“Party Oath” as a Means of Proof in Hanafi Law of Civil Procedure -a Theoretical Examination in the Light of Sectarian Teachings-

Yıl 2024, Cilt: 14 Sayı: 2, 1991 - 2038, 23.12.2024

Ali Haydar Bölükbaşı

https://doi.org/10.52273/sduhfd..1563949

Öz

The aim of our study is to examine the oath taken by the defendant party, that is, the party's oath, as a means of proof in trial law, specifically in the Hanafi school, and to make general comparisons with Turkish Civil Procedure Law. The study is remarkable in terms of seeing the effect of a concept such as oath, which has otherworldly sanction power, on legal solutions in a legal system where spiritual sanction power is adopted, such as Islamic law. The titles and content of the subject were shaped as a result of detailed readings around Hanafi doctrine books. As a result of the comparison with the Civil Procedure Code No. 6100 (HMK) it has been observed that many details regarding the oath are regulated in the Hanafi law doctrine.

Anahtar Kelimeler

Islamic Law, Hanafi Civil Procedure Law, Evidence, Oath, Oath of Defendant Party

Hanefi Yargılama Hukukunda Bir İspat Vasıtası Olarak “Taraf Yemini”- Mezhep Öğretileri Işığında Teorik Bir İnceleme

Öz

Çalışmamızın amacı, İslam yargılama hukukunda ispat vasıtası olarak davalı tarafın yaptığı yeminin, yani taraf yemininin Hanefi mezhebi özelinde teorik olarak incelenmesi ve Türk hukuk yargılaması ile genel mukayeseler yapılmasıdır. Çalışma, İslam hukuku gibi maddi yaptırım yanında manevi yaptırım gücünün benimsendiği bir hukuk sisteminde, yemin gibi uhrevi müeyyidesi olan bir kavramın hukuki çözümlerde nasıl tatbik edileceğini görme açısından dikkat çekicidir. Konunun başlıkları ve içeriği, Hanefi mezhep kitapları etrafındaki detaylı okumalar neticesinde şekillenmiştir.
Yapılan araştırma neticesinde, uzun asırlar boyu uygulama alanı bulan Hanefî hukuk doktrininde, yeminle ilgili pek çok ayrıntının düzenlendiği görülmüştür. Türk medeni usul hukukunun yürürlük kaynağı olan 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK) ile yapılan genel karşılaştırma neticesinde, Hanefi ekolünün hükme bağladığı pek çok meselede HMK’da herhangi bir düzenlemenin bulunmadığı, buna mukabil, HMK’nın hakkında çeşitli hükümler öngördüğü bazı konulara ise Hanefi doktrin kitaplarının temas etmediği görülmüştür. Son bölümde, yeminle alakalı kaynaklarda geçen terminolojiye dair kısa bir sözlük eklenmiştir.

Anahtar Kelimeler

İslam Hukuku, Hanefi Yargılama Hukuku, Beyyine, İspat, Yemin

Kaynakça

• Abdürrezzâk Abdürrezzâk b. Hemmâm, el-Musannef. ( Dârü’t-te’sîl 2013)
• Ağırakça AE, Hadislerde Yemin Lafızları. ( Marmara Üniv., Yüksek Lisans Tezi 1998)
• Akman A, Tanzimat Sonrası Osmanlı Adliye Teşkilatı ve Yargılama Hukuku (Yetkin 2022)
• Ali el-Kârî N, Fethu Bâbi’l-‘inâye (Dârü’l-Kütübi’l’ilmiyye 2009)
• Ali Haydar Efendi, K, Dürerü’l-hükkâm (TDV 2020)
• Ayaş S, İslam Muhakeme Hukukunda Tek şahit ve Yeminle Hüküm (Necmettin Erbakan Üniv. Yüksek Lisans Tezi 2014)
• Bayındır A, İslam Muhakeme Hukuku (İSAV 1986)
• Bebek A, “Kebîre”, TDV İslam Ansiklopedisi. (TDV 2022)
• Bilmen Ö, Büyük İslam İlmihali (Çelik 2014)
• , Hukûk-u İslâmiyye ve Istılahât-ı Fıkhiyye Kamusu. (Enes Sarmaşık t.y.)
• Boynukalın Ertuğrul “Yemin” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (Ankara TDV Yay)
• Buhârî M, es-Sahîh (Çağrı 1981).
• Candan A, ‘İslam Hukukunda Yemin ve Ahlakîlik’, (2010), (15) İSLAM HUKUKU ARAŞTIRMALARI DERGİSİ, 431, 438.
• Dâmâd Efendi Ş, Mecma‘u’l-enhur fî Şerhi Mültaka’l-ebhur (Dâru İhyâi’t-turasi’l-Arabî t.y.)
• Gökmenoğlu H, ‘İslam Muhakeme Hukukunda Bir İspat Vasıtası Olarak Yemin’, (1994) (3) SELÇUK ÜNİVERSİTESİ SELÇUK BİLİMLER ENSTİTÜSÜ DERGİSİ, 179-195.
• Ekrem Buğra Ekinci, ‘Tanzimat Sonrası Osmanlı Hukukunda Kanun Yolları’, (Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, 1996)
• İbn Ebî Şeybe E, el-Musannef, (Dârü’t-te’sîl 2013)
• İbn Mâce M, es-Sünen. (Çağrı, 1981)
• İbnü’l-Hümâm M, Fethu’l-kadîr. (Dâru Sadr t.y.)
• Kasânî Ebû Bekr b. Mes‘ûd, Bedâi‘ü’s-sanâi‘ fî Tertîbi’ş-Şerâi (Dârü’l-Kütübi’l-‘ilmiyye 2010)
• Merginânî B, el-Hidâye. (Dârü’Erkâm, t.y.)
• Mevsılî A, el-İhtiyâr Fî Ta‘lîili’l-Muhtâr (Çağrı 1980)
• Meydânî A, el-Lübâb Fi Şerhi’l-Kitâb (Mektebetü İlmi’l-hadîs 2002)
• Münâvî Muhammed b. Abdurraûf, Feyzü’l-kadîr Şerhu Cami‘i’s-sağîr (Mektebetü’t-Ticâriyye1356/1978) Müslim M, es-Sahîh. (Çağrı 1981)
• Nesaî A es-Sünen (Çağrı Yay 1981)
• Öğük R,. İslam Fıkhında Yemin (19 Mayıs Üniv., Yüksek Lisans Tezi 2011)
• Öztürk N, İlahi Dinlerde Yemin. Keffaret ve Kurban. (Selçuk Üniv., Doktora Tezi, 1996)
• Postacıoğlu İ. ve Altay S, Medeni Usûl Hukuku Dersler (8. Bası, İstanbul 2020)
• Râfiî A, Şerhu Müsnedi’ş-Şafiî (Vizâretü’l-evkâf 2007)
• Sehâvî Ş, Abdirrahim, el-Mekâsidü’l-hasene Fî Beyâni Kesîrin Mine’l-ehâdisi’l- müştehire ‘ale’l-elsine (Meymene 2017)
• Serahsî Ş, el-Mebsût. (Dârü’l-Ma‘rife, t.y.)
• Taberânî S, el-Mu‘cemü’l-kebîr. (Mektebetü İbn Teymiyye, t.y.)
• Tirmizî M, es-Sünen. (Çağrı, 1981)
• Türkmen A, ‘Türk Özel Hukuk Yargı Sisteminde Yemin Müessesi’, (2015), (1), INTERNATIONAL JOURNAL of LEGAL PROGRESS, 107-132.
• Yılmaz Yurtseven-Naci Çevik, ‘İslam Muhakeme Hukuku ve Klasik Dönem Osmanlı Uygulamasında Yemin Müessesesi’, ANTALYA BİLİM ÜNİVERSİTESİ HUKUK FAKÜLTESİ DERGİSİ, (2020) 8 (15), 1-25.
• Yılmaz Ejder. Yemin: (3. Baskı, Yetkin 2021)
• Zeylaî O, Tebyînü’l-Hakâik. (Dârü’l-Ma‘rife 1314)
• Zeynüddîn İ, Bahrü’r-râik. (Dârü’l-Ma‘rife, t.y.)
• Zuhaylî V, el-Fıkhu’l-İslâmî ve Edilletühü. (Dârü’l-Fikr, t.y.)