CEZA HUKUKUNDA KUSURLULUĞU KALDIRAN BİR SEBEP OLARAK AMİRİN EMRİNİN YERİNE GETİRİLMESİ

Yıl 2021, Cilt: 11 Sayı: 2, 419 - 470, 29.12.2021

Neslihan Demirkol

https://doi.org/10.52273/sduhfd..1024560

Öz

Kamusal alandaki hiyerarşinin bir sonucu olarak emir verme yetkisini haiz amir, altındakilere emirler vermekte ve ast konumunda olan kişiler ise görevleri gereği bu emirleri yerine getirmektedirler. Verilen emirlerin hukuka uygun olması gerekir. Buna karşın amirin, hukuka aykırı bir emir vermesi de mümkündür. Anayasada astın sorumsuzluğu için, verilen emri denetlemesi ve hukuka aykırı gördüğü takdirde yerine getirmeyip birtakım prosedürleri uygulaması öngörülmüştür. Buna karşılık emrin denetlenmesinin kanun tarafından engellendiği bazı durumlar söz konusu olup bu hallerde emri yerine getirenin sorumlu olmayacağı düzenlenmiştir. Keza askeri hizmetlerin görülmesi ve acele hallerde kamu düzeni ve güvenliğinin korunması için istisnalar getirilebileceği düzenlenmiştir. Anayasa ve kanunlarda konusu suç teşkil eden emrin ise hiçbir şekilde yerine getirilemeyeceği düzenlenmesine karşın Askeri Ceza Kanunu’nda hizmete mütaallik hususlarda konusu suç teşkil eden emrin de yerine getirileceğine ve bu halde astın belli durumlar dışında suçtan sorumlu olmayacağına ilişkin düzenleme bulunmaktadır. Hukuk aykırı emirle ilgili düzenlemeler ve bunların formüle ediliş tarzı ceza hukuku bakımından karışıklığa ve farklı görüşlerin oluşmasına sebebiyet vermektedir.

Anahtar Kelimeler

Amirin Emri, Hukuka Aykırı Emir, Ceza Hukuku, Kusurluluğu Kaldıran Sebepler, Konusu Suç Teşkil Eden Emir

FULFILLING THE ORDER OF THE SUPERIOR AS A SITUATIONS WHICH ELIMINATES CULPABILITY IN CRIMINAL LAW

Öz

As a result of the hierarchy in the public sphere, the superior, who has the
authority to give orders, gives orders to his subordinates, and the subordinates carry
out these orders due to their duties. Orders must be lawful. But it is also possible for
the superior to give an unlawful order. In order not to be responsible in the
Constitution, it is foreseen to supervise the order and to apply some procedures if it is
unlawful. Despite the Constitution and laws regulate that an order that constitutes a
crime cannot be carried out in any way, there is a regulation in the Military Penal Code
that the order that constitutes a crime in matters related to service will also be carried
out, and in this case, the subordinate will not be responsible for the crime except in
certain situations.

Anahtar Kelimeler

Order of the Superior, Unlawful Order, Criminal Law

Kaynakça

• Akbulut, Berrin, Ceza Hukuku Genel Hükümler, 8. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2021.
• Akbulut, Berrin, Türk Ceza Kanunu ile Kabahatler Kanunu Genel Hükümlerinin Yaptırım Hükümleri Dışında Karşılaştırmalı Olarak İncelenmesi, 2. Baskı, Seçkin Yayınları, Ankara, 2014.
• Akkurt, Ali, “Yetkili Amirin Emrini İfa ve İfadan Doğan Sorumluluk”, Antalya Bilim Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.I, S.1, Haziran 2013, ss. 55-75.
• Akman, Yağmur Müge, “Ceza Hukukunda Amirin Emrinin Yerine Getirilmesi”, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara, 2015
• Akyılmaz, Bahtiyar, “Anayasal Esaslar Çerçevesinde Kamu Personeli Disiplin Hukuku ve Uygulamadaki Sorunlar”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 6, S. 1-2, 2004, ss. 241-262.
• Artuk, M.Emin-Gökcen, Ahmet-Alşahin, M. Emin-Çakır, Kerim, Ceza Hukuku Genel Hükümler, Ankara, 2018.
• Bektur, Sevgi, “Amirin Emrine Uyma Zorunluluğunun Kapsamı”, Selçuk Üniversitesi Adalet Meslek Yüksekokulu Dergisi, C.3, S.1, 2020, ss.11-36.
• Bilke, Efe, “Uluslararası Hukukta Amirin Emrini İfa”, Anadolu Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 1, S. 5, Y. 2017.
• Boz, Selman Sacit, “Memur Disiplin Hukukuna Hakim Olan Temel İlkeler”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2017, C.25, S.2, ss. 15-41.
• Centel, Nur-Zafer, Hamide-Çakmut,Özlem, Türk Ceza Hukukuna Giriş, Beta Yayınları, 11. Bası, İstanbul 2020.
• Değirmenci, Olgun, “Türk Ceza Hukukunda Kusurluluğu Kaldıran Neden Olarak Amı̇rı̇n Emrı̇nı̇ İfa”, TAAD, Y. 3, S. 10, Temmuz 2012, ss. 455-484.
• Deniz, Buket, “Ceza Hukuku ve İdare Hukuku Bağlamında Amirin Emrinin İfası”, Gaziantep University Journal of Social Sciences, 2020, 19(3), ss. 1-25.
• Demirbaş, Timur, Ceza Hukuku Genel Hükümler, Seçkin Yayınları, 16. Baskı, Ankara, 2021.
• Demirel, Muhammed, Amirin Emri, Oniki Levha Yayıncılık, İstanbul 2014.
• Dönmezer, Sulhi-Erman, Sahir, Nazari ve Tatbiki Ceza Hukuku, C. II, İstanbul 1994.
• Dursun, Selman, “Türk Ceza Hukuku’nda Emrı̇n İfasının Hukukı̇ Nı̇telı̇ğı̇nı̇n Alman ve İtalyan Ceza Hukuku’yla Karşılaştırmalı Olarak İncelenmesı̇”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi C. XVIII, Y. 2014, Sa. 2, ss. 203-252.
• Erem, Faruk, Türk Ceza Kanunu Şerhi Genel Hükümler, C. I, Ankara, 1993.
• Erem, Faruk-Danışman, Ahmet-Artuk, M.Emin, Ceza Hukuku Genel Hükümler, Ankara, 1997.
• Gözler, Kemal-Kaplan, Gürsel, İdare Hukuku Dersleri, Bursa 2015.
• Günal, Yılmaz, “Amirin Emrini İcrada, Emrin Meşruiyetini Kontrol Meselesi”, AÜSBFD, C. 20, S. 2, 1965, ss. 635-669. Günal, Yılmaz, “Askeri Münasebetlerde Emir ve Sorumluluk”, AÜSBFD, C. 22, S. 4, 1967, ss. 169-207.
• Hakeri, Hakan, Ceza Hukuku Genel Hükümler, 22. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2019.
• Kangal, Zeynel, Kabahatler Hukuku, İstanbul 2011.
• Kaya, Cemil, “Memur Disiplin Suç ve Cezalarına ve Disiplin Soruşturmasına Hakim Olan Temel İlkeler”, Amme İdaresi Dergisi, C. 38, S. 2, Haziran 2005.
• Karakoyun Berkyez, Betül, “Askeri Ceza Hukukunda Amirin Emrini İfa ve Sorumluluk” Yalova Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Yalova, 2021.
• Koca, Mahmut-Üzülmez, İlhan, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, Ankara, 2021.
• Koca, Mahmut-Üzülmez, İlhan, Türk Ceza Hukuku Özel Hükümler, 6. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2019.
• Koparan, M. Reşat, “Ceza Sorumluluğunu Kaldıran ve Azaltan Sebepler (24.-34. Maddeler)”, Terazi Hukuk Dergisi, C.I, S.2, 2006, ss. 17-40.
• Odyakmaz, Zehra-Kaymak, Ümit-Ercan, İsmail, İdare Hukuku, İstanbul 2015.
• Oğurlu, Yücel, “Ceza Mahkemesi Kararının Disiplin Cezalarına Etkisi ve Sorunu "Ne Bis İn İdem" Kuralı”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 52, S. 2, 2003, ss. 101-124.
• Özbek, Veli Özer-Doğan, Koray-Bacaksız, Pınar, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, Seçkin Yayınları, 12. Baskı, Ankara, 2021.
• Özbek, Veli Özer-Doğan, Koray-Bacaksız, Pınar, Türk Ceza Hukuku Özel Hükümler, 16. Baskı, Seçkin Yayınları, Ankara, 2021.
• Özgenç, İzzet, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, Seçkin Yayınları, 17. Bası, Ankara, 2021,
• Öztürk, Bahri-Erdem, Mustafa Ruhan, Uygulamalı Ceza Hukuku ve Güvenlik Tedbirleri Hukuku, 20. Baskı, Seçkin Yayınları, Ankara, 2020.
• Parlar, Ali-Hatipoğlu, Muzaffer, Türk Ceza Kanunu Yorumu, Ankara, 2008.
• Pınar, İbrahim, 4483 Sayılı Kanuna Göre Memur Suçlarında İdari ve Adli Soruşturma Usulleri (Soruşturma Usulleri), Ankara, 2003.
• Savaşçı Temiz, Bilgehan, “Ceza Hukukunda Amirin Emrinin Yerine Getirilmesi”, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara, 2018, s. 53.
• Sezer, Yasin-İpek, Ali İhsan, “Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılmasının Kamu Personel Hukukuna Etkileri”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, Y. 1, S. 3, Ekim 2010, ss. 43-74
• Soyaslan, Doğan, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 6. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2014.
• Taşkın, Ahmet, Kamu Görevlileri Disiplin Hukuku, Ankara, 2006.
• Tezcan, Durmuş-Erdem, Mustafa Ruhan-Önok, Murat, Teorik ve Pratik Ceza Özel Hukuku, 19. Baskı, Seçkin Yayınları, Ankara, 2021.
• Yaşar, Osman-Gökcan, Hasan Tahsin-Artuç, Mustafa, Uygulamalı-Yorumlu Türk Ceza Kanunu, C.I, Ankara, 2010.
• Yılmaz, Halil, Yetkili Mercilerin Kararlarına Uymama, Ankara, 1999, s. 94.
• Zafer, Hamide, Ceza Hukuku Genel Hükümler, Beta Yayınevi, İstanbul 2019.