EĞİRDİRLİ SEYYAH KARÇINZADE SÜLEYMAN ŞÜKRÜ: HAYATI, SEYAHATİ VE ESERLERİ

Yıl 2017, Sayı: 39, 9 - 39, 29.12.2017

İsmail Hakkı Göksoy

Öz

1865 yılında Eğirdir’de doğan Karçınzade
Süleyman Şükrü XIX. Yüzyılın sonları ile XX. Yüzyılın başlarında yaşamış bir
Osmanlı Posta ve Telgraf Müdürü ve seyahatname sahibi bir seyyahtır. İlk ve
orta eğitimini Eğirdir’de tamamladıktan sonra, 1886 yılında Posta ve Telgraf
Nezaretine girerek önce posta memurluğu, daha sonra da çeşitli vilayetlerde
posta müdürlüğü görevlerinde bulunmuştur. Posta ve Telgraf Nezareti’ne bağlı
olarak yaklaşık 14 yıl çalıştıktan sonra 1901 yılında müdürlük görevinden
azledilerek Suriye’deki Deyr-i Zor’a sürgün edilmiştir. Birkaç ay sonra sürgün
yerinden kaçarak yaklaşık beş yıl boyunca (1902-1907) sırasıyla İran, Orta
Asya, Avrupa, Kuzey Afrika ve Mısır, Hindistan, Çin, Uzakdoğu ülkeleri ve
Rusya’yı gezmiştir. Gezdiği çeşitli bölge ve ülkelerdeki gezi, gözlem ve
intibalarını Seyahâtü’l-Kübra adlı 608
sayfalık hacimli bir kitapta toplayarak eserini 1907 yılında Rusya’nın
Petersburg kentinde bastırmıştır. Eserinde seyahati sırasında ziyaret ettiği
yerler ve coğrafyalar hakkında önemli bilgiler vermiştir. Gerek Süleyman Şükrü’nün
şahsiyeti ve memuriyeti gerekse onun seyahatnamesi üzerinde şimdiye kadar çok
az araştırma yapıldığı için pek fazla tanınmamaktadır. Osmanlıca seyahatnamesi
de, ilk defa 2005 yılında günümüz Türkçesine çevrilerek yayımlanmıştır.
Dolayısıyla, bilim çevrelerince pek fazla tanınmayan Eğirdirli Karçınzade
Süleyman Şükrü ve Seyahatül Kübra
adlı seyahatnamesinin tanıtılması önem kazanmaktadır. İşte bu makalede, önce
Süleyman Şükrü’nün hayatı, devlet hizmeti ve seyahatleri hakkında bilgi verilecek,
daha sonra da seyahatnamesi ve diğer iki küçük risalesinin kısa muhteviyatı üzerinde
durulacaktır. Bu bağlamda, onun fikir dünyası ve döneminde tartışılan bazı
konular hakkındaki görüşleri tespit edilmeye çalışılacaktır. Ayrıca, çeşitli yerlerdeki
gezi ve gözlemleri ile buralar hakkında verdiği bilgiler değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Eğirdir, Süleyman Şükrü, Seyahatname, Seyyahlar, Seyahatü'l-Kübra

Kaynakça

• Başbakanlık Osmanlı Arşivleri (BOA). Ağayev, Elnur, “Seyyah Karçınzade Süleyman Şükrü’nün Gözüyle Azerbaycan”, Karadeniz Araştırmaları, Güz 2010, Sayı 27, s.105-139. Akdemir, Rıza, “Seyyah Karçınzade Süleyman Şükrü ve Seyahatnamesi”, Milli Kültür, Sy:60, Mart 1988, s.51-54. Çağlar (Akyüz), Nedret, “Karçınzade Süleyman Şükrü Efendinin Hayatının İncelenmesi”, Isparta'nın Dünü Bugünü ve Yarını Sempozyumu, Isparta İli Kalkındırma Derneği, Ankara. 1992. Çatalkılıç, Didem, “Kitap Tanıtımı: Süleyman Şükrü, Seyahatü’l-Kübra”, Karadeniz Araştırmaları, Sayı:41, Ankara, 2014, s.255-259. Çelebi, Asaf Halet, “XX. Yüzyıl Başlarında İki Türk Seyyyahı: Süleyman Şükrü ve Seyahatleri”, Türk Yurdu, Nisan 1956, Sy:255, s.757-763; Mayıs 1956, Sy:256, s.842-846; Temmuz 1956, Sy: 258, s.39-45; Ağustos 1956, Sy:259, s.120-126; Dağlıoğlu, Hikmet Turhan, “Seyahat-ı Kübra’da Isparta ve Mahalli Kıyafetler”, ÜN: Isparta Halkevi Dergisi, s.1563-1564. Çelik, Nuri, “Prof. Dr. Z.F. Fındıkoğlu ile bir Konuşma”, Eğiridir Gazetesi, 1 Ağustos 1953. Gökyay, Orhan Şaik, “Karçınzade Süleyman Şükrü”, Türk Dili - Gezi Özel Sayısı, Sayı:258, Ankara 1973, s.556-566. Güngör, Nuri, Eğirdir Ansiklopedisi ve Hamidoğlu Tarihi Oyun, Eğirdir Belediyesi Yayınları, Eğirdir 2005. Karçınzade Süleyman Şükrü, Seyahatü’l-Kübra: Büyük Seyahat, Eski Yazıdan ve Osmanlıca’dan Çeviren: Salih Şapçı, Eğirdir Belediyesi Yayınları, Eğirdir 2005. Karçınzade Süleyman Şükrü, “İntibâh-ı Millet: Yine Aldanmayalım, Temel Çürükdür”, Yâdigâr-i Hürriyet, Aded: 3, Tab-ı Sâni: 30.000, Nâşiri: Mehmed Kemal, Matba-i Arşak Garoyan, İstanbul 1324. Karçınzade Süleyman Şükrü, “Menâbi-i Servet: Vatanını, Milletini Seven Okusun, Hamiyeti Olan Çocuklarına da Okusun, İnsan Yedisinde Ne İse Yetmişinde Yine Odur”, Yâdigâr-i Hürriyet, Aded: 4, Nâşiri: Mehmed Kemal, Matba-i Arşak Garoyan, İstanbul, tarihsiz [1324]. Lee, Hee-Soo, İslam ve Türk Kültürünün Uzak Doğu’ya Yayılması: Kore’de İslamiyet’in Yayılması ve Kültürel Tesirleri, TDV Yayınları, Ankara 1988. Mert, Hasan, “19. Yüzyılın Sonlarında Karçınzade Süleyman Şükrü'nün Gözüyle Çukurova”, III. Uluslararası Çukurova Halk Kültürü Bilgi Şöleni, 30 Kasım-2 Aralık 1998, Düzenleyen: Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Merkezi, Adana 1999, s.497-505. Mert, Hasan, “Karçınzade Süleyman Şükrü ve Seyahat-ı Kübra’da Eğirdir”, Tarihi, Kültürel, Ekonomik Yönleri ile Eğirdir: 1. Eğirdir Sempozyumu, 31 Ağustos – 1 Eylül 2001, Eğiridir Belediyesi Yayınları, Eğirdir/Isparta, s.617-624. Ortaylı, İlber, “19. Asırdan Zamanımıza Hindistan Üzerine Türk Seyahatnameleri”, AU Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi (Prof. Dr. Bedri Gürsoy’a Armağan), 47/3-4 (1992), s.271-277. Özcan, Ömer, “Karçınzade Süleyman ve Seyahatü’l-Kübra”, Türk Yurdu, Şubat 2008, C. 28, S. 246, s.63-64. Palabıyık, Mustafa Serdar, “The Ottoman Traveller’s Perceptions’ of the Far East in the Early Twentieth Century”, Bilig, Spring 2013, No:65, s.285-310. Süleyman Şükrü, Seyahatü’l-Kübra, Elektrik Matbaası, Petersburg 1907. Süleyman Şükrü, Seyahatü’l Kübra, Yayına Hazırlayan: Hasan Mert, TTK Yayınları, Ankara 2013. Şahin, Mustafa, “Süleyman Şükrü’nün Gözüyle Yurtdışındaki Jön Türkler”, Tarih ve Toplum, Sayı:119, Kasım 1993, s.298-305. Şahin, Mustafa, “Devlet Başkanının Yetkilerini ve Dışalım Giderlerimizi Kısalım”, Tarih ve Toplum, Sayı:116, Ağustos 1993, s.60-64. Yaman, Bahattin, “Delhi Architectures and their Persian Inscriptions at the Beginning of the 20th Century according to Karchinzade Suleyman Shukri”, Proceedings of Three Day International Seminar on Cultural Exchange Between India, Iran, Turkey, Afghanistan and Central Asia: Contribution of Scholars, Sufies and Poets, 4-6 February 2016, Organised by Gauhati University and Cotton College (Assam, India), Royal Publishers & Distributors, New Delhi 2016, s.102-112.