Evaluation of the 2017 Constitutional Amendments in the Context of Limitation of Power Through the Principle of the Rule of Law

Yıl 2024, Cilt: 14 Sayı: 1, 297 - 336, 29.06.2024

Samet Özdemir

https://doi.org/10.52273/sduhfd..1462848

Öz

Limitation of power means preventing the abuse of all kinds of power and authority, regardless of the political administration system. Political power, which has the monopoly on the use of force, has a very important role in ensuring social order and peace. But the danger of abuse of this power is always possible. The way to prevent the abuse of political power and its destructive consequences is only possible by limiting, balancing and controlling this power. Humanity, realizing that political power must be limited in order to ensure freedom and security, has tried to find the means and rules to limit power. Today, the principle of the rule of law is accepted as one of the most effective tools to limit political power.
The subject of this article is the relationship between the principle of the rule of law and the limitation of political power. The main purpose of the study is to analyze whether the principle of the rule of law, which is one of the most effective tools to limit political power, has changed after the 2017 Constitutional amendment, and whether the changes made are in the direction of strengthening or weakening the principle of the rule of law and as a result to make a general evaluation about the constitutional regulations regarding the rule of law in the context of limititation of political power.
The main finding of the study is that the 2017 Constitutional amendments weakened the principle of the rule of law, and therefore the constitutional system lacks the level to prevent abuse of power.

Anahtar Kelimeler

Limititation of Political Power, Rule of Law Principle, The 1961 Constitution, The 1982 Constitution, 2017 Constitutional Amendment

2017 Anayasa Değişikliklerinin Siyasi İktidarın Hukuk Devleti İlkesi Aracılığıyla Sınırlandırılması Bağlamında Değerlendirilmesi

Öz

İktidarın sınırlandırılması, hangi siyasal yönetim sistemi içerisinde olursa olsun, her türlü güç ve yetkinin kötüye kullanılmasının engellenmesini ifade etmektedir. Güç kullanma tekeline sahip olan siyasi iktidarın toplumsal düzenin ve barışın sağlanmasında çok önemli rolü vardır. Ancak bu gücün kötüye kullanılması tehlikesi her zaman mümkündür. Siyasal iktidarın sahip olduğu gücün kötüye kullanılmasını ve bunun yıkıcı sonuçlarını engellemenin yolu, ancak bu iktidarın sınırlandırılması, dengelenmesi ve denetlenmesiyle mümkündür. Özgürlüğün ve güvenliğin sağlanabilmesi için siyasi iktidarın sınırlandırılması gerektiğinin bilincine varan insanoğlu, iktidarı sınırlandırmanın araçlarını ve kurallarını bulmaya çabalamıştır. Günümüzde hukuk devleti ilkesi, siyasi iktidarı sınırlandırmanın en etkili araçlarından biri olarak kabul edilmektedir.
Bu makalenin konusunu, hukuk devleti ilkesi ile siyasi iktidarın sınırlandırılması arasındaki ilişki oluşturmaktadır. Çalışmanın temel amacı, siyasi iktidarı sınırlandırmanın en etkili araçlarından biri olan hukuk devleti ilkesinin 2017 anayasa değişikliği sonrasında değişime uğrayıp uğramadığı, yapılan değişikliklerin hukuk devleti ilkesini güçlendirme yönünde mi yoksa zayıflatma yönünde mi olduğunu analiz etmek ve neticede siyasi iktidarın sınırlandırılması bağlamında hukuk devleti ilkesiyle ilgili anayasal düzenlemeler hakkında genel bir değerlendirmede bulunmaktır.
Çalışmada ulaşılan temel bulgu, 2017 Anayasa değişikliklerinin hukuk devleti ilkesini zayıflattığı, dolayısıyla anayasal sistemin iktidarın kötüye kullanılmasını önleyecek düzeyden yoksun olduğudur.

Anahtar Kelimeler

Siyasi İktidarın Sınırlandırılması, Hukuk Devleti İlkesi, 1961 Anayasası, 1982 Anayasası, 2017 Anayasa Değişikliği

Kaynakça

• Ağaoğulları M A, Köker L, Kral Devlet ya da Ölümlü Tanrı, (4. Baskı, İmge Kitabevi 2009)
• Akal C B, İktidarın Üç Yüzü, (1. Baskı, Dost Kitabevi 1998)
• Akartürk E A, “2017 Anayasa Değişikliğinin “Parlamentosuzlaştırma” Etkisi Üzerine”, (2020) XVII (1) Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 1-26
• Aliefendioğlu Y, “Türk Anayasa Mahkemesinin Hukuk Devleti Anlayışı”, (1996) 3 Hukuk Felsefesi ve Sosyolojisi Arkivi 72-85
• Altunbaş A, ‘Türklerde Hukuk Devleti Kavramının Tarihsel Gelişimi’, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü 2012)
• Aristoteles, Politika, (Mete Tunçay çev, 4. Baskı, Remzi Kitabevi 1993)
• Balta, T B, Kubalı, H N, “Türkiye’de Hukuk Devleti Anlayışı”, (1960) 15 (3) Ankara Üniversitesi SBF Dergisi 1-10
• Baş S, ‘Hukuk Devleti Olgusunun Türk Anayasalarındaki Yeri (1921-1982)’, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü 2006)
• Bayoğlu Ö, ‘Türkiye’de Hukuk Devleti’nin Gelişimi’, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü 2007)
• Berle A A, İktidar, (Nejat Muallimoğlu çev, Tur Yayınları 1980)
• Coşkun V, “16 Nisan 2017 Tarihinde Kabul Edilen Anayasa Değişikliklerinin Değerlendirilmesi”, (2017) 22 (36) Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 3-30
• Cuhruk, M C, “Türk Anayasa Mahkemesi”, (1987) (4) Anayasa Yargısı Dergisi 5-15
• Dicey, A V, “Hukuk Devleti: Doğası ve Genel Uygulamalar”, (eds), Ali Rıza Çoban, Bilal Canatan, Adnan Küçük, Hukuk Devleti, Hukuki Bir İlke Siyasi Bir İdeal, (Ali Rıza Çoban çev, Adres Yayınları 2008)
• Doehring K, Genel Devlet Kuramı, (Ahmet Mumcu çev, 1. Baskı, İnkılap Kitabevi 2002)
• Doğan B, Geyik A F, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminde Kuvvetler Ayrılığı İlkesi, (2020) 10 (2) Süleyman Demirel Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 19-46
• Doğan İ, Ünver S, Dört Kıtada Başkanlık Sistemi, (1. Baskı, Astana Yayınları 2017)
• Duguit L, Kamu Hukuku Dersleri, (Süheyp Derbil çev, İstiklal Matbaacılık 1954)
• Erdoğan M, “Hukuk Devleti”, (2001) 14 (2) İslami Araştırmaları Dergisi 267-270
• — — Aydınlanma Modernlik ve Liberalizm, (1. Baskı, Orinon Yayınevi 2006)
• — — Anayasal Demokrasi, (13. Baskı, Siyasal Kitabevi 2017)
• Ergül T, Başkanlık Sistemi, (Türkiye Barolar Birliği Yayınları 2005)
• Esen S, 2016 Anayasa Değişiklik Teklifinin Değerlendirilmesi, (2016) (4) Ankara Barosu Dergisi 45-73
• Feyzioğlu T, Kuvvetlerin Ayrılığı Nazariyesi, (2015) 2 (1) Ankara Üniversitesi SBF Dergisi 50-60
• Gökcan H T, ‘Devlet Yetkilerinin Sınırlandırılması ve 1982 Anayasası’, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü 1991)
• Gönenç L, Siyasi İktidarın Denetlenmesi-Dengelenmesi ve Yargı, (1. Baskı, Adalet Yayınevi 2014)
• Gözler K, “Türkiye’de Hükümet Sistemi Tartışmaları Üzerine Bir Deneme”, (2016) (125) Türkiye Günlüğü Dergisi 17-21
• — — Elveda Anayasa: 16 Nisan 2017’de Oylayacağımız Anayasa Değişikliği Hakkında Eleştiriler, (4. Baskı, Ekin Yayınları 2017)
• — — Anayasa Hukukunun Genel Esasları, (11. Baskı, Ekin Yayınları 2019)
• — — Türk Anayasa Hukuku Dersleri, (25. Baskı, Ekin Yayınları 2020)
• Gözübüyük A Ş, Anayasa Hukuku, (18. Baskı, Turhan Kitabevi 2011)
• Gül C, İktidarın Sınırlandırılması ve Hukuk Devleti, (1. Baskı, Adalet Yayınevi 2010)
• Huber E R, “Modern Endüstri Toplumunda Hukuk Devleti ve Sosyal Devlet”, Tuğrul Ansay çev, (1970) 27 (3) Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 27-51
• İyimaya A, “Anayasa Değişikliği Ekseninde Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi (Anatomik ve Diyalektik Bir Yaklaşım)”, (2017) (94) Yeni Türkiye Dergisi 71-89
• Kapani M, Kamu Hürriyetleri, (7. Baskı, Yetkin Yayınları 1993)
• — — Politika Bilimine Giriş, (56. Baskı, BB101 Yayınları 2017)
• Karayalçın Y, “Hukukun Üstünlüğü (Kavram – Bazı Problemler)”, (ed), Hayrettin Ökçesiz, Hukuk Devleti (Afa Yayınları 1998)
• Kaya B, “Cumhurbaşkanlık Hükümet Sistemi”, (ed), Ömer Osmanoğlu, Türkiye Tipi Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi Tartışmaları, (Demokrasiyi Güçlendirme Derneği Yayınları 2022)
• Keser H, ‘Türk Anayasa Yargısında Hukuk Devleti İlkesi’, (Yayımlanmamış Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü 2005)
• Kırışık F, Öztürk K, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminde Cumhurbaşkanı Yardımcısı Sayısı Sorunu: Bir Model Önerisi, (2022) (71) Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 198-213
• Locke J, Hükümet Üstüne İkinci Tez, (Aysel Doğan çev, İlya İzmir Yayınevi 2013)
• Metin Y, “Avrupa Birliği’nde Hukuk Devletinin Unsurları”, (eds), Ali Rıza Çoban, Bilal Canatan, Adnan Küçük, Hukuk Devleti, Hukuki Bir İlke Siyasi Bir İdeal, (Adres Yayınları 2008)
• Montesquieu, Kanunların Ruhu Üzerine, (Fehmi Baldaş çev, Hiperlink Yayınları, 2014)
• Okandan R G, Devlet İktidarının Tahdidi ve Bu Hususta İleri Sürülen Muhtelif Noktai Nazarlar, (1951) 17 (1-2) İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası 3-23
• — — Amme Hukukumuzun Anahatları, (İstanbul Üniversitesi Yayınları 1971)
• Ökçesiz H, Hukuk Devleti, (1. Baskı, Afa Yayınları 1998)
• Özbudun E, Türk Anayasa Hukuku, (19. Baskı, Yetkin Yayınları 2019)
• Özçelik A S, Esas Teşkilat Hukuku Dersleri C 1, (İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları 1982)
• Özer S, ‘Cumhuriyet Dönemi Türk Anayasalarında Kuvvetler Ayrılığı, Hükümet Sistemleri ile İktidarın Sınırlandırılması Problemi’, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Aydın Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü 2020)
• Russell B, İktidar, (Mete Ergin çev, 1. Baskı, Cem Yayınevi 1990)
• Sağlam F, “AKP’nin Anayasa Değişikliği Paketi Üzerine Düşünceler”, (2010) XXXIV (267) Mülkiye Dergisi sayfa sayısı 15-46
• Savcı B, “Siyasi İktidarı Hukukla Bağlama Çabasının Geçirdiği Seyir”, (1957) 12 (4) Ankara Üniversitesi SBF Dergisi 65-127
• Soysal M, 100 Soruda Anayasanın Anlamı, (11. Baskı, Gerçek Yayınevi 1997)
• Şahin A, “Siyasal Düşünceler Tarihinde ‘Sınırlı Devlet’ Fikrinin Kadimliği ya da Genel Kamu Hukuku Bağlamında İnsan, Özgürlük ve Devlet İktidarı Algısındaki Evrilme”, (2011) 15 (3) Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 311-362
• Tanilli S, Devlet ve Demokrasi, (7. Baskı, Cem Yayınevi 1993)
• Tanör B, İki Anayasa 1961-1982, (3. Baskı, Beta Yayınları 1994)
• Tanör B, Yüzbaşıoğlu N, 1982 Anayasasına Göre Türk Anayasa Hukuku, (18. Baskı, Beta Yayınları 2018)
• Tanrıseven M, ‘Hukuk Devleti ile Anayasa Yargısı İlişkisi’, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü 2004)
• Uygun O, Devlet Teorisi, (7. Baskı On İki Levha Yayınları 2020)
• Yayla A, Anayasa Değişiklik Teklifine Kısa Bir Bakış, (2017) 22 (82) Liberal Düşünce Dergisi 121-136
• Yazıcı S, Yeni Bir Anayasa Hazırlığı ve Türkiye, (1. Baskı, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları 2009)
• Yıldız C, ‘Anayasaya Uygunluk Bakımından Önleyici Denetim’, (Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Kültür Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü 2017)
• Yokuş S, Özgürlükler Bağlamında 1982 Anayasası’nın Evrimi, (2020) 37 (2) Anayasa Yargısı Dergisi 141-176
• Yokuş S, Türkiye’de Yeni Anayasa Arayışları ve 2017 Anayasa Değişiklikleri, (2017) 6 (12) Anayasa Hukuku Dergisi 665-682
• Zabunoğlu Y K, Devlet Kudretinin Sınırlanması, (Ajans Türk Matbaası 1963)