8. Yargı Paketiyle 5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nda Değiştirilen Sürelerin Mahkemeye Erişim ve Gerekçeli Karar Hakkı Çerçevesinde Değerlendirilmesi

Yıl 2024, Cilt: 14 Sayı: 2, 1195 - 1238, 23.12.2024

Gökçe Tunç

https://doi.org/10.52273/sduhfd..1567595

Öz

Süreler, muhakeme hukuku tarafından sistemli bir biçimde düzenlenmesi ve uyulması gereken kurumlardan biridir. Bu kurum, yargılamanın hızlı ve düzenli ilerlemesi bakımından önemli bir görev ifa eder. Ceza Muhakemesi Kanunu’nda yapılan sürelere ilişkin değişikliklere neden olan hukuki süreç Anayasa Mahkemesi’nin, istinaf kanun yoluna başvuru süresinin hükmün tefhiminden itibaren başlayacağına ilişkin 273. maddesinin 1. fıkrasının mahkemeye erişim hakkına ölçüsüz bir sınırlama getirdiği gerekçesiyle Anayasa’ya aykırı olduğuna ve hükmün iptaline karar verdiği 23.10.2023 tarihli kararıyla başlamıştır. Bunun üzerine benzer nitelikteki temyiz kanun yolundaki düzenleme ile Ceza Muhakemesi Kanunu’nda yer alan bazı kanun yollarına ilişkin süreler değişikliğe uğramıştır. Hem mahkemeye erişim hakkı hem de gerekçeli karar hakkı Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi tarafından Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi m. 6’nın bir unsuru olarak kabul edilmekle birlikte, Sözleşme’de açıkça düzenlenmeyen haklardandır. Her iki hak da mutlak olmayıp, meşru amaca hizmet eden kanuni düzenlemelerle ve ölçülü bir şekilde sınırlandırılmaları mümkündür. Muhakeme hukukundaki süreler de nitelikleri itibariyle mahkemeye erişim hakkının meşru sınırlamalarından biridir. Bunun yanında hükmün tefhimiyle birlikte sürelerin başlayacağına ilişkin değişiklik öncesi düzenleme de gerekçeli karar hakkı ile yakından ilgilidir. Bunun dışında her iki düzenlemenin savunma için gerekli süre ve kolaylıklara sahip olma hakkı ile de yakından ilgisi bulunmaktadır. Bunun yanında Ceza Muhakemesi Kanunu’nda sürelerin Hukuk Muhakemesi Kanunu’ndaki sürelerle birlikte yeknesaklaştırılması amacıyla birçok değişiklik yapılmıştır. Bu değişikliklerin temelindeki yeknesaklaştırılma gerekçesi olarak gösterilen hak arama yollarındaki karmaşıklık ise sorunludur. Yapılan değişiklik öncesi durumda bu haklara ilişkin ihlal oluşturan bir sistemin mevcut olup olmadığı ile 7499 sayılı Kanun’la değiştirilen sürelerin var olan sorunları ortadan kaldırıp kaldırılmayacağına ilişkin değerlendirmeler çalışmada yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Mahkemeye erişim hakkı, gerekçeli karar hakkı, istinaf, temyiz, süre.

Evaluation of the 8th Judicial Package's Amendments to the Code of Criminal Procedure within the Framework of the Right of Access to Court and the Right to a Reasoned Decision

Öz

The legal process that led to the amendments made to the Criminal Procedure Code started with the Constitutional Court's decision dated 23.10.2023, in which the Constitutional Court ruled that Article 273 of the Criminal Procedure Code, which stipulates that the time period for the application to the legal remedy of appeal shall commence as of the pronouncement of the verdict, is unconstitutional on the grounds that it imposes an unreasonable restriction on the right of access to the court and annulled the provision. Subsequently, the regulation on the legal remedy of appeal of a similar nature and the time limits for some legal remedies in the Criminal Procedure Code were amended. Although both the right of access to a court and the right to a reasoned decision are recognized by the European Court of Human Rights as an element of Article 6 of the European Convention on Human Rights, they are not explicitly regulated in the Convention. Both rights are not absolute and may be limited by legal regulations that serve a legitimate purpose and in a proportionate manner. In addition, many amendments have been made to the Code of Criminal Procedure in order to make the time limits uniform with the time limits in the Code of Civil Procedure. The complexity in the remedies, which is shown as the reason for uniformization at the basis of these amendments, is problematic.

Anahtar Kelimeler

Right of access to court, right to a reasoned judgement, appeal, cassation

Kaynakça

• Ağkuş K F ve Bandır O, ‘Ceza Muhakemesinde Temyiz Kanun Yolu ve Getirdiği Tartışmalar’ (2022) 162 TBB Dergisi 105-154
• Ambos K, ‘Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Yargılama Hakları -Silahların Eşitliği, Çelişmeli Önsoruşturma ve AİHS m. 6-’ (Yener Ünver çev.) in Kayıhan İçel Yener Ünver (eds), Adil Yargılanma Hakkı ve Ceza Hukuku (Seçkin 2004)
• Birtek F, ‘Ceza Muhakemesinde Temyiz Sebeplerinin Gösterilmesine İlişkin Zor(unlu)luk’ (2022) 80 (4) İstanbul Hukuk Mecmuası 1331-1372
• Beck’scher Online Kommentar StPO mit RiStBV und MiStra (BeckOK-StPO), Edition: 53 Hrsg: Jürgen Peter Graf, Stand: 1.10.2024, https://beck-online.beck.de/vpath=bibdata%2Fkomm%2FBeckOKStPO_53%2Fcont%2FBECKOKSTPO%2ehtm Bekri M N, ‘Gerekçeli Karar Hakkı’ (Mayıs 2014) (3) Ankara Barosu Dergisi 203-228
• Çayan G, ‘Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Anayasa Mahkemesi Kararları Işığında Mahkemeye Erişim Hakkı’ (Ekim 2016) 7 (28) TAAD 235-272
• Çetinkaya R, ‘AİHM ve AYM Kararlarında Gerekçeli Karar Hakkı’ (Ocak 2024) 15 (57) TAAD 323-360
• Doğan İ ve Demirdağ M B, ‘Adil Yargılanma Hakkı’ in İlyas Doğan (ed), Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Hukuku (Astana 2019)
• Ekinci A, ‘Anayasa Mahkemesi’nin Bireysel Başvuru Kararlarında Mahkemeye Erişim Hakkı’ (2014) XVIII (3-4) Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 821-848
• Evik V S, ‘Ceza ve Ceza Yargılaması Hukuku Bağlamında Adil Yargılanma Hakkı’ in Kayıhan İçel Yener Ünver (eds), Adil Yargılanma Hakkı ve Ceza Hukuku (Seçkin 2004)
• Genç M İ, ‘Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları Işığında Asgari Sanık Hakları’ (Yüksek Lisans Tezi Süleyman Demirel Üniversitesi 2019)
• Gökçen A, Balcı M, Alşahin M ve Çakır K, Ceza Muhakemesi Hukuku (5. Baskı, Adalet 2021)
• Gölcüklü F, ‘Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinde "Adil Yargılama"’ (1994) 49 (01) Ankara Üniversitesi SBF Dergisi 199-234
• Grabenwarter C, ‘Yargılama Güvenceleri- Adil Yargılanma Hakkı (İHAS Md. 6)’ (Osman Can çev) in Kayıhan İçel Yener Ünver (eds), Adil Yargılanma Hakkı ve Ceza Hukuku (Seçkin 2004)
• İçer Z, Ceza Muhakemesinde Gerekçeli Karar Hakkının Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Yoluyla Korunması (1. Baskı, Seçkin 2023)
• İnceoğlu S, İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi Kararlarında Adil Yargılanma Hakkı Kamu ve Özel Hukuk Alanlarında Ortak Yargısal Hak ve İlkeler (2. Baskı, Beta 2005)
• — —, ‘Adil Yargılanma Hakkı’ in Sibel İnceoğlu (ed) İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi ve Anayasa- Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Kapsamında Bir İnceleme (Avrupa Konseyi 2013)
• Ladewig H M, ‘Adil Yargılanma Hakkı-I’ (Özlem Yenerer Çakmut çev) in Kayıhan İçel Yener Ünver, Adil Yargılanma Hakkı ve Ceza Hukuku (Seçkin 2004)
• Münchener Kommentar zur StPO (MüKo-StPO), Hrsg: Christoph Knauer, Hans Kudlich, Hartmut Schneider, 2. Auflage 2024, https://beck-online.beck.de/?vpath=bibdata%2Fkomm%2FMuekoStPO%2Fcont%2FMuekoStPO%2Ehtm
• Nişancı D, Ceza Muhakemesi Hukukunda Asgari Sanık Hakları (Seçkin 2022)
• Özbek V Ö, Doğan K ve Bacaksız P, Ceza Muhakemesi Hukuku (16. Baskı, Seçkin 2023)
• Öztürk B vd., Nazari ve Uygulamalı Ceza Muhakemesi Hukuku (Güncellenmiş 17. Baskı, Seçkin 2023)
• Sarıgül A T, Ceza Muhakemesi Hukukunda İstinaf (Seçkin 2012)
• Şahin C ve Göktürk N, Ceza Muhakemesi Hukuku (15. Baskı, Seçkin 2024)
• Şahin C, ‘Sanığın Savunmasını Hazırlamak İçin Gerekli Zamana ve Kolaylıklara Sahip Olabilme Hakkı (İHAS 6/3-b)’ (Haziran 2004) 8 (2) Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 259-306
• Taner F G, Ceza Muhakemesi Hukukunda Adil Yargılanma Hakkı Bağlamında Çelişme ve Silahların Eşitliği (Genişletilmiş ve Güncellenmiş 2. Baskı, Seçkin 2021)
• Turhan F, ‘Ceza Muhakemesinde Sürelerin Kusur Olmaksızın Geçirilmesinde Eski Hale Getirme’ in Feridun Yenisey, İzzet Özgenç, Ayşe Nuhoğlu, Adem Sözüer, Faruk Turhan (eds), Dr. Dr. h.c. Silvia Tellenbach’a Armağan, (Seçkin 2018)
• — —, ‘Ceza Muhakemesinde Hakim ve Mahkeme Kararlarının İlgilisine Bildirilmesi’ (Aralık 2021) 27 (2) Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi 888-932
• Ulaş H A, ‘Yargı Kararlarının Gerekçeli Olması Üzerine Bir Değerlendirme’, (2021) 11 (2) Hacettepe HFD 1243-1283 Ünver Y ve Hakeri H, Ceza Muhakemesi Hukuku (23. Baskı, Adalet 2024)
• Yenerer Çakmut Ö, ‘Ceza Muhakemesi Hukukunda Esas Mahkemesinin Verdiği Hüküm’ (2007) XI (3-4) EÜHFD, 29-61
• Yenisey F ve Nuhoğlu A, Ceza Muhakemesi Hukuku (Güncellenmiş 11. Baskı, Seçkin 2023)
• Yerdelen E, Hükmün Gerekçesi (Adalet, 2015)