Evaluation of Education Service Principles in terms of Private Schools in Turkish Law

Yıl 2025, Cilt: 15 Sayı: 1, 127 - 170, 30.06.2025

Ezgi Palas Dağlı

https://doi.org/10.52273/sduhfd..1640846

Öz

Education service is classified among administrative public services. This service can be conducted directly by the administration or through private schools under the supervision and oversight of the state. To ensure effective utilization of the right to education, as guaranteed in Article 42 of the Constitution of the Republic of Turkey and recognized as a social right, it is essential that the service adheres to the general principles of public services and the fundamental principles outlined in the National Education Basic Law No. 1739. The obligation of private schools to operate in accordance with the principles of continuity, adaptability, and equity is guaranteed through the supervisory and enforcement authority Republic of Türkiye Ministry of National Education. This study initially examines the nature of services provided by private schools and it evaluates the educational service principles from the perspective of private schools, addressing the research question posed by the study. In this study, the literature review method included within the framework of document analysis was utilized. In this study, which evaluates the legislation on private education institutions in Turkish law and the supervision authority of the Republic of Türkiye Ministry of National Education in terms of compliance with the principles of educational service, the deficiencies identified are supported by sample ruling and solutions are proposed.

Anahtar Kelimeler

Public Service , Education Service , Execution of Education Service by Private Legal Entities , Principles of Public Service , Private School , National Education Fundamental Principles

Türk Hukukunda Eğitim Hizmeti İlkelerinin Özel Okullar Bakımından Değerlendirilmesi

Öz

Eğitim hizmeti idari kamu hizmetleri arasında yer alır. Söz konusu hizmet, bizzat idare tarafından yürütülebileceği gibi devletin denetimi ve gözetimi altında özel okullar aracılığı ile de yürütülebilir. Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 42. maddesinde düzenlenen ve sosyal haklar arasında yer alan eğitim hakkının etkin kullanımının sağlanabilmesi için yürütülen hizmetin kamu hizmeti genel ilkeleri ve 1739 s. Millî Eğitim Temel Kanunu’ndaki temel ilkelere uygun olması gerekir. Özel okulların süreklilik, uyarlama ve eşitlik ilkelerine uygun faaliyet yürütme zorunluluğu, Millî Eğitim Bakanlığının denetim ve yaptırım uygulama yetkisi ile garanti altına alınmaktadır. Bu çalışmada öncelikle özel okulların yürüttükleri hizmetin niteliği incelenmiş ardından çalışmanın temel araştırma sorusunu oluşturan eğitim hizmeti ilkelerinin özel okullar açısından bir değerlendirmesi yapılmıştır. Çalışmada doküman analizi yöntemi içerisinde ele alınan literatür taraması yöntemi kullanılmıştır. Türk hukukundaki özel öğretim kurumları mevzuatı ile Millî Eğitim Bakanlığının denetim yetkisinin eğitim hizmeti ilkelerine uygunluk yönünden değerlendirildiği bu çalışmada tespit edilen eksiklikler örnek yargı kararları ile desteklenerek çözüm önerilerinde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Kamu Hizmeti , Eğitim Hizmeti , Eğitim Hizmetinin Özel Hukuk Kişileri Tarafından Yürütülmesi , Özel Okul , Kamu Hizmeti İlkeleri , Milli Eğitim Temel İlkeleri

Kaynakça

• Abidjan Principles, <https://www.abidjanprinciples.org/en/background/overview> Erişim Tarihi 04.04.2025. Akyılmaz B, Sezginer M ve Kaya C, Türk İdare Hukuku (17. Baskı, Seçkin 2023).
• Algan B ve Algan M, ‘Eğitim Hakkı ve Özgürlüğü Bağlamında Eğitim Hizmetlerinin Ruhsat Usulü İle Özel Kişilere Gördürülmesi’ (2013) XVII(3) Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 147-194.
• Arıcı K, ‘Özel Okul Öğretmenlerinin İş Güvencesi İhtiyacı’ (2022) XXVI(2) Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 3-32.
• Artantaş OÇ, Kamu Hizmeti ve Bedel (Çakmak 2018).
• Atasayan MG, Kamu Hizmetlerinin Süreklilik ve Düzenlilik İlkesi (On İki Levha 2012).
• Atay EE, İdare Hukuku (3. Baskı, Seçkin 2022).
• Azrak AÜ, ‘Millileştirme ve Kamu Hizmeti’ (1971) 34(1-4) İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası 44-78. --, İdare Hukuku Ders Notları (Teksir 1972).
• Bağrıaçık A, ‘Kamu Hizmetinin Uyarlama İlkesi Üzerine Bir Değerlendirme’ (2018) 26(3) Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 155-183.
• Balsera MR, ‘Private actors and the right to education’ (2016) 46(6) Compare 976-1000.
• Bilgen P, ‘Kamu Hizmeti Hakkında’ (1980) 1(1) İdare Hukuku ve İlimleri Dergisi 113-116.
• --, ‘Sosyal Haklar, Sosyal Kamu Hizmetleri, Özelleştirme’ (1995) 3(5) AÜSBF İnsan Hakları Merkezi Dergisi 12-16.
• Briône P ve Zaidi K, ‘Strikes and minimum service laws in Europe’ (2023) House of Commons Library <https://researchbriefings.files.parliament.uk/documents/CBP-9751/CBP-9751.pdf> Erişim Tarihi 20.6.2024.
• Canpolat A, ‘Türk Hukukunda Kamu Görevlilerinin Sendi̇kal Faali̇yet Kapsamında İş Bırakması’, (2019) 40 Türkiye Adalet Akademisi Dergisi 113-148.
• Centel T, ‘Özel Okul Öğretmenleriyle Sözleşme Yapılması’ (2007) 6 Sicil İş Hukuku Dergisi 22-26.
• Çakır HM, Sağlık Hizmetlerinin Özel Hukuk Kişilerince Yürütülmesi Yöntemleri (On İki Levha 2015).
• Çal S, ‘Kamu Hizmeti Kavramı Üzerine Kimi Düşünceler’ iç Ömer Teoman (edr) Prof. Dr. Hüseyin Hatemi’ye Armağan (Vedat 2009).
• --, Türkiye'de Kamu Hizmeti ve İmtiyazın Dönüşüm Öyküsü (TOBB 2008).
• Çıtak HA, ‘Kamu Hizmeti ve Lâiklik: Fransız Danıştayının Bir Kararı Üzerine Düşünceler’ (2022) 1(1-2) Karar İncelemeleri Dergisi 565-592.
• Derbil S, ‘Kamu Hizmeti Nedir?’ (1950) 7(3) Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası 28-36.
• Duran L, İdare Hukuku Ders Notları (Fakülteler, 1982).
• Eurydice, ‘Private education in the European Union’ (2000) <https://op.europa.eu/en/publication-detail/-/publication/63e08105-bbf6-4412-8ead-ab3f66a487d1> Erişim Tarihi 25.6.2024.
• Eurydice, ‘National Education System’ (2023) <https://eurydice.eacea.ec.europa.eu/national-education-systems> Erişim Tarihi 25.6.2024.
• Giritli İ Bilgen P ve Akgüner T, İdare Hukuku II (3. Baskı, Der 2008).
• Gölcüklü F, ‘İdari Ceza Hukuku ve Anlamı; İdarenin Cezai Müeyyide Tatbiki’ (1963) XVIII/2 Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi 115-182.
• Gözler K, İdare Hukuku Cilt: II (Üçüncü Baskı, Ekin 2019).
• Gözübüyük Ş ve Tan T, İdare Hukuku Cilt: I (14. Baskı, Turhan 2021).
• Gülan A, ‘Kamu Hizmeti Kavramı’ (1988) (1-3) İdare Hukuku ve İlimleri Dergisi (Prof. Dr. Lütfi Duran’a Armağan) 14-159.
• --, Kamu Mallarından Yararlanma Usullerinin Tabi Olduğu Hukuki Rejim, (Alfa 1999).
• Günday M, İdare Hukuku (10. Baskı, İmaj 2011).
• İnanç M, Özel Hukuk Tüzelkişilerinin İdari İşlemleri (On İki Levha 2018).
• İşbir B, ‘Kamu Hizmeti İlkeleri Işığında Özel Radyo-Televizyon Yayıncılığının Değerlendirilmesi’ (2007) 11(1) Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 815-835.
• İzci B, Meccanilik İlkesi ve Türkiye'de Kamu Hizmetinden Yararlanandan Karşılık Alınmasının Meşruiyeti (On İki Levha, 2021).
• Kalabalık H, İdare Hukuku Dersleri Cilt II (6. Baskı, Seçkin 2024).
• Karabulut M, İdari Yaptırımların Hukuki Rejimi (Turhan 2008).
• Karahanoğulları O, Kamu Hizmeti (3. Bası, Turhan 2015).
• Karauz AK ve Çokkaş Y ‘İlk ve Orta Dereceli Okullarda Öğrencilerin Birbirlerine Verdikleri Zarardan Kaynaklanan Sorumluluk Esasları’ (2020) 28(1) Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 37-74.
• Keskin Z, Kamu Hizmetlerinde Eşitlik İlkesi (On İki Levha 2015).
• Korkmaz R, ‘İcra ve İflas Kanunu m. 362/A Hükmü ve Süreli Haczedilmezlik’, (2020) 151 Türkiye Barolar Birliği Dergisi 175-198.
• Köroğlu A ve Kaplan MB, ‘Özel Okullar ile Özel Öğrenci Yurt ve Benzeri Kurumların Taşınır ve Taşınmaz Mallarının Haczi: İİK m. 362/a Hükmünün Değerlendirilmesi’ (2020) 28(3) Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 1061-1082.
• Millî Eğitim Bakanlığı, ‘Denetim Rehberleri ve Denetim Esasları’ (2023) <https://tkb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2024_01/01225115_genelesaslar.pdf> Erişim Tarihi 20.5.2024.
• Millî Eğitim Bakanlığı, ‘Ortaöğretim Kurumları Rehberlik ve Denetim Rehberi’, <https://tkb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2024_06/25105123_ortaogretimkurumlarirehberlikvedenetimrehberi.pdf> Erişim Tarihi 20.5.2024.
• Mowbray J, 'Is There a Human Right to Public Education? An Analysis of States' Obligations in Light of the Increasing Involvement of Private Actors in Education' (2020) 33 Harvard Human Rights Journal 121-172.
• Moumné R. ve Charlotte S. ‘Overview of the role of private providers in education in light of the existing international legal framework. Investments in private education: undermining or contributing to the full development of the human right to education?’ (2015) 1 UNESCO Working Papers on Education Policy <https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000243823> Erişim Tarihi 28.6.2024.
• OECD, ‘PISA 2018 Results (Volume V): Effective Policies, Successful School’ (2020) <https://www.oecd-ilibrary.org/docserver/14bbef20-en.pdfexpires=1721040205&id=id&accname=guest&checksum=09FD72E0A2933B84619A22F2159A77A4> Erişim Tarihi 25.6.2024.
• OECD, ‘How do public and private schools differ in OECD countries?’ (2024) Education Indicators in Focus <https://www.oecd-ilibrary.org/docserver/90348307-en.pdf?expires=1719670165&id=id&accname=guest&checksum=434B05BB994B5886E2A1B8931647305B> Erişim Tarihi 27.6.2024.
• Oğurlu Y, İdari Yaptırımlar Karşısında Yargısal Koruma (2. Baskı, Seçkin 2001).
• Onar SS, İdare Hukukunun Umumi Esasları, Cilt I (Hak Kitabevi 1966).
• Örücü E, ‘Sosyal Kamu Hizmeti’ (1970) 36(1-4) İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası 212-232.
• Özay İH, İdari Yaptırımlar (İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları 1985).
• --, Günışığında Yönetim (Filiz Kitabevi 2004).
• Özkan G, ‘İdari Yaptırımlar, Lehe Kanun Uygulaması ve Yargıya Güven’ International Conference on Eurasian Economies (Beykent Üniversitesi Yayınları, 2020).
• --, ‘Danıştay Kararları Işığında Kamu Hizmetine Egemen Olan İlkeler’ (2024) İdare Hukukunda Kamu Hizmetinin Evrimi ve Sorunları Sempozyumu <https://hukuk.baskent.edu.tr/kw/upload/246/dosyalar/HUKUK%20FAK%C3%9CLTES%C4%B0%20E%20K%C4%B0TAP%20SON.pdf1> Erişim Tarihi 04.04.2024.
• Özkaya Özlüer I, ‘Kamu Hizmetinin Temel İlkeleri Bağlamında Elektrik Hizmeti’ (2022) 80(2) Ankara Barosu Dergisi 279-316.
• Öztoprak S, ‘Covid-19 Pandemisinde Uzaktan Eğitim: Kamu Hizmeti İlkeleri Çerçevesinde Bazı Değerlendirmeler’ (2022) 80(2) Ankara Barosu Dergisi 189-249.
• Öztürk B, ‘Elektronik Haberleşme Hizmetlerinde Yetkilendirmenin Hukuki Niteliği’ (2009) (1) Ankara Barosu Dergisi 26-42.
• Pérez-Muñoz C, ‘Essential services, public education workers, and the right to strike’ 76(2) Political Research Quarterly https://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/10659129221103483> Erişim Tarihi 19.6.2024 565-577.
• Right to Education Project, ‘Privatisation of Education: Global Trends of Human Rights Impacts’ (2014) <https://www.right-to-education.org/sites/right-to-education.org/files/resource-attachments/RTE_Privatisation%20of%20Education_Global%20Trends%20of%20Human%20Rights%20Impacts_2014.pdf> Erişim Tarihi 28.6.2024.
• Sancakdar O, Önüt LB, Us Doğan E, Kasapoğlu Turhan M ve Seyhan S, İdare Hukuku Teorik Çalışma Kitabı, (11. Baskı, Seçkin, 2022).
• Sayıştay, Millî Eğitim Bakanlığı Denetim Raporu (2016) https://www.sayistay.gov.tr/reports/download/r14QO1yob3-milli-egitim-bakanligi Erişim Tarihi 20.09.2024.
• Sayıştay, Millî Eğitim Bakanlığı Denetim Raporu (2017) https://www.sayistay.gov.tr/reports/download/r14QO1yob3-milli-egitim-bakanligi Erişim Tarihi: 20.09.2024.
• Sümer HH, ‘Özel Öğretim Kurumu Öğretmenlerinin İş Sözleşmelerinin Hukuki Niteliği’ (2016) 15(1) İstanbul Kültür Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Özel Sayısı (Prof. Dr. Turhan Esener'e Armağan) 407-443.
• Süzek S, İş Hukuku, (21. Baskı, Beta 2021).
• Taşkın P, ‘5580 Sayılı Özel Öğretim Kurumları Kanunu ve Getirdiği Yenilikler’ (2010/4) Ankara Barosu Dergisi 159-178.
• Tomaševski K, ‘Human rights obligations: making education available, accessible, acceptable and adaptable’ (2001) Right to Education Primers < https://dspace.ceid.org.tr/xmlui/bitstream/handle/1/84/ekutuphane4.1.3.2.pdf?sequence=1> Erişim Tarihi 29.6.2024.
• Ulusoy A, Kamu Hizmeti İncelemeleri (Ülke 2004).
• --, İdari Yaptırımlar (On İki Levha 2013).
• United Nations, ‘Privatisation of the Right to Education’ (2015) A/HRC/29/30 Report of the Special Rapporteur on the Right to Education, Kishore Singh <https://digitallibrary.un.org/record/797838?v=pdf > Erişim Tarihi 30.7.2024.
• United Nations Committee on Economic, Social and Cultural Rights, “General Comment No. 24 on State obligations under the International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights in the context of business activities”, (2017) https://tbinternet.ohchr.org/_layouts/15/treatybodyexternal/Download.aspx?symbolno=E%2fC.12%2fGC%2f24&Lang=en> Erişim Tarihi 04.04.2025
• United Nations, ‘Right to education: the implementation of the right to education and Sustainable Development Goal 4 in the context of the growth of private actors in education’ (2019) A/HRC/41/37 Report of the UN Special Rapporteur for the Right to Education <https://documents.un.org/doc/undoc/gen/g19/104/10/pdf/g1910410.pdf> Erişim Tarihi 20.6.2024.
• Yağcı P, ‘Mülkiyet Hakkı Kapsamında Kamu Mallarının Haczedilmezliği Üzerine Bir Değerlendirme’ (2020) 11(2) İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 600-616.
• Yaşar N, ‘Kamu Hizmeti, Virtüel Kamu Hizmeti ve 1999 Anayasa Değişikliği’ (2000) 14(1) İdare Hukuku ve İlimleri Dergisi 442-452.
• Ramazan Ç, İdari Yaptırımlar Hukuku Kabahatler Kanunu Yorumu, (Asil Yayın Dağıtım 2006).
• Yıldırım M, İdari Faaliyetlerin Görülüşüne Katılan Özel Hukuk Kişilerinin İdari İşlem Yapabilirliği Sorunu (On İki Levha Yayıncılık 2019).
• Yıldırım T ve Göçgün M, ‘İdarenin Düzenleyici İşlemlerinde Eşitlik İlkesi’ (2016) 3(2) İstanbul Medipol Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 39-60.
• Yılmaz D, ‘Türk Hukukunda Kamu Hizmeti Kavramı ve Kriterleri’ (2008) 12(1) Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 1215-1234.
• Yevheniia Zhukova, Kostyantyn Bryl, Larysa Svystun, Yevheniiа Kobrusieva, Yevhen Leheza, Yevheniia Zhukova, Kostyantyn Bryl, Larysa Svystun, Yevheniiа Kobrusieva ve Yevhen Leheza, ‘Legal regulation of public administration of education and science’ (2023) 41(76) Cuestiones Políticas < https://www.semanticscholar.org/paper/Legal-regulation-of-public-administration-of-and-Zhukova-Bryl/5203dca9eb9334d17b76116544f82f0392645e2f> Erişim Tarihi 3.7.2024 336-346.