Şeyh Çakır Sultan Alevi-Bektaşi Ocağı’nın İnançları ve İbadetleri

Yıl 2018, Sayı: 40, 173 - 202, 30.06.2018

Mehmet Saffet Sarıkaya , Mustafa Ceylan

Öz

Kütahya ili Hisarcık ilçesine bağlı olan Şeyh
Çakır köyü aynı adla halen yaşayan bir Alevi Ocağına sahiptir. Şeyh Çakır
köyünün dışında ocağa mensup, Hisarcık Şeyhler beldesi, Emet ilçesi Bahatlar
köyü, Akçaalan Mahallesi, Eskigediz Beldesi ve Uşak’ta ikrar veren talipler
bulunmaktadır.

Ocak mensupları dinin temel ibadetlerini inkâr
etmeksizin kendi yollarına ait erkân ve adaba uyarlar, cem törenleri
düzenlerler. Bu itibarla İslam’ın temel inanç ve ibadet esasları kabul
edilirken bunların yanında Hz. Ali’nin diğer sahabe arasında yüceltildiği, on
iki imam, on dört masum, on yedi kemerbeste gibi inanç motiflerine sahip oldukları
görülür. Kırklar cemi ve miraç ile ilgili kendilerine özgü kabulleri vardır. Ocak
mensupları çeşitli vesilelerle kurban ve adak kabullerine de sahiptirler.

Makalede, katılımcı gözlem metodu ve mülakat
tekniğiyle sahada tespit edilen Şeyh Çakır Ocağı Aleviliği inanç ve ibadetleri
incelenmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Şeyh Çakır Ocağı, Hak-Muhammed-Ali inancı

Kaynakça

• Bal, Hüseyin, Alevi Bektaşî Köylerinde Toplumsal Kurumlar, Ant Yayınları, İstanbul 1997.
• Birdoğan, Nejat, Alevilik Anadolu’nun Gizli Kültürü, 8. Baskı, Kaynak Yayınları, İstanbul, Haziran 2015.
• Bozkuş, Metin, Sivas Aleviliği, Fakülte Kitapevi, 2. Baskı, Isparta, 2006.
• Bozkuş, Metin, Anadolu’da İslam ve Mezhepler, Asitan Yayınları, Sivas 2011.
• Corbin, Henry, İslam Felsefesi Tarihi, çev. H. Hatemi, İletişim yayınları, İstanbul 1994
• Coşan, Mehmet Esad, Hacı Bektâş-ı Velî ve Bektaşîlik, Server İletişim, İstanbul, 2013.
• Dindi, Emrah, Alevi-Bektaşî Geleneğinde Kur’an Anlayışı, İz Yayıncılık, İstanbul, 2015,
• el-Kâtip, Ahmet, Nedenleri Tarihte Kalmış Siyasi Ayrılık Sünnilik Şîîlik İslam Birliği, çev. Muharrem Tan, 3. Baskı, Mana Yayınları, İstanbul 2015.
• Ersal, Mehmet, Alevilik Kavramlar ve Ocak Sistemi –Çubuk Havzası Örneği-, Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi, Ankara 2016.
• Fığlalı, Ethem Ruhi, İmam Ali, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 8. Baskı, Ankara, Nisan 2012.
• Gölpınarlı, Abdulbaki, Tarih Boyunca İslam Mezhepleri ve Şîîlik, Der Yayınları, İstanbul 1987.
• Gölpınarlı, Abdulbaki, Vilâyet-Nâme Menâkıb-ı Hünkâr Hacı Bektâş-ı Velî, İnkılâp Kitabevi, İstanbul, 1990.
• Güngör, Özcan, Araftaki Kimlik: Alevilik/Bektaşilik, Akasya Yayınları, Ankara 2007.
• Güngör, Özcan, “Yolda Caferî” Olmanın Sosyolojik Anlamı: Alevilik Caferîlik İlişkisi”, Turkish Studies-İnternational Preodikal For The Languages, Literature And Historiy Of Turkis Or Turkic Volume 7/4, 1939-1959, Ankara-Turkey 2012.
• Karaman, Fikret, İsmail Karagöz, Mehmet Canbulat, İbrahim Paçacı, Dinî Kavramlar Sözlüğü, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara 2006.
• Kaya, Haydar, Alevi-Bektaşi Erkanı Evradı ve Edebiyatı, Engin Yayıncılık, İstanbul 1993.
• Mélikoff, Iréne, Uyur İdik Uyardılar (Alevilik- Bektaşîlik Araştırmaları), çev. Turan Alptekin, 4. Baskı, Demos Yayınları, İstanbul 2015.
• Sarıkaya, Mehmet Saffet, “Güneydoğu Anadolu’da Görülen Gali Fırkaların Bektaşîlikle İlişkisine Dair”, Uluslarası GAP Bölgesinde Alevi-Bektaşî Yerleşmeleri ve Şanlıurfa Kültür Mozaiğinde Kısas Sempozyumu, 25-27 Mayıs 2006, 121-133.
• Sarıkaya, Mehmet Saffet, Fütüvvetname-i Ca’fer es-Sâdık, Horasan Yayınları, İstanbul 2008.
• Sarıkaya, Mehmet Saffet, “Bektaşî ve Alevi Kültürünün Yazılı Kaynaklarından Fütüvvetnameler”, Anadolu’da Aleviliğin Dünü ve Bugünü, Sakarya Üniversitesi Yayınları, Sakarya 2010, 367-379.
• Sarıkaya, Mehmet Saffet,, Anadolu Alevîliğinin Tarihî Arka Plan (XI-XIII. Asırlar), 2.baskı, Frida Yayınları, İstanbul 2012.
• Sarıkaya, Mehmet Saffet,, İslam Düşünce Tarihinde Mezhepler, Rağbet Yayınevi, 4. Baskı, İstanbul 2013.
• Seyyid Hüseyin b. Seyyid Gaybî, Şerhu Hutbeti’l-Beyân İnceleme-Metin, haz. M. Saffet Sarıkaya, Fakülte Kitabevi, Isparta 2004.
• Sezgin, Abdülkadir, Hacı Bektâş Velî, 6. Baskı, Akçay Yayınları, Ankara 2012.
• Teber, Ömer Faruk, Bektâşî Erkânnâmelerinde Mezhebî Unsurlar, Aktif Yayınevi, Ankara 2008.
• Tur, Seyyid Derviş, Erkânnâme Aleviliğin İslam’da Yeri ve Alevi Erkânları, Can Yayınları, İstanbul 2002.
• Uludağ, Süleyman, Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, Marifet Yayınları, İstanbul 1995.
• Üçer, Cenksu, Alevîlikte Musâhiblik, Araştırma Yayınları, Ankara 2011.
• Üçer, Cenksu, Tokat Yöresinde Geleneksel Alevilik, 3. baskı, Ankara Okulu Yayınları, Ankara 2015.
• Üçer, Cenksu,Aleviliğin Neliği ve Şîîlik (Caferilik) ile İlişkisinin Çerçevesi, Marife: Dini Araştırmalar Dergisi, 2008, XIII/3, 205-238.
• Ünlüsoy, Kamile, “2000 Yılı ve Sonrasında yapılan Alan Araştırmaları Bağlamında Günümüz Anadolu Alevîliğinin Hz. Ali Tasavvurları”, Ekev Akademi Dergisi, 2015, 19/63, 167-194.
• Ünlüsoy, Kamile, Anadolu’da Hz. Ali Tasavvurları (VII/XIII.-X/XVI. Yüzyıllar), Türk Tarih Kurumu, Ankara 2015.
• Yıldırım, Rıza, “Bektaşî Kime Derler?: “Bektaşî” Kavramının Kapsamı Ve Sınırları Üzerine Tarihsel Bir Analiz Denemesi”, Türk Kültürü ve Hacı Bektâş Velî Araştırma Dergisi, 2010, 55, 23-58.
• Yıldız, Harun, Anadolu Aleviliği Amasya Yöresi Bağlamında Bir İnceleme, 2. Baskı, Ankara Okulu Yayınları, Ankara 2014. Zelyut, Rıza, Öz Kaynaklarına Göre Alevilik, 8.Baskı, Yön Yayıncılık, İstanbul t.y.