Tanzimat Dönemi Osmanlı Kanunlaştırma Usulü ve Meclislerin Rolü (1838-1876)

Yıl 2020, Cilt: 10 Sayı: 2, 245 - 274, 30.12.2020

Samed Atasoy

Öz

Klasik Dönem Osmanlı Devleti’nde kanun yapma usulüne dair genel nitelikli bilgiler
bulunmaktadır. Klasik dönemde genellikle İslam hukuku kitaplarından ve fetva
mecmualarından yararlanıldığı için ayrıca yazılı bir kanun oluşturma zorunluluğu
hissedilmemiştir. Buna karşın; özellikle, İslam hukukunun düzenleme yapmadığı ve
serbest bıraktığı konularda padişahların, zaman zaman örfi hukuk kapsamında
kanunnameler çıkardıkları da görülmektedir. Ancak söz konusu dönemde kanun çıkarma
hususunda yetkili genel bir meclis bulunmamaktadır. Kanun yapma usulü Tanzimat
Dönemi ile beraber farklı bir boyut kazanmıştır. Tanzimat dönemi olarak ifade edilen
zaman diliminin hangi yılları kapsadığı hususunda farklı görüşler bulunmaktadır. Bu
çalışmada Tanzimat Dönemi hakkındaki yaygın kanaat kabul edilip, 1839-1876
tarihleri arasında kanun usulü incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Meclis-i Vâlâ-yı Ahkâm-ı Adliye, Meclis-i Âlî-i Tanzimat, Şûrâ-yı Devlet

Kaynakça

• Ahmed Cevdet Paşa, Ma’ruzat, haz. Yusuf Halaçoğlu, Çağrı Yayınevi, İstanbul, 1980.
• Ahmed Cevdet Paşa, Tezakir 1-12, Yay. Cavid Baysun, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1991.
• Ahmed Lûtfî Efendi, Vak’a-nüvis Ahmed Lûtfî Efendi Tarihi, Haz. Münir Aktepe, Türk Tarih Kurumu Basımevi, C. 10, Ankara, 1988.
• AHMED LÜTFİ, Osmanlı Adalet Düzeni, Marifet Yayınevi, İstanbul, 1997.
• AK ÇELİK, Hasret, “Meclis-i Vâlâ-yı Ahkâm-ı Adliye’nin Hukuki ve Siyasi Yetkileri”, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2016.
• AKGÜNDÜZ, Ahmed, Osmanlı Kanunnameleri ve Tahlilleri (Osmanlı Hukukuna Giriş ve Fatih Devri Kanunnameleri) 1. Kitap, Fey Vakfı, İstanbul, 1990.
• AKGÜNDÜZ, Ahmet, “Osmanlı Hukukunda Şer’i Hukuk-Örfi Hukuk İkilemi ve Yasama Organının Yetkileri”, İslami Araştırmalar Dergisi, C.12, S. 2, Y. 1999, s. 117-122.
• AKGÜNDÜZ, Murat, “Osmanlı Devleti’nde Nişancılık Müessesesi”, Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Şanlıurfa, S. 4, 1998, s. 225-229.
• AKMAN, Mehmet, “Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Osmanlı Hukuk Mevzuatı I - I.Tertip Düstûr’un Tarihî Fihrist ve Dizini”, Türk Hukuk Tarihi Araştırmaları, S. 3, 2007, s. 67-224.
• AKYILDIZ, Ali, “Meclis-i Vâlâ-yı Ahkâm-ı Adliyye”, Diyanet İslam Ansiklopedisi (DİA), C. 28, s. 250-251.
• AKYILDIZ, Ali, “Şûrâ-yı Devlet”, DİA, C. 39, s. 236-239.