Hukuk Yargılamasında Hedef Süre Uygulaması

Yıl 2025, Cilt: 15 Sayı: 1, 1011 - 1043, 30.06.2025

İsmet Mazlum

https://doi.org/10.52273/sduhfd..1675632

Öz

Adil yargılanma hakkının temel unsurlarından biri olan makul sürede yargılama ilkesi, Türkiye’de uzun yargılama süreleri nedeniyle sıklıkla ihlal edilmiştir. Bu sorunu gidermek amacıyla geliştirilen ‘Yargıda Hedef Süre Uygulaması’, 1 Ocak 2019 itibarıyla tüm yargı çevrelerinde uygulanmaya başlanmıştır. Hukuki dayanağını 2802 sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanunu ile ilgili yönetmelikten alan sistem, dava ve soruşturmalara ilişkin öngörülebilir tamamlanma süreleri belirleyerek yargılama süreçlerini disipline etmeyi amaçlamaktadır. Hedef süreler, dava türüne ve iş yüküne göre Hakimler ve Savcılar Kurulu’nun (HSK) görüşü alınarak Adalet Bakanlığı tarafından belirlenir. UYAP sistemi aracılığıyla taraflara bildirilir ve süreç boyunca izlenir. Bu uygulama, hem yargı mensuplarının performansını değerlendirmede kriter oluşturmakta hem de vatandaşlar için şeffaflık sağlamaktadır. Ancak hedef süreler, bağlayıcı bir hak doğurmamakta; idari planlama aracı olarak işlev görmektedir. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin (AİHM) makul süre içtihatlarıyla da uyumlu olan bu sistem, adil yargılanma hakkının hayata geçirilmesi yönünde olumlu bir adım olarak değerlendirilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Hedef süre , makul süre , adil yargılanma

Target Time Application in Civil Proceedings

Öz

One of the essential components of the right to a fair trial is the principle of adjudicating cases within a reasonable time. In Turkey, judicial proceedings have often been criticized for excessive delays, both at the national level and by the European Court of Human Rights (ECtHR). To address this issue, the ‘Judicial Target Time Practice’ was introduced and implemented nationwide as of January 1, 2019. Based on legal grounds established in the Judges and Prosecutors Act No. 2802 and the related regulation, the system aims to discipline judicial processes by setting predetermined timeframes for the completion of cases and investigations. These target times are determined by the Ministry of Justice, in consultation with the Council of Judges and Prosecutors (HSK), considering the case type and regional workload. They are communicated to the parties via the National Judiciary Informatics System (UYAP) and monitored throughout the proceedings. This mechanism not only provides transparency for citizens but also serves as a performance criterion for judicial personnel. However, target times do not create enforceable rights for parties and function as an administrative planning tool. Aligned with the ECtHR’s case law on the ‘reasonable time’ principle, this system is considered a positive step toward realizing the right to a fair and timely trial

Anahtar Kelimeler

Target time , reasonable time , fair trial

Kaynakça

• Aktepe Artık S, Medeni Usul Hukukunda Adil Yargılanma Hakkı (Seçkin 2014).
• Alan Akcan E, ‘Soruşturma Evresinde Mağdurun Hakları ve Yükümlülükleri’ (2015) 2 (2) İstanbul Medipol Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 5-44.
• Arslan R, Medeni Usul Hukukunda Dürüstlük Kuralı (Sevinç 1989).
• Arslan R, Yılmaz E, Taşpınar Ayvaz S ve Hanağası E, Medeni Usul Hukuku (10. Baskı, Yetkin 2024).
• Başar M O, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları Çerçevesinde Makul Sürede Yargılanma Hakkı (On İki Levha, 2011).
• Berkhan İ, ‘Adil Yargılanma Hakkı,’ (2012) 86 (5) İstanbul Barosu Dergisi 319-325.
• Gümüş Boyacı Ö T, ‘Yapısal ve Sistemik Sorunun Çözümünde İnsan Hakları Tazminat Komisyonu’ (2024) 42 (1) İnsan Hakları Yıllığı, 1-38.
• Demircioğlu Y, Medeni Usul Hukukunda İnsan Hakları ve Adil Yargılanma Güvenceleri (Yetkin, 2007).
• Duvan A, ‘Bireysel Başvuru Kararlarında Makul Sürede Yargılanma Hakkı,’ (2019) 68 Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 287-336.
• Dülger M V ve Taşkın Ş C, Ceza Muhakemesi Hukuku (2. Baskı, Seçkin 2024).
• Erdoğan G, Medeni Yargıda Adil Yargılanma Hakkı (Adalet, 2011).
• Ersoy U, Ceza Muhakemesi Hukuku (Adalet 2024).
• Gölcüklü F, ‘Yargılama Makamları Önünde Makul Süre,’ (1991) 1 (2) 10-13.
• Gülcü B B, ‘Soruşturma Evresinin Tanımı, İşlevi, Özellikleri, Ülkemizdeki Tarihçesi’, (2024) 1 (10) Sosyal Bilimler Dergisi 89-101.
• Gülşen R, ‘Adli Soruşturmanın Başlaması’ (2011) 3 (21) Fasikül Hukuk Dergisi 30-41.
• İnceoğlu S, İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi Kararlarında Adil Yargılanma Hakkı (Beta, 2013).
• Hendek H, Makul Sürede Yargılama Zorunluluğu (Seçkin, 2016).
• Kuru B ve Aydın B, Medeni Usul Hukuku El Kitabı (4. Baskı, Yetkin 2025).
• Mazlum, İ, ‘Tazminat Komisyonunun Yapısı ve Makul Süre Bakımından Yapacağı İncelemenin Medeni Usul Hukuku Açısından Değerlendirilmesi’ (2024) 73 (3) Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 1933-1978.
• Özbek V Ö, Doğan K ve Bacaksız P, Ceza Muhakemesi Hukuku (17. Baskı, Seçkin 2024).
• Pekcanıtez H, Atalay O ve Özekes M, Medeni Usul Hukuku (12. Baskı, On İki Levha 2024).
• Özmumcu S, ‘Davanın Açılmasına Bağlanan Hukuki sonuçların Davanın Açılmamış Sayılması Halinde Değerlendirilmesi’ (2012) 2 İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası 183-205.
• Pekcanıtez H, ‘Adil Yargılanma Hakkı.’ (1997) 2 İzmir Barosu Dergisi 35-55.
• Şahin C ve Göktürk N, Ceza Muhakemesi Hukuku (15. Baskı, Seçkin 2024).
• Tanrıver S, ‘Adil Yargılanma Hakkı’ (2004) 53 Türkiye Barolar Birliği Dergisi 191-215.
• — — ‘Hukuk Yargısında Etkinliğin Sağlanması İçin Alınması Gereken Önlemler Üzerine Düşünceler,’ Makalelerim-I (Asil, 2005) 169-173.
• — — Medeni Usul Hukukunda Derdestlik İtirazı (Adalet 2007).
• Turan H, ‘Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi İçtihatlarında Makul Sürede Yargılanma Hakkı’ (2012) 11 Türkiye Adalet Akademisi Dergisi 47-75.
• Ünal M, ‘Hukuk Davalarının Uzamasının Nedenleri ve Yargılamada Çabukluğun Sağlanması’ (1982) 6 Ankara Barosu Dergisi 6-42.
• Ünver Y ve Hakeri H, Ceza Muhakemesi Hukuku (23. Baskı, Adalet 2024).
• Yavaş M, ‘Mehaz Kanun ile Türk Hukukunda ve Mukayeseli Hukukta Medeni Yargılamaya Hakim Olan İlkeler ve Hakimin Rolü,’ Prof. Dr. Yavuz Alangoya Armağan (İstanbul 2007).
• Yenisey F ve Nuhoğlu A, Ceza Muhakemesi Hukuku (12. Baskı, Seçkin 2024).
• Walter H. Rechberger, ‘Avusturya Medeni Yargılamasında Yargılamanın Hızlandırılması,’ çev. M. Kamil Yıldırım, İlkeler Işığı Altında Medeni Yargılama Hukuku (Beta 2016).