Physician's Obligation to Inform about Prenatal Diagnostic Methods

Yıl 2024, Cilt: 14 Sayı: 1, 769 - 805, 29.06.2024

Cannur Ercan

https://doi.org/10.52273/sduhfd..1434543

Öz

Physicians are consulted for follow-up and routine controls during pregnancy or much earlier in pregnancy planning. The aim of these controls is to determine whether the course of the pregnancy is healthy or not and what can be done in case of health problems of the fetus. Ultimately, within the scope of the family planning, the decision of abortion can be taken in the light of personal rights. Regarding pregnancy, which is a very risky, but also a natural biological process, the aforementioned possibilities can only be revealed by a specialist physician. Therefore, to take the prenatal diagnostic tests in question or not depends on the information provided by the physician before the procedure. This study focuses on the aforementioned issues in particular, physician's obligation to inform the patients on prenatal diagnostic methods.

A proper discussion of the physician's legal liability for breach of the duty of disclosure as a whole exceeds the limits of a study within this scope. The present study is limited to the obligation to inform about prenatal diagnostic methods as the starting point of the physician's legal liability in this regard. The study also touches upon the physician's obligation to provide general information. In practice, it is noted that some physicians almost routinely perform amniocentesis, which is a risky process for the fetus, by influencing the will of the pregnant woman, even though it is not necessary in every pregnant woman, in order to guarantee themselves in terms of legal liability. Thus, the self-fulfilling prophecy unfolds negatively, and while the physician wants to save himself from legal liability, they find themselves in the middle of it. The reasons mentioned require reconsideration due to the topicality of the issue.

Anahtar Kelimeler

Scope of the Obligation to Inform, Validity of Consent, Obligation to Inform in Wrongful Birth and Wrongful Life Cases

Prenatal Tanı Yöntemleri Hakkında Hekimin Aydınlatma Yükümlülüğü

Öz

Gebelik sırasında ya da çok daha öncesinde gebelik planlanmasında takip ve rutin kontrollerin gerçekleştirilmesi için hekimlere başvurulmaktadır. Bu kontrollerle, gebeliğin seyrinin sağlıklı olup olmadığı, fetüste sağlık sorunları varsa buna karşı neler yapılabileceğinin belirlenmesi amaçlanmaktadır. En nihayetinde kişilik hakkı kapsamında aile planlamasına ilişkin olarak hukuki çerçevede rahim tahliyesine karar verilip veril(e)meyeceği meselesi gündeme gelecektir. Oldukça riskli, fakat bir o kadar da olağan bir biyolojik süreç olan gebelikte, bahsi geçen olasılıklar ancak uzman bir hekim tarafından değerlendirilerek ortaya konulabilecektir. Dolayısıyla söz konusu prenatal tanı testleri gebe kadın tarafından ister kabul edilecek ister reddedilecek olsun işlem öncesinde gebe kadının hekim tarafından doğru kapsam ve içerikle aydınlatılmış olması gerekmektedir. Çalışmamızda buna ilişkin meseleler üzerinde durulacaktır.

Hekimin aydınlatma yükümlülüğünün ihlali nedeniyle hukuki sorumluluğu meselesinin bir bütün olarak hakkıyla ele alınması, bu kapsamdaki bir çalışmanın sınırlarını aşmaktadır. Çalışmanın konusu hekimin buna ilişkin hukuki sorumluluğunun çıkış noktası olarak prenatal tanı yöntemleri hakkında aydınlatma yükümlülüğü ile sınırlandırılmıştır. Çalışmada ayrıca hekimin genel anlamda aydınlatma yükümlülüğüne de yer verilmiştir. Uygulamada bazı hekimlerin kendini hukuki sorumluluk bakımından garanti altına almak için her gebede gerekmediği halde gebe kadının iradesine tesir ederek fetüs bakımından riskli bir süreç olan amniyosentezi neredeyse rutin olarak uyguladığı görülmektedir. Böylece tabiri caizse kehanet kendini olumsuz anlamda gerçekleştirmekte; hekim, hukuki sorumluluktan kendini kurtarmak isterken bunun tam ortasında bulmaktadır. Değinilen gerekçeler, meselenin güncelliği nedeniyle yeniden ele alınması gereksinimi doğurmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Aydınlatma Yükümlülüğünün Kapsamı, Rızanın Geçerliliği, İstenmeyen Gebelik ve İstenmeyen Yaşam Davalarında Aydınlatma Yükümlülüğü

Kaynakça

• Aydın Ünver T, Ceninin Hukuki Konumu (XII Levha Yayınları 2011)
• Büyükay Y, İstenmeden Dünyaya Gelen Çocukların Bakım Eğitim ve Tedavi Giderlerinin Tazmin Edilmesi Sorunu (Vedat Kitapçılık 2006)
• Cramer S, Genom- und Genanalyse: Rechtliche Implikation einer Prädiktiven Medizin (Recht und Medizin Band: 24 Peter Lang Verlag 1991)
• Çataklı H, Das deutsche und türkische Recht zum Schwangerschaftssbbruch (Dönmez/Ercan/Çataklı, Beiträge zur türkisch-deutschen Rechtsvergleichung im Medizinrecht und bei Schwangerschaftsabbruch, Band 9 Verlag Alma Mater 2017)
• Çavdar P, ‘Hekimin Aydınlatma Yükümlülüğü’ (2016) 22 (3) Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi (Cevdet Yavuz’a Armağan) 735 – 764
• Deutsch E, ‘Das therapeutische Privileg des Arztes: Nichtaufklärung‘ (1980) NJW 1305 – 1352
• Deutsch E und Spickhof A, Medizinrecht (6. Aufl., Springer Verlag 2008)
• Dönmez Ü, Ärztliche Aufklärungspflicht und Einwilligung des Patienten (Dönmez/Ercan/Çataklı, Beiträge zur türkisch-deutschen Rechtsvergleichung im Medizinrecht und bei Schwangerschaftsabbruch, Band 9 Verlag Alma Mater 2017)
• Dural M ve Öz T, Türk Özel Hukuku, Kişiler Hukuku, Cilt II (22. Bası, Filiz Kitabevi 2021)
• Ercan C, Eine Rechtsvergleichende Untersuchung über deutsches und türkisches Recht zur Schadensersatzpflicht für eine angeborene Behinderung, wrongful life, (Dönmez/Ercan/Çataklı, Beiträge zur türkisch-deutschen Rechtsvergleichung im Medizinrecht und bei Schwangerschaftsabbruch, Band 9 Verlag Alma Mater 2017)
• Eren F, Borçlar Hukuku Genel Hükümler (28. Bası, Legem 2023)
• Faerber G, Wrongful Life (Wissenschaftliche Beiträge aus europäischen Hochschulen: Reihe 2, Rechtswissenschften Band 1, Verlag an der Lottbek 1988)
• Gehrlein M, Grundwissen Arzthaftungsrecht (3. Aufl., C. H. Beck 2018)
• Goodfield J, Wissenschaft und Medien, Fall: 4 Opfer einer Legende: Die Contergan Affäre (Springer Basel AG 1983)
• Gümüş MA, Borçlar Hukuku Özel Hükümler – Kısa Ders Kitabı (5. Bası, Filiz Kitabevi 2020)
• Günler Z, İnsan Hakları Açısından Aydınlatılmış Onam (Seçkin 2021)
• Hakeri H, Tıp Hukuku Genel Hükümler, Cilt I (25. Bası Seçkin 2022)
• Hakeri H, ‘Tıp Hukukunun Temel Kavramları’ (2007) Roche Sağlık Hukuku Günleri 65 – 95
• Helvacı S, Türk ve İsviçre Hukuklarında Kişilik Hakkını Koruyucu Davalar (Beta 2001)
• Junker C, Pflichtverletzung, Kindesexistenz und Sachadensersatz (Duncker & Humblot 2002)
• Katzenmeier C, Arzthaftung (Mohr Siebeck 2002)
• Mansdorfer T, ‘Haftung für pränatale Schädigung des Kindes, Grundzüge, wrongful life und Tendenzen’ (2001) Band 137 ZBJV 605 – 663
• Oğuzman K ve Öz T, Borçlar Hukuku – Genel Hükümler, Cilt I (18. Bası, Vedat Kitapçılık 2020)
• Oğuzman K ve Öz T, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Cilt II (17. Bası, Vedat Kitapçılık 2022)
• Oğuzman K, Seliçi Ö ve Oktay-Özdemir S, Kişiler Hukuku (18. Bası, Filiz Kitabevi 2019)
• Ozanoğlu H S, ‘Hekimlerin Hastalarını Aydınlatma Yükümlülüğü’ (2003) 52 (3) AÜHFD 55 – 77
• Picker E, Schadensersatz für das unerwünschte eigene Leben, wrongful life (J. C. B. Mohr (Paul Siebeck), Tübingen 1995)
• Reinhart A, Familienplanungsschaden. Wrongful birth, wrongful life, wrongful conception, wrongful pregnancy (Peter Lang Verlag 1999)
• Schneider L, Neue Behandlungsmethoden im Arzthaftungsrecht – Behandlungsfehrler, Aufklärungsfehler, Versicherung (Springer Verlag 2010)
• Schelling P, Die ärztliche Aufklärung über die Qualität der Behandlung (Springer Verlag 2003)
• Şenocak Z, İstenmeden Dünyaya Gelen Özürlü Çocuk ve Tazminat (Turhan Kitabevi 2009)
• Tandoğan H, Özel Borç İlişkileri, Cilt II (4. Tıpkı Bası, Vedat Kitapçılık 2008)
• Topçu E ve Yalım Y, ‘Preimplantasyon Genetik Tanının Öjeniye ve İnsanın Araçsallaştırılmasına Yol Açıp Açmayacağının Tıp Etiği Açısından Yamaç Aşağı Kayma Argümanı ile Değerlendirilmesi’ (2015) Vol. 2 No: 3 Türkiye Biyoetik Dergisi 187 – 201
• Weber D, Arzthaftpflicht für Nachkommenchaftschäden? (Springer Verlag, Tübingen 1988)
• Yavuz C, Borçlar Hukuku Dersleri (Özel Hükümler) (16. Bası, Beta Yayınları 2019)
• Yavuz İpekyüz F, ‘Hekimin Tazminat Sorumluluğu’ (2015) 20 (33) Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 19 – 61
• Yenerer Çakmut Ö, ‘Tıpta Aydınlatma ve Rıza’ (2007) Roche Sağlık Hukuku Günleri 1 – 31
• Zeytin Z, ‘Tedavi İlişkisinde Hekimin Türk Hukukuna Göre Hukuki (Tazminat) Sorumluluğu’ (2007) Roche Sağlık Hukuku Günleri 96 – 117