İpotek Sözleşmesinin Hukuki Niteliği ve Karakteristiğine İlişkin Bir Değerlendirme

Yıl 2024, Cilt: 14 Sayı: 2, 1483 - 1515, 23.12.2024

Eray Aksın Atar

https://doi.org/10.52273/sduhfd..1533526

Öz

Sözleşmelere ilişkin düzenlemelerden bir kısmı Türk Medeni Kanunu içerisinde düzenlenmiştir ve bu sözleşmeler öğretide Medeni Kanun sözleşmeleri olarak adlandırılmaktadır. İpotek hakkının kurulmasına ilişkin sözleşme de Medeni Kanun sözleşmelerinden biridir. İpotek sözleşmesi, resmi şekle tabi olarak kurulabilen, tek tarafa borç yükleyen, ani edimli, isimli ve tipik bir borç doğuran sözleşme olarak tanımlanabilir. Bu tanım ipotek sözleşmesinin hukuki niteliği ve karakteristiğini ortaya koymaktadır. İpotek sözleşmesine dair yapmış olduğumuz bu tanım bazı hukuki sonuçları da beraberinde getirir. Öncelikle ipotek sözleşmesi borç doğuran bir sözleşmedir. İpotek sözleşmesinden kaynaklanan hukuki işlem borçlandırıcı işlem niteliğindedir. Bu işlem nisbi niteliktedir ve kural olarak yalnızca sözleşmenin tarafına karşı ileri sürülebilir. Nisbi nitelikte olmasının diğer bir sonucu da ipotek kurmayı talep etme hakkının zamanaşımına tabi olmasıdır. İpotek sözleşmesi kanunda düzenlenmiş ve uygulamada sıklıkla başvurulan bir sözleşme olduğundan isimli ve tipik bir sözleşmedir. İpotek sözleşmesi ani edimli bir sözleşmedir. İpotek sözleşmesinde, taşınmaz üzerindeki ipotek hakkının malik tarafından tapu siciline tescil edilmesiyle birlikte borçlunun borcu sona ermektedir. Bu noktadan hareketle ipotek sözleşmesinde belirlenen ipotek bedelinin ayrıca bir uyarlama davasına konu edilemeyeceği söylenebilir. İpotek sözleşmesinde taraflardan biri ipotek hakkını alacaklı lehine kurma borcu altına girer ve alacaklı da ipotek hakkının kurulmasını talep etme hakkına sahip olur. Bu kapsamda aksi kararlaştırılmadığı takdirde ipotek sözleşmesi tek tarafa borç yükleyen bir sözleşmedir. İpotek sözleşmesi kural olarak resmi şekle tabi bir sözleşmedir. İpotek sözleşmesinin içeriğinde yer alan objektif ve sübjektif esaslı noktaların resmi şekil kapsamında yer alması gerekir.

Anahtar Kelimeler

İpotek Sözleşmesi, Sözleşmeden Doğan İpotek, İpotek, İpotek Sözleşmesinde Şekil, İpotek Sözleşmesinin Nitelendirilmesi

An Evaluation of the Legal Nature and Characteristics of the Mortgage Contract

Öz

Some of the contracts are called Civil Code contracts in the doctrine. The contract on the establishment of the right of a mortgage is one of the Civil Code contracts. A mortgage contract can be defined as a contract that can be established in a formal form, imposes debt on one party, is immediate, named, and creates a typical debt. This definition of the mortgage contract will bring some legal consequences. A mortgage contract is a contract that creates debt. The legal transaction arising from the mortgage contract is like a debiting transaction. This transaction is relative and, as a rule, can only be claimed against the party to the contract. Another consequence of being a relative debt is that the right to demand a mortgage is subject to a statute of limitations. Since the mortgage contract is a contract that is regulated by law and frequently used in practice, it is a typical contract. It is an immediate performance contract. It is a contract that imposes a debt on one party unless otherwise agreed, that one of the parties in the mortgage contract is obliged to establish the right of mortgage in favor of the creditor and that the creditor has the right to demand the establishment of the right of a mortgage. As a rule, a mortgage contract is a formal contract. The objective and subjective essential points in the content of the mortgage agreement must be included in the official form.

Anahtar Kelimeler

Contractual hypothec, Hypothec right arising from contract, Hypothec, Form of contractual hypothec, Characterization of contractual hypothec, Mortgage

Kaynakça

• Acar F, ‘İpotekte Güvence Altına Alınan Alacak Miktarının Günün Ekonomik Koşullarına Uyarlanması’, (2008) 6 (62) LHD 475- 492 [Uyarlama]
• Acar F, Rehin Hukuku Dersleri (Vedat 2017) [Rehin Hukuku]
• Akipek J, Türk Eşya Hukuku (Ayni Haklar), Üçüncü Kitap Mahdut Ayni Haklar (Sevinç 1974)
• Aksoy-Dursun S, Borçlar Hukukunda Hakimin Sözleşmeyi Tamamlaması (On İki Levha 2008)
• Altınok-Ormancı P, Sürekli Borç İlişkilerinin Haklı Sebeple Feshi, (Vedat 2011)
• Antalya G, ‘Geçerlilik Şekline Aykırılığın Yaptırımı ve Sınırları’ (1992) 18(3) Yargıtay Dergisi 365- 395 [Geçerlilik Şekli]
• Antalya G, Marmara Hukuk Yorumu Borçlar Hukuku Genel Hükümler Cilt V/I 1 (2. Bası, Seçkin 2019) [Borçlar Hukuku]
• Gülşah Sinem Aydın, ‘İpotekte Boş Dereceye İlerleme Sözleşmesinin Geçerliliği Bakımından Uyulması Gereken Şekil Şartı’, (2023) 11 (2) SÜHFD 1021- 1032
• Başak B, Sözleşmenin Uyarlanması (4. Bası, On İki Levha 2020)
• Betschart FM, ‘Der Grundpfandvertrag und die Allgemeinen Geschäftsbedingungen der Banken’ in Jörg Schmid (ed), LBR- Luzerner Beiträge zur Rechtswissenschaft Band/Nr 58 (Schulthess 2011)
• Çetiner B, Taşınmaz Teminatı (Filiz 2015)
• Çilenti Konuralp A, İpotek Sözleşmesi (1. Bası, On İki Levha 2023)
• Dörner H, ‘§ 128 BGB’ in Reiner Schulze (ed), NK-Nomos Kommentar zum Bürgerliches Geseztsbuch, Handkommentar (4. Bası, Nomos 2016)
• Dusil S, ‘Art 824 ZGB’ in Andrea Büchler ve Dominique Jakob (eds), KUKO-Kurzkommentar Schweizerisches Zivilgesetzbuch (2. Bası, Helbing Lictenhahn 2017)
• Dürr D, ‘Art 799 ZGB’ in Peter Gauch ve Jörg Schmid (eds), ZK- Zürcher Kommentar, ZGB Kommentar zum schweizerischen Zivilrecht, Zivilgesetzbuch, Das Grundpfand, Band/Nr IV/2b, Art 793-804 ZGB (2. Bası, Stämpfli 2009) [Art 799]
• Dürr D, ‘Vorbemerkung 793-823 ZGB’ in Peter Gauch ve Jörg Schmid (eds), ZK- Zürcher Kommentar, ZGB Kommentar zum schweizerischen Zivilrecht, Zivilgesetzbuch, Das Grundpfand, Band/Nr IV/2b, Art 793-804 ZGB (2. Bası, Stämpfli 2009) [Vorbemerkung 793-823]
• Einsele D, ‘§ 128 BGB’ in Franz Säcker, Roland Rixecker, Hartmut Oetker ve Bettina Limperg (eds), MüKo-BGB, Münchener Kommentar zum Bürgerlichen Gesetzbuch, Band 1, Allgemeiner Teil §§1-240 (9. Bası, Beck 2021)
• Erdoğan İ, ‘Hukuki Muamelelerde Şekle Aykırılığın Sonuçları’, (1997) 1(1) GÜHFD 114- 123
• Ergüne MS, Hukukumuzda Taşınır Rehninin, Özellikle Teslime Bağlı Taşınır Rehninin Kuruluşu (On İki Levha 2002)
• Feyzioğlu FN, Borçlar Hukuku Genel Hükümler Cilt I (2. Bası, Fakülteler 1976)
• Furrer A, Müller-Chen M ve Çetiner B, Borçlar Hukuku Genel Hükümler (On İki Levha 2021)
• Gülekli Y, İpoteğin Taşınmaz ve Alacak Açısından Kapsamı, (Kazancı 1992)
• Gürsoy KT, Eren F ve Cansel E, Türk Eşya Hukuku (2. Bası, AÜHF 1984)
• Helvacı İ, Türk Medeni Kanuna Göre Sözleşmeden Doğan İpotek Hakkı (On İki Levha 2008)
• Kocayusufpaşaoğlu N, Borçlar Hukuku Genel Bölüm Birinci Cilt (7. Bası, Filiz 2017)
• Kostkiewicz JK, ‘Art 11 OR’ in Jolanta Kren Kostkiewicz, Stephan Wolf, Marc Amstutz ve Roland Fankhauser (eds) OFK – Orell Füssli Kommentar, OR Kommentar Schweizerisches Obligationenrecht (3. Bası, Orell Füssli 2016)
• Köprülü B ve Kaneti S, Sınırlı Ayni Haklar, (2. Bası, Fakülteler Matbaası 1982-1983)
• Kuntalp E, Karışık Muhtevalı Akit (Karma Sözleşme) (2. Bası, BATİDER 2013)
• Kut A, ‘Art 1 OR’ in Andreas Furrer ve Anton Schnyder (eds), CHK- Handkommentar zum Schweizer Privatrecht, Obligationenrecht- Allgemeine Bestimmungen (3. Bası, Schulthess 2016)
• Makaracı-Başak A, Taşınır Rehni Sözleşmesi (On İki Levha 2014)
• Molin-Kränzlin A, ‘Die Verknüpfung zwischen gesicherter Forderung und grundpfandbezogenen Sicherungsrechten: Eine Untersuchung zur Akzessorietät und zum Akzessorietätsersatz bei Immobiliarsicherheiten’, in Jörg Schmid (ed), LBR- Luzerner Beiträge zur Rechtswissenschaft Band/Nr 58 (1. Bası, Schulthess 2016)
• Mühlematter A ve Stucki S, Grundbuchrecht für Praxis (2. Bası, Orell Füssli 2017)
• Nomer HN, Borçlar Hukuku Genel Hükümler (19. Bası, Beta 2023)
• Nomer HN ve Ergüne S, Eşya Hukuku (10. Bası, On İki Levha 2023)
• Okumuş S ve Demir B, ‘Sabit Derece Sisteminde Sözleşmeden Doğan İlerleme Hakkı’, (2017) 66 (3) AÜHFD 605- 626
• Oğuzman K ve Öz T, Borçlar Hukuku Genel Hükümler Cilt 1 (21. Bası, Vedat 2023)
• Oğuzman K, Seliçi Ö ve Oktay-Özdemir S, Eşya Hukuku (25. Bası, Filiz 2023)
• Oktay-Özdemir S, ‘İsimsiz Sözleşmelerin Geçerliliği, Yorumu ve Boşlukların Tamamlanması’, (1996) 55 (1-2) İÜHFM 263- 296
• Öncü A, Türk Hukukunda Taşınmazların Toplu Rehni (Yetkin 2023)
• Öğüz T, ‘İpotek Hakkı Uyarlama Talebine Konu Olabilir Mi?’ in Tufan Öğüz ve Baki İlkay Engin (eds), Medeni Hukuk Alanındaki Güncel Yargıtay Kararlarının Değerlendirilmesi Sempozyumları Cilt 1 Eşya Hukuku, (1. Bası, On İki Levha 2017)
• Özbilen AB, Sözleşmelerin Şekli ve Şekil Yönünden Hükümsüzlüğü (On iki Levha 2016)
• Riemer HM, ‘die Veträge des ZGB, insbesondere jene des Sachenrechts, aus der Sicht des OR’ in Heinrich Honsell, Wolfgang Portmann, Roger Zach ve Dieter Zobl (eds), Aktuelle Aspekte des Schuld und Sachenrechts, Festschrift für Heinz Rey zum 60. Geburstag (Schulthess 2003)
• Seliçi Ö, Borçlar Kanuna Göre Sözleşmeden Doğan Sürekli Borç İlişkilerinin Sona Ermesi, (Fakülteler Matbaası 1976)
• Serozan R, Sözleşmeden Dönme (Vedat 2007)
• Sirmen L, Eşya Hukuku (10. Bası, Yetkin 2022)
• Taşatan C, Sözleşmenin Kurulması (On İki Levha 2021)
• Tercier P, Pichonnaz P ve Develioğlu M, Borçlar Hukuku Genel Hükümler (2. Bası, On İki Levha 2020)
• Thier A, ‘Art 799 ZGB’ in Andrea Büchler ve Dominique Jakob (eds), KUKO-Kurzkommentar Schweizerisches Zivilgesetzbuch (2. Bası, Helbing Lictenhahn 2017)
• Trauffer B, ‘Die Grundpfandverschreibung im Rechtsverkehr’, (1998) 79 ZGBR 1 - 28
• Tuor P, Schnyder B ve Schmid J, Das Schweizerische Zivilgesetzbuch (14. Bası, Schulthess 2015)
• Weber R, ‘Anh. 312-318 OR’ in Heinz Hausheer ve Hans Walter (eds), BK- Berner Kommentar, Kommentar zum Schweizerisches Privatrecht, Obligationenrecht, Das Darlehen, Art. 312-318 OR mit Anhang zu Bankverträgen (Stämpfli 2013)
• Yavuz C, Acar F ve Özen B, Türk Borçlar Hukuku Özel Hükümler (10. Bası, Beta 2014)