Çekte Muhatap Bankanın Sorumluluğu Hakkında Bir Değerlendirme

Yıl 2024, Cilt: 14 Sayı: 2, 1615 - 1662, 23.12.2024

Rahime Rana Saygın , Doç. Dr. Raziye Aksu

https://doi.org/10.52273/sduhfd..1472844

Öz

Üçlü bir ilişkiyi barındıran çek, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (TTK)’nda ödeme aracı olarak kurgulanmıştır. Çekte düzenleyen, çekin ödenmesi emrini muhataba vermektedir. Çek sebebiyle ödeme isteyen hamil, çeki muhataba ibraz eder (TTK m. 796). Dolayısıyla muhatabın çeki ve hamili inceleme imkânı bulunur. Bu bağlamda, çekte muhatap bankanın sorumluluğu incelenmiştir. Çekin düzenlenebilmesi için düzenleyen ile muhatap arasında çek anlaşması yapılır (TTK m. 783). Bu açıdan ilk olarak sorumluluk çek anlaşmasının kurulması aşaması açısından ele alınmıştır. Çek bedeli, düzenleyenin çekle işleyen banka hesabından ödenir. Bu nedenle, ikinci olarak, muhatap bankanın sorumluluğu çek bedelinin ödenmesi bakımından incelenmiştir. Bu aşamada öncelikle sorumluluk sırasıyla karşılığı bulunan ve kanunen ödenmesi gereken çekin ödenmemesi durumu ile kanuni ödeme yükümlülüğüne aykırı davranılması durumu açısından ele alınmıştır. Bunun yanı sıra, çeki düzenleyene çekten cayma imkânı tanınmıştır (TTK m. 799). Bu sebeple, muhatap bankanın sorumluluğu bakımından bu düzenleme irdelenmiştir. Bu çalışma esnasında, sorumluluk hükümlerinin yeterliği sorgulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Çek, Muhatap Banka, Çek Anlaşması, Çekten Cayma

An Evaluation About the Liability of the Drawee Bank in the Check

Öz

Check, which contains a three-party relationship, is regulated as payment instrument in Turkish Commercial Code No. 6102 (TCC). In a check, the drawer orders the payment of the check to the addressee. The holder, wants payment due to the check presents it to the drawee (TCC Art. 796). Therefore, the drawee has opportunity to examine the check and its holder. In this context, the liability of the drawee bank in the check was examined. In order for the check to be issued, a check agreement is made between the issuer and the drawee. In this respect, firstly, the liability was discussed in terms of the establishment of this agreement. The check amount is paid from the bank account of the drawer operating with the check. Thefore, secondly, the liability was discussed in terms of the payment of the check. At this stage the liability was discussed sequentially in terms the case of non payment check that have provision and must be paid, and the case of violating the legal payment obligation. the drawer of the check has been granted the opportunity to withdraw from the check (TCC Art. 799). Therefore, this provision was examined in terms of the liability of the drawee bank. During this study, adequacy of the provisions of the liability were questioned.

Anahtar Kelimeler

Check, Drawee Bank, Check Agreement, Withdraw from thr Check

Kaynakça

• Aker Y, Çekten Cayma ve Ödeme Yasağı (2. Bası, Beta 2008)
• Aksu R, ‘Avukatlık Sözleşmesinin Unsurları ve Hukuki Niteliği’ (2016) (27) Türkiye Adalet Akademisi Dergisi 861-891
• _ _ ‘Yargıtay Karaları Işığında Çekte Zamanaşımına İlişkin Düzenlemelerin İncelenmesi’ (2023) 13 (1) Süleyman Demirel Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 625-670
• Akyazan S, ‘Çekin Muhataba İbrazı Zorunluluğu ve Çekte Cayma’ (1972) 6 (4) Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi 687-691
• Albayrak O, ‘Çekten Cayma ve Ödemeden Men’ (2007) 81 (5) İstanbul Barosu Dergisi 1973-1981
• Aydın H, ‘Çekte Muhatap Bankanın Hukuki Sorumluluğu’ (Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Ticaret Üniversitesi 2021)
• Aydos OS, Borçlar Hukuku (Genel Hükümler) (3. Bası, Seçkin Yayıncılık 2023)
• Ayli A, Çek Hukukunda Muhatabın Yükümlülükleri (Seçkin Yayıncılık 2019)
• Bozer A ve Göle C, Kıymetli Evrak Hukuku (10. Bası, Banka ve Ticaret Araştırmaları Enstitüsü 2021)
• Çabri S, ‘Muhatap Bankanın Çek Hesabı Açma ve Çek Karnesi Vermesi ile Bundan Doğan Sorumluluğu’ (2006) (2) Maltepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 169-179
• Çakı Çiftçi G, ‘Basiretli İş Adamı Gibi Davranma Gerekliliğinin Kişi Bakımından Uygulanması’ (2023) 11 (2) Sakarya Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 879-908
• Çilenti Konuralp A, ‘Türk Hukukunda Üçüncü Kişi Yararına Sözleşme ve Hukuki Niteliği Konusunda Bir Değerlendirme’ (2020) (146) Türkiye Barolar Birliği Dergisi 153-185
• Diallo A and Shy O, ‘Use of Checks in Selected Countries’ (2023) 23 (1) <https://www.atlantafed.org/-/media/documents/banking/consumer-payments/research-data-reports/2023/07/14/use-of-checks-in-selected-countries.pdf>
• Dirikkan H, ‘Çekle Ödemelerin Düzenlenmesi ve Çek Hamillerinin Korunması Hakkında Kanun ile İcra ve İflas Kanununda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun Tasarısı Eleştirisi’ (2002) 4 (1) Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 1-37
• Domaniç H, Kıymetli Evrak Hukuku ve Uygulaması TTK Şerhi- IV (Temel Yayınları 1990)
• Eren F, Borçlar Hukuku Genel Hükümler (16. Baskı, Yetkin Yayınları 2014)
• _ _ ‘İsimsiz Sözleşmelere İlişkin Bazı Sorunlar’, in Derya Ateş ve Alper Bulur (eds), Turgut Akıntürk’e Armağan (16. Baskı, Yetkin Yayınları 2008)
• Eriş G, Açıklamalı- İçtihatlı Uygulamalı Çek Hukuku (5. Bası, Seçkin Yayıncılık 2004)
• _ _ Türk Ticaret Kanunu Hükümlerine Göre Kıymetli Evrak (2. Bası, Seçkin Yayıncılık 2016)
• Gümüş MA, ‘6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (TTK) m. 18/Ⅱ’de Yer Alan Basiretli İş Adamı (Tacir) Davranışı Ölçütünün İyiniyetin (TMK m.3) Varlığının Belirlenmesindeki İşlevi’ (2016) 22 (3) Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi 1221-1240
• Hacıömeroğlu AO ve Topçu Y, ‘Çek Defterinin Teslimi ile Kurulan Gayri Nakdi Kredi Sözleşmesinin Hukuki Niteliği (2019) 5 (2) Ticaret ve Fikri Mülkiyet Hukuku Dergisi 192-221
• Helvacı M ve Aksu R, ‘Çekte Baskı Tarihinin Muhatap Bankanın Sorumluluğuna Etkisi’ (2017) 23 (2) Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi 223-248
• İnan N, Çek Rizikolarından Doğan Sorumluluk (Banka ve Ticaret Araştırmaları Enstitüsü 1981)
• Karayalçın Y, Ticaret Hukuku III – Ticari Senetler (Kambiyo Senetleri) (4. Baskı, 1970)
• _ _ Özel Hukukta Meseleler ve Görüşler (1975)
• Kendigelen A, Çek Hukuku (6. Bası, On İki Levha Yayınları 2021)
• _ _ ‘Çekten Cayma ve Ödeme Yasağı’ (1990) 64 (7-8-9) İstanbul Barosu Dergisi 587-621
• _ _ ve Kırca İ, Kıymetli Evrak Hukuku (6. Bası, On İki Levha Yayınları 2022)
• Kınacıoğlu N, Kıymetli Evrak Hukuku (5. Baskı, Nobel 1999)
• Kırca İ, ‘Çek Hesabında Bulunan Paranın Haciz, Rehin veya İhtiyati Tedbir Nedeniyle Öden(e)mediği Hallerde Banka Kanunen Sorumlu Olduğu Tutarı Ödemekle Yükümlü müdür? - Yargıtay 11 HD’nin 15.03.2017 Tarih ve E. 2016/1304, K. 2017/1532 Sayılı Kararının Değerlendirilmesi’ (2018) 34 (2) Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi 23-30
• Kızılay A, ‘Çekte Muhatap Bankanın Hukuki Sorumluluğu’ (2014) 88 (4) İstanbul Barosu Dergisi 163-178
• Kizir M, ‘Yargıtay Kararları Işığında Basiretli İşadamı Gibi Hareket Etme Yükümlülüğünün Sözleşmenin Değişen Şartlara Uyarlanmasına Etkisi’ (2011) 19 (2) Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 245-282
• Kocayusufpaşaoğlu N, Serozan R, Hatemi H ve Arpacı A, Borçlar Hukuku Genel Bölüm, Cilt 1 (6. Bası, Filiz Kitabevi 2014)
• Narbay Ş, Çekten Cayma ve Ödeme Yasağı (2. Bası, Beta 1999)
• Oğuz S, ‘Muhatap Bankanın Çekten Doğan Hukuki Sorumlulukları’ (2022) 10 (2) Sakarya Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 371-393
• Oktay S, ‘İsimsiz Sözleşmelerin Geçerliliği, Yorumu ve Boşlukların Tamamlanması’ (1996) 55 İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası 263-296
• Özdemir SS, ‘Çek Kanunu Çerçevesinde Bankanın Hesap Açtırmak İsteyen Kişiye İlişkin Araştırma Yükümlülüğü’ (2021) 70 (3) Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 761-799
• Özsoy A, ‘Muhatabın Çek Kanunu’na Dayalı Hukuki Sorumluluğu’ (Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi 2020) Öztan F, Kıymetli Evrak Hukuku (2. Bası, Turhan Kitabevi 1997)
• _ _ Kıymetli Evrak Hukuku (26. Baskı, Yetkin Yayınları 2022)
• Poroy R ve Tekinalp Ü, Kıymetli Evrak Hukuku Esasları (24. Bası, Vedat Kitapçılık 2021)
• Reisoğlu S, Çek Hukuku (2011)
• Şahinalp K, ‘Çekte Muhatap ve Muhatabın Hukuki Sorumluluğu’ (2000) (39) Sayıştay Dergisi 78-113
• Tamer A, ‘Çek Hukuku Bakımından Muhatap Bankanın Kanuni (Asgari) Ödeme Yükümlülüğü’ (2013) 24 (85) Bankacılar Dergisi 92-111
• Tandoğan H, Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri, Cilt I (Vedat Kitapçılık 2008)
• Tekil M, Çekte Muhatap Bankanın Hukuki Sorumluluğu (Beta 1997)
• Tenekeci C, ‘Çek Kanunu 2. Madde Kapsamında Muhatabın Sorumluluğu’ (2018) 13 (143) Terazi Hukuk Dergisi 157-167
• Türcan M, ‘Yargıtay Kararları Işığında Çekte Muhatap Bankanın Hukuki Sorumluluğu’ (Yüksek Lisans Tezi, Hasan Kalyoncu Üniversitesi 2021)
• Uzun Şenol P, ‘Çekte Muhatap Banka Sorumluluğunun Kapsamı’ (2013) 8 (2) Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 945-967
• Ülgen H, Helvacı M, Kaya A ve Nomer Ertan NF, Kıymetli Evrak Hukuku (14. Bası, Vedat Kitapçılık 2019)
• _ _ Ticari İşletme Hukuku (8. Baskı, On İki Levha Yayıncılık 2022)
• Yasaman H ve Poroy R, Ticari İşletme Hukuku (19. Baskı, Seçkin Yayıncılık 2022)
• Yavuz N, ‘Üçüncü Kişi Koruyucu Etkili Sözleşme ve Bunun Kira Hukukundaki Bazı Yansıma Örnekleri’ (2008) 3 (26) Terazi Hukuk Dergisi 27-35
• Yıldırım AH, ‘Türk Hukuku’nda Vadeli Çek (İleri Tarihli Çek) ve Bunun Doğurduğu Sonuçlara İlişkin Bazı Tespitler’ (2017) 21 (4) Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 91-119