Şeyhülislâm Minkârîzâde Yahya Efendi’nin “Risâletün fî Beyâni Milleti İbrâhîm” İsimli Risâlesi

Yıl 2018, Sayı: 40, 58 - 71, 30.06.2018

Mehmet Akif Alpaydın

Öz

Minkârîzâde Yahyâ Efendi XVII. yüzyıl
Osmanlı coğrafyasının önde gelen âlimlerinden birisidir. On bir seneyi aşkın
süre boyunca Şeyhülislâmlık yapan Minkârîzâde Yahyâ Efendi tefsir, fıkıh ve
mantık alanında eserler telif etmiştir. Fetvâları ile meşhur olmakla birlikte
tefsir sahasındaki eserleriyle de öne çıkmıştır. Risâletün fî Beyâni Milleti
İbrâhîm Yahyâ Efendi tefsir sahasında kaleme aldığı eserlerinden birisidir.
Yahyâ Efendi kendisine sorulan bir soru üzerine kaleme aldığı bu eserinde
Kur’ân-ı Kerîm’de geçen Millet-i İbrâhim ifâdesinin tefsirini ve
değerlendirmesini yapmaktadır. Yahyâ Efendi buradan hareketle bir kişinin “Millet-i
İbrâhîm’denim” demesinin caiz olup olamayacağı meselesini tahlil
etmektedir. Makale sözkonusu risâlenin değerlendirilmesini ve metnini ihtivâ
etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Tefsir, Müfessir, Millet-i İbrâhîm, Minkârîzâde

Shaykh Al-Islam Minkarizade Yahya Efendi’s Booklet Entitled “Risâletün fî Beyâni Milleti İbrâhîm”

Öz

Minkârîzâde Yahyâ Efendi was a prominent scholars of Ottoman geography
in XVIIth century. Minkârîzâde Yahya Efendi, who run over
eleven years as shaykh al-islam, compiled works in
the fields of the commentary of the Qur’an, fiqh (Islamic law) and logic. Being
famous for his fatwas he was also a leading commenter of the Qur’an. Risâletün fî Beyâni Milleti
İbrâhîm was
one of Yahyâ Efendi’s works compiled in the field of the commentary of the
Qur’an. In this work which was written upon a question asked to him, Yahya
Efendi did comment and consider a Qur’anic phrase, Millet-i İbrâhim.
From that point of view, he analyzed whether it is lawful or not for someone to
say he is from Millet-i Ibrahim. This article contains an evaluation and text
of the abovementioned booklet.

Anahtar Kelimeler

Ottoman, Commentary on the Qur’an, Millet-i Ibrahim, Minkarizade

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel, Müsned, (thk. Şu‘ayb el-Arnavût), Müessesetü’r-risâle, Beyrut 1999.
• Alpaydın, Mehmet Akif, Osmanlılarda Türkçe Tefsir Geleneği, İFAV Yayınları, İstanbul 2016.
• Atar, Fahrettin, “Abdülaziz el-Buhârî”, Diyanet İslam Ansiklopedisi (DİA), İstanbul 1988, I/186/187.
• Ayvansarâyî, Hüseyin, Hadîkatü’l-cevâmi‘, Matbaa-i Âmire, İstanbul 1281.
• Bağdatlı İsmâîl Paşa, Hediyyetü’l-ârifîn esmâu’l-müellifîn ve âsâru’l-musannifîn, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul 1951.
• Bilmen, Ömer Nasuhi, Büyük Tefsîr Tarihi Tabakâtü’l-Müfessirîn, Bilmen Yayınevi, İstanbul 1973.
• İşpirli, Mehmet, “Minkârîzâde Yahya Efendi”, Diyanet İslam Ansiklopedisi (DİA), İstanbul 2005, XXX/114-115.
• Kâtip Çelebi, Keşfü’z-zunûn ‘an esâmi’l-kütüb ve’l-fünûn, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul 1971.
• Kehhâle, Ömer Rıza, Mu‘cemu’l-mü’ellifîn, Mektebetü’l-müsenna - Dâru ihyâi’t-türâsi’l-Arabî, Beyrut ts.
• Mehmed Süreyya, Sicill-i Osmânî, Matbaa-i Âmire, İstanbul 1308.
• el-Muhibbî, Muhammed Emin, Hulâsatü’l-eser fî a‘yâni’l-karni’l-hâdî aşer, Bulak 1301.
• Müstakimzâde Süleyman Sadeddin, Devhatü’l-meşâyıh me‘a zeyl, Çağrı Yayınları, İstanbul 1978.
• en-Neseî, Ahmed b. Şuayb, es-Sünen, Çağrı Yayınları, İstanbul 1981.
• Nüveyhıd, Âdil, Mu‘cemu’l-müfessirîn, Müessesetü nuveyhidi’s-sekafiyye, Beyrut 1983.
• Özen, Şükrü, “Tenkîhu’l-Usûl”, Diyanet İslam Ansiklopedisi (DİA), İstanbul 2011, XL/454-458.
• Şeyhî Mehmed Efendi, Vekâyiu’l-fudalâ, Çağrı Yayınları, İstanbul 1989.
• Zirikli, Hayreddin, el-A‘lâm kâmûsu terâcim, Dâru’l-ilm li’l-melâyîn, Beyrut 2002.