OLAĞANÜSTÜ HÂL REJİMİ HUSUSUNDA ANAYASA DEĞİŞİKLİĞİ İHTİYACI

Yıl 2021, Cilt: 11 Sayı: 2, 223 - 262, 29.12.2021

Abdurrahman Tekin

https://doi.org/10.52273/sduhfd..934188

Öz

Olağanüstü dönemler, olağan hukuk normları ile aşılması oldukça zor olan kriz ortamlarıdır. Bu dönemlerde temel hak ve hürriyetler sınırlanabilmekte ve hatta durdurulabilmekte, kuvvetler arasındaki denge yürütme lehine dönerek, diğer organlar bir adım geri çekilmektedir. Yürütme organı, Olağanüstü Hal Kanunu ve Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri ile olağan dönemde sahip olmadığı pek çok yetkiyi haiz olabilmektedir. Yürütmeye olağandışı yetkilerin verildiği böylesi kriz ortamlarında tabiri caizse çıkan yangının karşı yangın ile bastırıldığı bir ortam oluşmaktadır.
Rövanşist demokrasinin (iktidarların muhalefete geçmiş hukuksuzluklarının bedelini keyfiliğe kaçabilecek şekilde ödetme gayreti içinde olduğu demokrasi çeşidi) görüldüğü ülkelerde yürütmeye, böylesi kriz ortamlarında sınırları oldukça net ve nispeten daraltılmış yetkiler bahşedilmelidir. Yürütmenin keyfilikten uzak durması için mekanizmalar geliştirilmeli ve yürütmenin artan etkisini dengeleyecek yasama ve yargı kuvveti de mutlaka her daim diri tutulmalıdır. Olağanüstü hal tecrübesi azımsanmayacak derecede fazla olan Türkiye’de, artık neyin eksik olduğu ve tadil edilmesi gerektiği anlaşılmıştır. Anayasal bir reform ile bu eksikliklerin giderilmesi ve olağanüstü hâl yönetiminin yeniden kurgulanması gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

İstisnai Hal, Olağanüstü Hal, Olağanüstü Halin Süresi, Olağanüstü Hal Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi

Kaynakça

• Ackerman, Bruce, "The Emergency Constitution, Yale Law Journal, C. 113, 2004, s. 1029-1091.
• Agamben, Giorgio, State of Exception. (Çev. Kevin Attell), The University of Chicago Press, Chicago 2003.
• Anayurt, Ömer, Anayasa Hukuku Genel Kısım, Seçkin, Ankara 2020.
• Barın, Taylan, “Temel Hak ve Hürriyetlerin Kullanılmasının Durdurulması ve Sınırlanması Arasında: Kanunlaşan OHAL KHK’larının Yargısal Denetimi”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, C. 75, S. 2, 2020.
• Brennen Center for Justice, 2020, brennancenter.org/our-work/research-reports/guide-emergency-powers-and-their-use, (05/05/2021).
• Brooks, Samantha K. vd. "The Psychological Impact of Quarantine and How to Reduce It: Rrapid Review of the Evidence". Lancet, C. 395, 2020, s. 912-920.
• Comte, Raphael, “State of Emergency: Proportionality Issues Concerning Derogations under Article 15 of the European Convention on Human Rights”, https://pace.coe.int/en/files/24505, (18.18.2020), 2018.
• ECHR, “Derogation in Time of Emergency”, https://www.echr.coe.int/documents/fs_derogation_eng.pdf, (21.09.2020), 2020.
• Eren, Abdurrahman, Anayasa Hukuku Dersleri, Seçkin, Ankara, 2020.
• Ertaş, Türker, Kuvvetler Ayrılığı İlkesi Bağlamında Yasama, Yürütme ve Yargı Organları Arasındaki İlişkiler, Seçkin, Ankara 2018.
• Esen, Selin, Olağanüstü Hal Rejimi, Adalet, Ankara 2008.
• Fatavic, Clement - Kleinerman, Benjamin A., Introduction: Extra-Legal Measures and the Problem of Legitimacy. Extra-Legal Power and Legitimacy. (Ed. Clement Fatavic / Benjamin A. Kleinerman), Oxford University Press, New York, 2013.
• Fatovic, Clement, Outside the Law Emergency and Executive Power. The Johns Hopkins University Press, Baltimore 2009.
• Fendoğlu, Hasan T., "Türk Anayasa Hukukunda Olağanüstü Hal Kavramı ve Bu Konuda İleri Sürülen Teoriler". Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 5, S. 5, 1992, s. 179-203.
• Ferejohn John - Pasquino, Pasquale, "The Law of the Exception: A Typology of Emergency Powers". I.CON, C. 2, S. 2, 2004, s. 210–239.
• Fisher, Sydney G., “The Suspension of Habeas Corpus during the War of the Rebellion”, Political Science Quarterly, 1888, s. 454-488.
• Fombad, Charles M., "Cameroon's Emergency Powers: A Recipe for (Un)Constitutional Dictatorship?". Journal of African Law, C. 48, S. 1, 2004, s. 62-81.
• Göksu, Hasan T., "Egemenlik ve Siyasal İktidar Perspektifinde Anayasacılık ve Anayasa". Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, C. 5, S. 2, 2011, s. 339-358.
• Gross, Oren / AOLÁIN, Fionnuala N., Law in Times of Crisis in Theory and Practice, Cambridge University Press, Cambridge 2006.
• Grossman, Claudio, States of Emergency: Latin America and the United States. Constitutionalism and Rights: The Influence of the United States Constitution Abroad. (Ed. L. Henkin ve A. J. Rosenthal), Cambridge University Press, Cambridge 1990.
• Hakyemez, Yusuf Ş., Hukuk ve Siyaset Ekseninde Anayasa Mahkemesinin Yargısal Aktivizmi ve İnsan Hakları Anlayışı, Yetkin, Ankara 2009.
• Işık, Sever, "İmtiyaz ve İstisna: Locke ve Schmitt’te Yasa, Egemen ve Olağanüstü Hâl". Mukaddime, C. 10, S. 1, 2019, s. 335-354.
• Keith, Linda C. / Poe, Steven C, "Are Constitutional State of Emergency Clauses Effective? An Empirical Exploration", Human Rights Quarterly, C. 26, S. 4, 2004, s. 1071-1097.
• Khakee, Anna, “Securing Democracy? A Comparative Analysis of Emergency Powers in Europe”, www.dcaf.ch/publications, (28.10.2020), 2009.
• Kuzu, Burhan, Olağanüstü Hal Kavramı ve Türk Anayasa Hukukunda Olağanüstü Hal Rejimi, Kazancı, İstanbul, 1993.
• Levinson, Daryl J. - Pildes, Richard H., “Separation of Parties, Not Powers”. Harvard Law Review, Cilt: 119(1), Yıl: 2006, s. 2311-2386.
• Madison, James, Federalist Papers No. 51. https://www.congress.gov/resources/display/content/The+Federalist+Papers#TheFederalistPapers-51, (15.10.2020), 1787.
• Mutavi, Anna - Zaman, Maniza - Olajide, Demola, “Fighting the ‘Shadow Pandemic’ of Violence against Women & Children during COVID-19”, https://www.un.org/africarenewal/web-features/coronavirus/fighting-‘shadow-pandemic’-violence-against-women-children-during-covid-19, (15.10.2020), 2020.
• Narter, Recep - Kaya, Semih. B. Olağanüstü Hal Rejimi: Alacakaranlıkta Yönetim, Yetkin, Ankara 2020.
• Neocleous, Mark, Critique Of Security, Edinburgh University Press, Edinburgh, 2008.
• Nizkor, Equipo, Question of Human Rights and States of Emergency. hrlibrary.umn.edu/demo/HumanRightsandStatesofEmergency_Despouy.pdf, (26.09.2020), 1997.
• OHCHR, Human Rights in the Administraton of Justice: A Manual on Human Rights for Judges, Prosecutors and Lawyers. https://resourcecentre.savethechildren.net/node/11357/pdf/human_rights_training_manual.pdf, (26.07.2020), 2003.
• Özbudun, Ergun, Türk Anayasa Hukuku, 20. Baskı, Yetkin, Ankara, 2020.
• Prasso, Sheridan, China’s Divorce Spike Is a Warning to Rest of Locked-Down World. https://www.bloomberg.com/news/articles/2020-03-31/divorces-spike-in-china-after-coronavirus-quarantines, (21.10.2020), 2020.
• Rossiter, Clinton L., Constitutional Dictatorship: Crisis Government in the Modern Democracies, Read Books, Alcester, 1948. Sajo, Andras, Limiting Government: An Introduction to Constitutionalism, Central European University Press, Budapest, 1999.
• Scheweitzer, C. C., “Emergency Powers in the Federal Republic of Germany”, The Western Political Quarterly, C. 22, S. 1, 1969, s. 112-121.
• Schmitt, Carl, Political Theology. (Çev. George Schwab). The University of Chicago Press, Chicago 1985.
• Schmitt, Carl, The Concept of the Political, (Çev. George Schwab), The Unıversity of Chicago Press, Chicago, 2007.
• Sever, Çiğdem, Olağanüstü Hal: Hukuk Sisteminin Karadeliği mi?, law.atilim.edu.tr/shares/personel/413/Ohal%20karadelik%20yazı%20hali.doc, (15.08.2020), 2011.
• Sheeran, Scott P. “Reconceptualizing States of Emergency under International Human Rights Law Theory, Legal Doctrine, and Politics”. Michigan Journal of International Law, C. 34, 2013, s. 491-557.
• Solberg, Winton. U., The Federal Convention and the Formation of the Union of the United States. Bobbs-Merrill, New York, 1958.
• Soluta, Jose A., “On the Alternative Approach to the Judicial Review of Emergency Power Cases”, Philippine Law Journal, C. 50, S. 4, 1975, s. 484-510.
• Soysal, Mümtaz, Anayasanın Anlamı, Gerçek Yayınevi, İstanbul 1997.
• Şirin, Memduh Cemil, "Fransa’da COVID-19 ile Mücadele Kapsamında Ulusal Düzeyde Alınan Kolluk Tedbirlerinin Hukuki Rejimi: İlk İzlenimler", İstanbul Hukuk Mecmuası, C. 78, S. 2, 2020.
• Tanör, Bülent, Türkiye’nin İnsan Hakları Sorunu, BDS Yayınları, İstanbul 1994.
• Tanör, Bülent - Yüzbaşıoğlu, Necmi, 1982 Anayasasına göre Türk Anayasa Hukuku, 20. Baskı, Beta, Ankara, 2020.
• Tekin, Abdurrahman, Liberal Anayasal Sistemlerde Parlamento İçi Muhalefetin Rolü, 12 Levha, İstanbul, 2019.
• Tusseau, Guillaume, "The Concept of Constitutional Emergency Power: A Theoretical and Comparative Approach". Archives for Philosophy of Law and Social Philosophy, C. 97, S. 4, 2011, s. 498-530.
• TÜRMOB, “Uluslararası Doğrudan Yatırımlar Raporu”, turmob.org.tr/ekutuphane/detailPdf/7a2c4eee-a11b-4cd2-9b15-a8c88d3b0684/turmob-uluslararasi-dogrudan-yatirimlar-raporu, (18.10.2020), 2017.
• Tyler, Amanda L., “Suspension as an Emergency Power”. Yale Law Journal, C. 118, S. 4, 2009, s. 600-695.
• Vauchez, Stephanie H., "The State of Emergency in France: Days Without End?". European Constitutional Law Review, C. 14, 2018, s. 700– 720.
• Vile, Maurice J. C., Constitutionalism and the Separation of Powers, Liberty Fund, Indianapolis 1998.
• Yılmaz, Sibel, “İstisna Hali” Üzerinden bir Egemenlik Kavramı Tartışması". Türkiye Barolar Birliği Dergisi, C. 132, 2017, s. 383-410.