, Andrew, New Technologies, Artificial Intelligence and Shipping Law in the 21st Century (Maritime and Transport Law Library), 1st Ed., London 2019. SÜRELİ YAYINLAR KOMIANOS, Aristotelis, The Autonomous Shipping Era. Operational, Regulatory, and Quality Challenges. TransNav, the International Journal on Marine Navigation and Safety of Sea Transportation, Vol. 12, No. 2, pp. 335-348, http://www.transnav.eu/Article_The_Autonomous_Shipping_Era._Operational,_Komia nos,46,818.html, ET: 02.06.2018. SÖZER, Bülent, Mürettebatsız Gemiler, Deniz Ticareti, Temmuz 2019, s. 64- 67. ŞAHİN, Alper, Yapay Zeka Teknolojisi Ve Uygulamalar, Anahtar Dergisi, Mayıs 2018, S. 353, https://anahtar.sanayi.gov.tr/tr/news/yapay-zek%C3%A2- teknolojisi-ve-uygulamalari/9648, ET: 11.06.2019. ŞAMLI YETİŞ, Kübra, Lahey-Lahey/Visby, Hamburg Ve Rotterdam Kuralları’nda Sefere Elverişlilik, İÜHFM 2013, C. LXXI, S. 2, s. 479-496. 49 │Hacı KARA SDÜHFD VOL: 10, NO: 1, YEAR: 2020 ŞENTÜRK, Hakan/ÇİL, C. Zaim/SAĞIROĞLU, Şeref, Cyber Security Analysis of Turkey, International Journal Of Information Security Science, Vol.1, No. 4,, s. 112. İNTERNET KAYNAKLARI DELEGRANGE, Olivia/PELLICER, Jose, Automated maritime navigation by remote control, https://www.kennedyslaw.com/thought-leadershp/artcle/automaton-andlablty-n-martme-law, ET: 02.06.2019. DENÈFLE, Frédéric, Autonomous Vessels-What Are The Legal İmplications?, https://iumi.com/news/blog/autonomous-vessels--what-are-the-legal-implications, ET: 02.06.2019. ELORANTA, Sauli, Autonomous Ships, Automated maritime transport: why, how and when,https://vayla.fi/documents/20485/421305/Sauli_Eloranta_180117+Rolls+Royce+ v1.pdf/7fe4fb37-f501-4e78-a1fd-7513b02dcc02, ET: 17.07.2019. KENNARD, Darryl, Cyber security and cyber risks in the shipping industry, July 2019, https://www.lexology.com/library/detail.aspx?g=fbb647ae-30dc-4b29-88e4- d0675928d951&utm_source=lexology+daily+newsfeed&utm_medium=, ET: 10.07.2019. McDOUGALL, Allan, Autonomous Shipping Raises Legal Concerns, The Maritime Executive, https://www.maritime-executive.com/author/allan-mcdougall, ET: 02.06.2019. JENSEN, Lars, Challenges in Maritime Cyber-Resilience, Technology Innovation Management Review April 2015, www.timreview.ca, s. 35-39, ET: 27.05.2018. http://www.admiraltylawguide.com/conven/collisions1910.html, ET: 22.07.2019. http://www.admiraltylawguide.com/conven/collisions1910.html, ET: 24.07.2019. Automation and liability in maritime law, https://www.kennedyslaw.com/thought-leadership/article/automation-and-liability-inmaritime-law, ET: 17.06.2019. Autonomous Navigation. Challenges and opportunities on board Masterless vessels, https://www.lexology.com/l_brary/deta_l.aspx?g=b76e6954-040a-4214-a86a0844d14be1b3, ET: 16.06.2019. Autonomous Ships The Next Step, https://www.rollsroyce.com/~/media/Files/R/Rolls-Royce/documents/customers/marine/ship-intel/rrship-intel-aawa-8pg.pdf, ET: ET: 09.05.2019 https://www.bbc.com/turkce/ekonomi/2014/03/140305_insansiz_gemi, ET: 12.04.2019. CMI international working group position paper on unmanned ships and the international regulatory framework, https://comitemaritime.org/work/unmanned-ships/, s. 1, ET: 17.06.2019. Gemilerde Yapay Zekâ Kullanımı ve Buna Dair Hukuki Sorunlar Hakemli Makale 50 SDÜHFD CİLT: 10, SAYI: 1, YIL: 2020 https://comitemaritime.org/wp-content/uploads/2018/05/Travaux-Preparatoiresof-the-Convention-on-Salvage-1989.pdf, ET: 21.07.2019. http://denizmevzuat.udhb.gov.tr/dosyam/BUNKERS%202001%20Eng.doc, ET: 21.07.2019. http://denizmevzuat.udhb.gov.tr/dosyam/LLMC%2076%20Eng.doc, ET: 22.07.2019. Endüstri 4.0, İnsansız Gemiler ve Sigorta Sektörüne Etkileri, https://www.sigortaveriskyonetimi.com/insansiz-gemiler-ve-sigorta-sektorune-etkileri/, ET: 22.5.2019. Final Report Summary - MUNIN (Maritime Unmanned Navigation through Intelligence in Networks), https://cordis.europa.eu/project/id/314286/reporting, ET: 07.05.2020. http://www.gemitrafik.com/ais.htm, ET: 18.07.2019. IMO takes first steps to address autonomous ships, http://www.imo.org/en/mediacentre/pressbriefings/pages/08-msc-99-massscoping.aspx, ET: 23.05.2019 http://www.imo.org/en/OurWork/Legal/HNS/Documents/HNS%20Consolidated %20text.pdf, ET: 21.07.2019 Maritime Law In The Wake of The Unmanned Vessel, https://svw.no/contentassets/f424f309bd304e99b39f11355e98571f/svw_maritime-lawin-the-wake-of-the-unmanned-vessel.pdf, ET: 02.06.2019. Maritime Unmanned Navigation through Intelligence in Networks, http://www.unmanned-ship.org/munin/, ET: 09.05.2019. MUNIN Brochure, http://www.unmanned-ship.org/munin/wpcontent/uploads/2016/02/MUNIN-final-brochure.pdf, ET: 07.05.2020 http://www.mar.ist.utl.pt/mventura/Projecto-Navios-I/IMOConventions%20%28copies%29/MARPOL.pdf, ET: 21.07.2019. The ReVolt, https://www.dnvgl.com/technology-innovation/revolt/index.html, ET: 17.07.2019. Rolls-Royce and Intel announce autonomous ship collaboration, https://www.rolls-royce.com/media/press-releases/2018/15-10-2018-rr-and-intelannounce-autonomous-ship-collaboration.aspx, ET: 18.07.2019. Rolls-Royce, SVAN-World’s First Autonomous Ferry Demonstration, https://www.youtube.com/watch?v=JW57ZMjL_fc, ET: 07.05.2020. Submission By Comité Maritime International Working Group On Unmanned Ships (CMI IWG US) https://comitemaritime.org/wp-content/uploads/2018/05/CMIIWG-Submission-to-MSC-99.pdf, ET: 18.07.2019. Questionnaire, https://comitemaritime.org/Uploads/Questionnaires/CMI%20Position%20Paper%20on %20Unmanned%20Ships.pdf, ET: 19.07.2019. 51 │Hacı KARA SDÜHFD VOL: 10, NO: 1, YEAR: 2020 https://www.kongsberg.com/maritime, ET: 29.07.2019. https://www.ntnu.edu/amos, ET: 29.07.2019 http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2001/07/20010724.htm#1, ET: 21.07.2019. https://treaties.un.org/doc/Publication/UNTS/Volume%201678/v1678.pdf, ET: 21.07.2019. https://treaties.un.org/Pages/ViewDetails.aspx?src=TREATY&mtdsg_no=XII8&chapter=12&clang=_en, ET: 22.07.2019. http://www.ubak.gov.tr/BLSM_WIYS/DTGM/tr/documan/20140718_160807_6 4032_1_64480.pdf, ET: 21.07.2019. https://www.un.org/depts/los/convention_agreements/texts/unclos/unclos_e.pdf, ET: 21.07.2019. https://unctad.org/en/PublicationsLibrary/aconf162d7_en.pdf, ET: 22.7.2019. http://oceansbeyondpiracy.org/sites/default/files/SUA_Convention_and_Protoco l.pdf, ET: 21.07.2019. Yapay zeka nedir? Yapay zeka ne amaçla üretilir? http://www.milliyet.com.tr/Yapay-zeka-nedir--Yapay-zeka-ne-amacla-uretilir--molatik81/, ET: 28.05.2019. What is artificial intelligence, https://www.britannica.com/technology/artificialintelligence, ET: 02.07.2019.