Current Legal Issues and Recommendations Regarding the Functioning of the Early Detection of Risk Committee

Yıl 2024, Cilt: 14 Sayı: 2, 1663 - 1713, 23.12.2024

Meltem Karatepe Kaya

https://doi.org/10.52273/sduhfd..1561022

Öz

Article 378 of the Turkish Commercial Code requires joint-stock companies to set up a committee through their board of directors. The purpose of this committee is to detect potential risks that may threaten the company’s existence, growth, or sustainability at an early stage, and to propose and implement the necessary measures to manage these risks. While publicly traded companies are obligated to establish this committee, for non-public companies, it depends on the auditor’s written recommendation to the board. This article first examines what kinds of risks the committee aims to identify and manage. It then discusses the regulatory differences between publicly traded and non-public companies, highlighting how the mandatory establishment of a risk management committee in publicly traded companies creates ambiguity for non-public ones. The article also considers the conditions under which the committee must be formed, the auditor's role in this process, and whether independent auditing is necessary. Additionally, it explores the formation, functioning, and responsibilities of the board of directors in overseeing the committee. Finally, the article reviews how risk management is approached in other legal systems, emphasizing the importance of risk management for corporate governance.

Anahtar Kelimeler

Early detection of risk committee, Board of directors, Auditors, Risk management, Independent audit, Joint-stock company

Riskin Erken Saptanması Komitesinin İşleyişine İlişkin Güncel Hukuki Sorunlar ve Öneriler

Öz

6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu madde 378 uyarınca, anonim şirketlerde şirketin varlığını, gelişimini ve sürekliliğini tehlikeye düşürebilecek sebeplerin erkenden teşhis edilmesi, bu amaçla gerekli önlemlerin alınması, çözüm yollarının belirlenip uygulanması ve olası risklerin yönetilmesi için yönetim kurulu bünyesinde bir komite kurulması düzenlenmiştir. Bu komitenin kurulması payları borsada işlem gören şirketler için zorunluyken, halka açık olmayan şirketlerde denetçinin gerekli görerek yazılı bir halde yönetim kuruluna bildirmesi şartına bağlanmıştır. Bu makalede öncelikle saptanması ve önlenmesi amaçlanan riskin ne olduğu ele alınmıştır. Devamında, payları borsada işlem gören ve işlem görmeyen şirketlere ilişkin düzenleme farklılıkları üzerinde durulmuştur. Payları borsada işlem gören şirketler için risk yönetimi komitesinin kurulması bir zorunlulukken, payları borsada işlem görmeyen şirketlerde bu durum belirsizliğe yol açmaktadır. Makalede, bu komitenin kurulması için gerekli koşullar ve denetçinin rolü ele alınmış, bağımsız denetimin zorunlu olup olmadığı tartışılmıştır. Ayrıca, komitenin kuruluşu, işleyişi ve yönetim kurulunun bu süreçteki sorumlulukları detaylı bir şekilde incelenmiştir. Çalışmada ayrıca, karşılaştırmalı hukukta risk yönetiminin nasıl ele alındığı incelenmiştir. Makale, risk yönetimi komitesinin işleyişine ilişkin mevcut düzenlemeleri ve uygulama pratiklerini değerlendirirken, risk yönetiminin kurumsal yönetim açısından taşıdığı önemi vurgulamaktadır.

Anahtar Kelimeler

riskin erken saptanması komitesi, yönetim kurulu, denetçiler, risk yönetimi, bağımsız denetim, anonim şirket

Kaynakça

• Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD), ‘Türkiye Saati İle 04:17 ve 13:24’te İki Deprem Meydana Geldi’ <https://deprem.afad.gov.tr/content/137> Erişim tarihi 21 Ağustos 2024
• Aksoy MA, 'Türk Kurumsal Yönetim Düzenlemeleri Kapsamında Anonim Şirket Yönetim Kurulu' (2013) 17 (1) Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 45-76
• Aksoy MA ve Aksoy EE, 'Ticaret Kanunu Kapsamında Sermaye Şirketlerinde Bağımsız Denetim' (2017) 8 (2) İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 21-52
• Alexander C, 'The Present and Future of Financial Risk Management' (2005) 3 (1) Journal of Financial Econometrics 3-25
• Anadolu Ajansı, 'Dünyadaki En Büyük Depremlerin Ekonomik Hasarı Trilyon Doları Buluyor' (Anadolu Ajansı, 9 Kasım 2024) <https://www.aa.com.tr/tr/dunya/dunyadaki-en-buyuk-depremlerin-ekonomik-hasari-trilyon-dolari-buluyor/2838055> Erişim Tarihi 16 Kasım 2024
• Anadolu Ajansı, 'Şiddetli Yağışlar İspanya’ya Zarar Vermeye Devam Ediyor' (Anadolu Ajansı, 16 Kasım 2024) <https://www.aa.com.tr/tr/dunya/siddetli-yagislar-ispanyaya-zarar-vermeye-devam-ediyor/3391857> Erişim Tarihi 16 Kasım 2024
• Andersen T, Bollerslev T, Christoffersen P ve Diebold F, ‘Financial Risk Measurement for Financial Risk Management’ in George M Constantinides, Milton Harris ve Rene M Stulz (eds), Handbook of the Economics of Finance (Elsevier 2013)
• Andersen TJ, 'Globalization and Natural Disasters: An Integrative Risk Management Perspective' in Alcira Kreimer, Margaret Arnold, Anne Carlin (eds), Building Safer Cities: The Future of Disaster Risk (Disaster Risk Management Series, World Bank 2003)
• Aytaç Z, ‘Borsa Şirketleri ve Riskin Erken Saptanması Komitesi’ in Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü 60. Yıl Armağanı (Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü 2015) 38
• Baiocchi G, Minx J ve Hubacek K, 'The Impact of Social Factors and Consumer Behavior on Carbon Dioxide Emissions in the United Kingdom' (2010) 14 (1) Journal of Industrial Ecology 50-72
• Basel Bankacılık Denetim Komitesi, Operasyonel Riskin Yönetimi ve Denetimi İçin Sağlam Uygulamalar (Aralık 2001, Temmuz 2002'de gözden geçirilmiş) <http://www.bis.org> Erişim tarihi 2 Eylül 2024
• Baxter R, Bedard J, Hoitash R ve Yezegel A, 'Enterprise Risk Management Program Quality: Determinants, Value Relevance, and the Financial Crisis' (2013) 30 (4) Contemporary Accounting Research 1264-1295
• Bensaid A, Ishak S ve Mustapa IR, 'Risk Management Committee Attributes: A Review of the Literature and Future Directions' (2021) 9 (3) Universal Journal of Accounting and Finance 388-395
• Borsa İstanbul, BIST Sürdürülebilirlik Endeksleri (2024) <https://www.borsaistanbul.com/tr/sayfa/165/bist-surdurulebilirlik-endeksleri> Erişim Tarihi 17 Ekim 2024
• Botzen WJ, Deschenes O ve Sanders M, 'The Economic Impacts of Natural Disasters: A Review of Models and Empirical Studies' (2019) 13 (2) Review of Environmental Economics and Policy 167-188
• Bowman G, Foulser-Piggott R ve Beamish PW, 'Natural Disasters and MNE Internalization: Reoptimizing Subsidiary Governance' (2023) 58 (2) Journal of World Business 101387
• Bueno PB, ‘Social Risks in Aquaculture’ in Melba G Bondad-Reantaso, James R Arthur and Rohana P Subasinghe (eds), Understanding and Applying Risk Analysis in Aquaculture (FAO 2008, Rome) 209
• Çakalı KR, 'İç Kontrol Başarısızlıkları: Barings Örneği' (2021) 6 (3) Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi 433-442
• Danyal D, ‘CrowdStrike ve Microsoft Güncellemesi Nasıl Global Sistem Krizine Dönüştü?’ (2024) Anadolu Ajansı. <https://www.aa.com.tr/tr/analiz/crowdstrike-ve-microsoft-guncellemesi-nasil-global-sistem-krizine-donustu/3280058> Erişim tarihi 2 Eylül 2024
• Diebold FX, An Historical Perspective on Financial Risk Measurement and Management in FX Diebold (ed), Financial Risk Measurement and Management (International Library of Critical Writings in Economics Series, Edward Elgar 2012)
• Dünya Ekonomik Forumu, 'Global Risks Report 2024' <https://www.weforum.org/publications/global-risks-report-2024/> Erişim Tarihi: 17 Kasım 2024
• Eminoğlu C, Türk Ticaret Kanunu’nda Kurumsal Yönetim (Corporate Governance) (On İki Levha, 2014)
• Encyclopaedia Britannica, 'Tokyo-Yokohama Earthquake of 1923' (Encyclopaedia Britannica, 9 Kasım 2024) <https://www.britannica.com/event/Tokyo-Yokohama-earthquake-of-1923> Erişim Tarihi 16 Kasım 2024
• Engau C ve Hoffmann V, 'Corporate Response Strategies to Regulatory Uncertainty: Evidence from Uncertainty About Post-Kyoto Regulation' (2011) 44 (1) Policy Sciences 53-80
• Engau C, Hoffmann V ve Busch T, 'Airlines’ Flexibility in Facing Regulatory Uncertainty: To Anticipate or Adapt?' (2011) 54 (1) California Management Review 107-125
• Florio C ve Leoni G, 'Enterprise Risk Management and Firm Performance: The Italian Case' (2017) 49 (1) British Accounting Review 56-74
• Hampel A, Hetzel R ve Maniatis G, 'Response of Faults to Climate-Driven Changes in Ice and Water Volumes on Earth’s Surface' (2010) 368 Philosophical Transactions of the Royal Society A: Mathematical, Physical and Engineering Sciences 2501-2517
• Huang Q, Li Y, Lin M ve McBrayer G, 'Natural Disasters, Risk Salience, and Corporate ESG Disclosure' (2022) 72 Journal of Corporate Finance 102152-102167
• Intergovernmental Panel on Climate Change, 'IPCC Reports' <https://report.ipcc.ch/index.html> Erişim Tarihi 17 Kasım 2024
• Gordon L, Loeb M ve Tseng C, 'Enterprise Risk Management and Firm Performance: A Contingency Perspective' (2009) 28 (4) Journal of Accounting and Public Policy 301-327
• Gözde BN, ve Özcan İ, 'Sürdürülebilirlik Raporlaması Açısından UFRS S1 ve S2 Taslak Standartlarına Uyum Sürecinin Değerlendirilmesi: BIST Sürdürülebilirlik 25 Endeksi İşletmeleri Üzerine Bir Araştırma' (2023) 69 Muhasebe Enstitüsü Dergisi 21-43
• Jakobus P, Die Vorstandspflicht zum Risikomanagement (Nomos 2014, Augsburg)
• Kamu Gözetimi Kurumu, UFRS S2 İklimle İlgili Açıklamalar Taslak Metin (31 Mart 2023) <https://www.kgk.gov.tr/ContentAssignmentDetail/4875/UFRS-S2-İklimle-İlgili-Açıklamalar-Taslak-Metin> Erişim Tarihi 17 Kasım 2024
• Kandemir HK, ‘Sürdürülebilir Şirketler ve Hukuki Çerçevesi’ (2021) 20 (41) İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 853-876
• Karasu R, '6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu ile Anonim Şirketlerde Kurumsal Yönetim İle İlgili Getirilen Yenilikler' (2013) 4 (2) İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 33-60
• Karatepe Kaya M, 'Impacts of Emerging Technologies on Multinational Enterprises: Legal Challenges and Opportunities' (2023) 11 (2) Sakarya Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 1458-1501
• Kayıhan Ş, Bankacılık Hukuku (Seçkin Yayıncılık 2023)
• Kolk A ve Pinkse J, 'Multinationals’ Political Activities on Climate Change' (2007) 46(2) Business & Society 201-228
• Kort M, ‘Risikomangement nach dem Bilanzrechtsmodernisierungsgesetz’ (2010) Zeitschrift für Unternehmens- und Gesellschaftsrecht (ZGR) 440-471
• Köksal AG, “6102 sayılı TTK kapsamında Risklerin Tespiti ve Yönetilmesine İlişkin Bağımsız Denetçinin Sorumluluğu” (2013) 14 (2) Cumhuriyet Üniversitesi İİBF Dergisi 307-325
• Knight FH, Risk, Uncertainty, and Profit (Houghton Mifflin Company 1921)
• Kuo, Susan S. ve Means, Benjamin, ‘Corporate Social Responsibility after Disaster’ (2012) 89 (5) Washington University Law Review 973-1016
• Lambooy TE, Argyrou A ve Tideman S, 'Enabling Company Boards to Create Sustainable Companies: The Connection Between Sustainability, Company Leadership and Law' (2018) 13 (2) International and Comparative Law Journal 21-56
• Lechner P ve Gatzert N, 'Determinants and Value of Enterprise Risk Management: Empirical Evidence from Germany' (2018) 24 (10) European Journal of Finance 867-887
• Light, S, 'The Law of the Corporation as Environmental Law' (2019) 71 (1) Stanford Law Review 137-213
• Linnenluecke MK ve Griffiths A, 'Beyond Adaptation: Resilience for Business in Light of Climate Change and Weather Extremes' (2010) 49 (3) Business & Society 477-511
• Manavgat Ç, Hukuki Bakımdan Halka Açık Anonim Ortaklıklar ve Halka Arz (Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü 2016)
• Marangoz M ve İzci Ç, 'Doğal Afetlerin Ekonomik, Sosyal ve Çevresel Etkilerinin 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş Merkezli Depremler Bağlamında Girişimciler Açısından Değerlendirilmesi' (2023) 24 (52) Journal of Social Sciences and Humanities Researches 1-30
• Memiş T ve Turan G, Sermaye Piyasası Hukuku (5. Bası, Seçkin Yayıncılık 2019)
• Mendelsohn R, 'Efficient Adaptation to Climate Change' (2000) 45 Climatic Change 583-600
• Miller G, The Law Of Governance, Risk Management, And Compliance (2. Bası, Wolters Kluwer 2017)
• Morrison & Foerster LLP, 'SEC Adopts Climate Change Disclosure Rules' (Morrison & Foerster, 2022) <https://www.mofo.com/resources/insights/240314-sec-adopts-climate-change-disclosure-rules> Erişim Tarihi 16 Kasım 2024
• Moroğlu E, 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu – Değerlendirme ve Öneriler (8. Bası, On İki Levha Yayıncılık 2016)
• Öğünç H, BİST 100 Endeksindeki Şirketlerin Sürdürülebilirlik Raporlarının Sektörler Açısından İncelenmesi (2021) 24 (2) Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi 340-351
• Okereke C ve Russel D, 'Regulatory Pressure and Competitive Dynamics: Carbon Management Strategies of UK Energy-Intensive Companies' (2010) 52 (4) California Management Review 100-125
• Önder Ş ve Ağca A, 'İşletmelerin Risk Gruplarına Göre Çevresel Sürdürülebilirlik Uygulamaları: BIST 100 Endeksinde Bir Uygulama' (2018) 7 (1) İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 77-89
• Özbilgin İG, ‘Risk ve Risk Çeşitleri’ (2012) 6 (3) Aylık Bilişim Kültürü Dergisi 86-93
• Parsons M, ‘A Guide to Managing Cybersecurity Risk for the Future’ C-Risk <https://www.c-risk.com/blog/cybersecurity> Erişim tarihi 2 Eylül 2024
• Paslı A, “Compliance” Kavramının Anonim Ortaklıklar Hukukundaki Anlamı ve Sorumluluk Sistemine Etkisi’ (2013) 71 (2) İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası 317-334
• Pulaşlı H, ‘Compliance Kavramı ve Yönetim Organının Compliance Sorumluluğu’ (2019) 35 (2) Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi, 27-59
• — —, ‘Kurumsal Sosyal Sorumluluk Bağlamında Uluslararası İnsan Hakları Ve Çevre Standartlarının Çok Uluslu Şirketlerin Merkez Yönetim Organının Hukuki Sorumluluğuna Etkisi’ (2020) 36 (4) Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi, 5-37
• — —, Şirketler Hukuku Genel Esaslar (6. Bası, Adalet Yayınevi 2020)
• Rogelj J ve diğerleri, 'Paris Agreement Climate Proposals Need a Boost to Keep Warming Well Below 2°C' (2016) 534 Nature 631-639
• Sakhel A, ‘Corporate Climate Risk Management: Are European Companies Prepared?’ (2017) 165 Journal of Cleaner Production 103-118
• Sermaye Piyasası Kurulu, ‘Mevzuat’ <https://mevzuat.spk.gov.tr> Erişim tarihi 5 Eylül 2024
• Sermaye Piyasası Kurulu’nun 2014 tarihli Kurumsal Yönetim Tebliği (II-17.1), RG 03.01.2014/ 28871
• Soydemir S, ‘Küreselleşme Ekseninde Sosyal Risklerin Kurumsallaşması’ (2014) 6 (2) Hukuk ve İktisat Araştırmaları Dergisi 44-63
• Statista, 'Global Economic Losses due to Natural Disasters from 2000 to 2023' (Statista, 2023) <https://www.statista.com/statistics/510894/natural-disasters-globally-and-economic-losses/> Erişim tarihi 21 Ağustos 2024
• Stier C, Risikomanagement und wertorientierte Unternehmensführung (Springer 2017)
• Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği, RG 31.12.2004/ 25687
• Subramaniam N, Wahyuni D, Cooper B J, Leung P ve Wines G, 'Integration of Carbon Risks and Opportunities in Enterprise Risk Management Systems: Evidence from Australian Firms' (2015) 96 Journal of Cleaner Production 407-417
• Şahin A, "Riskin Erken Teşhis Komitesi (TTK m. 378 ve 625/1-e’nin Değerlendirilmesi)" (2016) 7 (2) İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 287-314
• Şener OH, Teorik ve Uygulamalı Ortaklıklar Hukuku Ders Kitabı (5. Baskı, Seçkin Yayıncılık 2022)
• Töre İ, ‘Kurumsal Yönetim Açısından Riskin Erken Saptanması ve Yönetimi Komitesi, Eksiklikleri ve Çözüm Önerileri’ (2021) 8 (1) Optimum Ekonomi ve Yönetim Bilimleri Dergisi 145-164
• — —, 'Corporate Governance for Sustainability: The Necessary Reform of Turkish Commercial Law' (2022) 19 (2) Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 991, 1022
• — —, "Corporations and Human Rights: Addressing Human Rights Impacts in Integrated Report" Ömer Korkut ve diğerleri (ed), Prof. Dr. Hasan Pulaşlı’ya Armağan (Adalet Yayınevi 2023)
• Türk Dil Kurumu, Türkçe Sözlük (n.d.) <https://sozluk.gov.tr> Erişim Tarihi 11 Eylül 2024
• Türkiye Cumhuriyeti Anayasası, Kanun Numarası: 2709, Kabul Tarihi: 07.11.1982, RG 09.11.1982/ 17863
• Türkiye Cumhuriyeti, Cumhurbaşkanlığı, Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmeler Yönetmeliği, Kabul Tarihi: 24.05.2023, RG: 24.05.2023/ 32201
• Yaşar TN, ‘Anonim Şirketlerde Riskin Erken Saptanması Ve Yönetimi’ (2016) 2 (2) Ticaret ve Fikri Mülkiyet Hukuku Dergisi 69-91
• — —, Anonim Şirketler Hukukunda Uyum (Compliance) (On İki Levha Yayıncılık 2020)
• Yeh YH, Chung H, Liu CL, ‘Committee Independence and Financial Institution Performance during the 2007-08 Credit Crunch: Evidence from a Multi-country Study’ (2011) 19 (5) Corporate Governance: An International Review 437-458
• Yücel Dericiler Ö, Uluslararası Esnek Hukuktan Bağlayıcı Hukuka: Şirketler ve İnsan Hakları (On İki Levha Yayıncılık 2023).
• Ticaret Bakanlığı, ‘Yeşil Mutabakat Eylem Planı’ (n.d.) <https://ticaret.gov.tr/dis-iliskiler/yesil-mutabakat> Erişim Tarihi 5 Ekim 2024
• UNFCCC, Paris Anlaşması (2015) <https://unfccc.int/sites/default/files/english_paris_agreement.pdf> Erişim Tarihi 17 Kasım 2024
• Wittneben B, Okereke C, Banerjee SB, Levy DL, 'Climate Change and the Emergence of New Organizational Landscapes' (2012) 33 (1) Organization Studies 1431-1450
• 2872 sayılı Çevre Kanunu, Kabul Tarihi: 09.08.1983, RG 11.08.1983/18132