YABANCI HUKUKUN UYGULANMASINDA TARAF ROLLERİ

Yıl 2020, Cilt: 10 Sayı: 1, 190 - 220, 20.06.2020

Volkan Özçelik

Öz

Yabancılık unsuru taşıyan özel hukuka ilişkin işlem ve ilişkilerde kanunlar
ihtilafı kuralları uyarınca yabancı hukuk tatbik edilir. Yabancı hukukun tespiti ve
uygulanması, Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun
(MÖHUK) m. 2’de düzenlenmiştir. Bunun dışında ülkemizin de taraf olduğu
Yabancı Hukuk Hakkında Bilgi Edinilmesine İlişkin Avrupa Sözleşmesi ile adlî
yardım anlaşmaları bulunmaktadır. Yabancı hukukun, hukuk sisteminde vakıa veya
hukuk olarak nitelenmesine göre yabancı hukukun uygulanması farklılık arz eder.
Kanun’a göre, hâkim Türk kanunlar ihtilafı kurallarını ve bu kurallara göre yetkili
olan yabancı hukuku re’sen uygular. Hâkim yetkili yabancı hukukun muhtevasının
tespitinde tarafların yardımını isteyebilir (MÖHUK m. 2). Çalışmamızda
Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun, Hukuk Muhakemeleri
Kanunu, milletlerarası anlaşmalar ve Yargıtay kararları çerçevesinde yabancı
hukukun uygulanmasında taraf rolleri incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Yabancı Hukukun Tespiti, Yabancı Hukukun Uygulanması

Kaynakça

• KAYNAKÇA AKİL, Cenk, Hâkimin Hukuku Kendiliğinden Uygulaması İlkesi, AÜHFD, C. 57, S. 3, 2008, s. 1-32. AKKAYA, Tolga, Medenî Usûl Hukukunda İstinaf, Ankara 2009. ALANGOYA, Yavuz, Medenî Usûl Hukukunda Vakıaların ve Delillerin Toplanmasına İlişkin İlkeler, İstanbul 1979. ALTUĞ, Yılmaz, YASAN, Mustafa, Milletlerarası Özel Hukukta Kamu Düzeni, Prof. Dr. Ergun Önen’e Armağan, İstanbul 2003, s. 139-150. ARSLAN, İlyas, Yabancı Unsurlu Özel Hukuk Uyuşmazlıklarında Makul Sürede Yargılanma Hakkı ile Yabancı Hukukun İçeriğinin Temin Edilmesi Arasındaki İlişki, MHB, C. 37, S. 2, s. 60-94 (Yabancı). ARSLAN, Ramazan, Medenî Usûl Hukukunda Dürüstlük Kuralı, Ankara 1989 (Dürüstlük). AYGÜN,Mesut, “Yabancılık Unsurunun Mahiyeti Ve Yargılamadaki Rolü”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 16, Özel Sayı: Prof. Dr. Hakan Pekcanıtez’e Armağan, 2014, s. 1025-1066. BECKER-EBERHARD, Ekkehard, “Dava Malzemesinin Taraflarca Getirilmesi İlkesinin Esasları ve Sınırları (Grundlagen und Grenzen des Verhandlungsgrudsatzes)”, İlkeler Işığında Medenî Yargılama Hukuku, 7. Baskı, İstanbul 2012, s. 17-38. BLOMEYER, Arwed, Zivilprozessrecht: Erkenntnisverfahren, 2. Auflage, Berlin 1985. BÖRÜ, Levent, Medenî Usûl Hukukunda İddia ve Somutlaştırma Yükü, Ankara 2016. BRÖNNİMANN, C. Jürgen, Die Behauptungs- und Substanzierungslast im schweizerischen Zivilprozessrecht, Stämpfli&Cie Verlag AG, Bern 1989 (Substanzierungslast). BRUNNER, Alexander, GASSER, Dominik, SCHWANDER Ivo(LEU, Christian), Schweizerische Zivilprozessordnung ZPO Kommentar, 2. Auflage, Dike Verlag, Zürich 2016. ÇİLİNGİROĞLU, Cüneyt, “Devletler Özel Hukuku Alanında Borç Sözleşmelerinde Hukuk Seçimi: Sübjektif Bir Bağlanma Noktası Olarak Taraf İradeleri”, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, C. 9, S. 2, Ocak 1989, s. 103-120. DOĞAN, Vahit, Milletlerarası Özel Hukuk, 5. Baskı, Ankara 2019. EKŞİ, Nuray, “Yabancı Hukukun Tespiti Ve Uygulanması –Mukayeseli Bir İnceleme-”, Legal Uluslararası Ticaret Ve Tahkim Hukuku Dergisi, C. 3, S. 1, 2014, s. 3-94. ERKAN, Mustafa,“Türk Milletlerarası Özel Hukuk Sisteminde Yabancı Hukukun Tatbiki: Olan vs. Olması Gereken”, Milletlerarası Özel Hukukta Güncel Konular Sempozyumu, Anadolu Üniversitesi Hukuk Fakültesi 21-22 Nisan 2016 Eskişehir, Sempozyum Bildirileri ve Tartışmalar, Ankara 2016, s. 543-555. 219 │ Volkan ÖZÇELİK GEHRİ, Myriam A., JENT-SØRENSEN,Ingrid, SARBACH, Martin(SCHMİDT, Roland), ZPO Kommentar, Schweizerische Zivilprozessordnung, 2. Auflage, Orel Füsli Verlag AG, Zürich 2015. GİRAY, Faruk Kerem, “Milletlerarası Özel Hukuk Hakkaniyetinin 5718 Sayılı MÖHUK Kapsamında Değerlendirilmesi”, Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. VIII/2-IX/1, Özel Sayı: Prof. Dr. Erhan Adal’a Armağan, 2011, s. 555-577. GÖGER, Erdoğan, Devletler Hususî Hukuku (Kanunlar İhtilafı), 4. Bası, Ankara 1977. GULDENER, Max, Schweizerisches Zivilprozessrecht, 3. Auflage, Schulthess Polygraphischer Verlag AG, Zürich 1979. GRUNSKY, Wolfgang, Grundlagen des Verfahrensrechts, 2. Auflage, Verlag Ernst und Werner Gieseking, Bielefeld 1974. HAUSHERR, Heinz, WALTER,Hans Peter (BRÖNNİMANN, Jürgen), ZPO, Band I: Art. 1-149 ZPO; Band II: 150-352 ZPO und Art. 400-406 ZPO, Schweizerische Zivilprozessordnung, Berner Kommentar, Stämpli Verlag AG, Bern 2012 (Kommentar). HENCKEL, Wolfram, Prozessrecht und Materielles Recht, Verlag Otto Schwartz&CO, Göttingen 1970. DOEHRİNG, Karl, (Çeviren: Ahmet Mumcu), Genel Devlet Kuramı (Genel Kamu Hukuku), 3. Baskı, Ankara 2015. KOÇAK, Mustafa, “Batı’da Ve Türkiye’de Egemenlik Anlayışının Değişimi Devlet ve Egemenlik (Eski Kavramlar-Yeni Anlamlar)”, Ankara 2006. KURT KONCA, Nesibe, Medenî Usûl Hukukunda Tarafların Doğruyu Söyleme Yükümlülüğü, Ankara 2016. MERAKLI YAYLA, Deniz, Medenî Usûl Hukuku’nda İstinaf Kanun Yolunda Yeniden Tahkikat Yapılması, Ankara 2014. NOMER, Ergin, Davada Yabancı Kanun, İstanbul 1972 (Yabancı Kanun). NOMER, Ergin, Milletlerarası Usul Hukuku, İstanbul 2009 (Usul). NOMER, Ergin, Devletler Hususî Hukuku, 20. Bası, Beta Yayınevi, İstanbul 2013 (Hususî). ÖZÇELİK, Volkan, “Medeni Usul Hukukunda Hâkimin Verdiği Kesin Süre”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, S. 129, 2017, s. 133-160 (Süre). ÖZÇELİK, Volkan, Türk Medenî Usûl Hukukunda Taraflarca Getirilme İlkesi, Ankara 2020 (Taraflarca). ÖZDEMİR KOCASAKAL, Hatice, “Sözleşmelere Uygulanacak Hukukun MÖHUK m. 24 Çerçevesinde Tespiti Ve Üçüncü Devletin Doğrudan Uygulanan Kuralları”, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, Yıl: 30, S. 1-2, 2010, s. 27-88. ÖZEKES, Muhammet, Medenî Usûl Hukukunda Hukukî Dinlenilme Hakkı, Ankara 2003 (Hukukî Dinlenilme). Yabancı Hukukun Uygulanmasında Taraf Rolleri Hakemli Makale 220 SDÜHFD CİLT: 10, SAYI: 1, YIL: 2020 ÖZEKES, Muhammet, “Hukuk Usûlü Muhakemeleri Kanunu’nda Yapılan Değişiklikler Çerçevesinde Kanun Yolu İncelemesi –Özellikle İstinaf-, Legal Hukuk Dergisi, C. 2, S. 23, 2004, s. 3103-3116 (İstinaf). ÖZEKES, Muhammet, “Dava Dilekçesinde Hukukî Sebep Bildirmek Zorunludur”, Halûk Konuralp Anısına Armağan, C. 1, Ankara 2009, s. 745-788 (Hukukî Sebep). ÖZEKES, Muhammet, HMK Bakımından Dava Dilekçesinde Eksiklik Halinde Yapılması Gereken İşlemler, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 16, Özel Sayı: Prof. Dr. Hakan Pekcanıtez’e Armağan, 2014, s. 263-300 (Dava Dilekçesinde). PEKCANITEZ, Hakan, Medenî Usûl Hukuku, 15. Bası, İstanbul 2017. PRÜTTİNG, Hanns, GEHRLEİN, Markus,ZPO Kommentar, 1. Auflage, Köln 2010. REMİEN, Oliver, “Germany: Proof of and Information About Foreign Law – Duty to Investigate, Expert Opinions and a Proposal for Europe”, Treatment of Foreign Law- Dynamics towards Convergence? (Editör: Yuko Nishitani), Ius Comparatum- Global Studies in Comparative Law, C. 26, 2017, s. 183-220. ROSENBERG, Leo, SCHWAB, Karl Heinz, GOTTWALD, Peter, Zivilprozessrecht, 17. Auflage, Verlag C. H. Beck, München 2010. RÜZGARESEN, Cumhur, Medeni Muhakeme Hukukunda Usul Ekonomisi İlkesi, Ankara 2013. SCHİLKEN, Eberhard, “Medenî Yargılamada Hâkimin Rolü”, İlkeler Işığı Altında Medenî Yargılama Hukuku, 7. Baskı, İstanbul 2012 (Çeviren: Deren-Yıldırım, Nevhis), s. 39-59. STEİN, Friedrich, JONAS, Martin,Kommentar zur Zivilprozessordnung, 22. Auflage, Bd. 3, § 128-252, Mohr Siebeck, Tübingen 2005. STÖCKLİN, Sabine Asprion, Die Verhandlungsmaxime im scheweizerischen Zivilprozessrecht, de lege lata und de lege ferenda, Basel 2008. SUTTER-SOMM, Thomas, HASENBÖHLER, Franz, LEUENBERGER, Christoph(HASENBÖHLER, Franz), Kommentar zur Schweizerischen Zivilprozessordnung (ZPO), 3. Auflage, Schulthess Juristische Medien AG, Zürich 2016. TANRIVER, Süha, Medenî Usûl Hukuku, C. 1 (Temel Kavramlar ve İlk Derece Yargılaması), Ankara 2016. TARMAN, Zeynep Derya, Turkey: The Treatment of Foreign Law in Turkey, Treatment of Foreign Law- Dynamics towards Convergence? (Editör: Yuko Nishitani), Ius Comparatum- Global Studies in Comparative Law, C. 26, 2017, s. 549- 561. TERCAN, Erdal, “Medenî Usûl Hukukunda Gerçeği Söyleme Yükümlülüğü”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Prof. Dr. M. Şakir Berki’ye Armağan, Konya 1996, s. 181-212. YAŞAR, Tuğçe Nimet, “Türk Mahkemelerinde Yabancı Hukukun Uygulanması”, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, C. 33, S. 2, s. 75-114. YILMAZ, Ejder, İstinaf, 2. Baskı, Ankara 2005.