THE BEAST OF THE EARTH (AL-DABBAT AL-ARD) IN THE OTTOMAN MINIATURE PAINTING

Yıl 2012, Sayı: 29, 41 - 57, 01.12.2012

Bahattin Yaman

Öz

The Dabbetu’l-Arz is an Arabic expression and means the beast of the earth. It is mentioned in the Quran in the 82nd verse of Sura an-Naml: “And when the Word is fulfilled against them (the unjust), we shall produce from the earth a beast to (face) them: He will speak to them, for that mankind did not believe with assurance in Our Signs.” It appears in the hadith books as one of the signs of doomsday. It is stated in the reports that are referred to Prophet Mohammad that the Beast of the Earth will have Solomon’s Seal and the Moses’ Staff. It is also remarked that the Beast of the Earth will brighten the believers’ faces with the Staff and will seal the disbelievers’ noses with the Seal. Different descriptions in different works have resulted in different envisagements of the Beast of the Earth. We see that these differences are reflected in the paintings. When the paintings in the books of the Ottoman Period are examined, three different characters are appeared. These are the paintings of animal-shaped creature with human head, animal-shaped creature and human shaped creature. Making different descriptions of the Creature indicates that there were different ideas about the Beast of the Earth

Anahtar Kelimeler

The beast of the earth, Al-Dabbat Al-Ard, Doomsday, The signs of the doomsday, Ottoman, Miniature paingting, illustration

OSMANLI RESİM SANATINDA DÂBBETÜ’L-ARZ

Öz

Dâbbetü’l-Arz Arapça bir kelime olup “yer hayvanı” anlamına gelmektedir. Kur’an-ı Kerim’de, Neml sûresi 82. ayette “O söz başlarına geldiği zaman, onlara yerden bir “dâbbe” çıkarırız; o onlara insanların ayetlerimize içtenlikle inanmadıklarını söyler.” şeklinde geçen Dabbetü’l-Arz, hadis kitaplarında kıyamet alametlerinden biri olarak yer almaktadır. Hz. Muhammed’e atfedilen rivayetlerde Dâbbetü’l-Arz’ın Hz. Süleyman’ın mührü ile Musa’nın asasını taşıyacağı, asa ile müminin yüzünü parlatırken mühür ile kâfirlerin burnunu damgalayacağı belirtilmektedir. Farklı eserlerde farklı tanımlamaların olması, birbirinden değişik Dâbbetü’l-Arz tasavvurların oluşmasına neden olmuştur. Bu farklılığın resimlere de yansıdığını görmekteyiz. Osmanlı dönemi kitap resimleri incelendiğinde üç farklı tipleme görülmektedir. Bunlar; insan başlı hayvan şeklindeki yaratık, hayvan şeklindeki yaratık ve insan şeklindeki yaratık resimleridir. Yaratığın farklı betimlemelerinin yapılması dönemin Dâbbetü’l-Arz hakkında farklı düşüncelerin olduğunu göstermektedir

Anahtar Kelimeler

Dabbe, Dabbetü’l-Arz, Kıyamet, Kıyamet Alametleri, Osmanlı, Minyatür, Resim

Kaynakça

• Abdurrahman b. Muhammed b. Ali b. Ahmed El-Bistâmi, ed-Durru’lMunazzam fi Sırrı’l-İsmi’l-A’zam. Tercüme: Şerif b. Seyyid Muhammed, İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi, Dublin Chester Beatty Library.
• Abdurrahman b. Muhammed b. Ali b. Ahmed El-Bistâmi, Tercüme-i Miftah-ı Cifr. El-Câmi, Tercüme: Şerif b. Seyyid Muhammed, İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi, TY 6624.
• Abdurrahman b. Muhammed b. Ali b. Ahmed El-Bistâmi, Tercüme-i Miftah-ı Cifr. El-Câmi, Tercüme: Şerif b. Seyyid Muhammed, İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi, Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi, Bağdat 373.
• Ahmet Bican, Envâru’l-Âşıkîn (telif: h. 850), Matbaa-i Osmaniye, İstanbul 1301.
• Ahvâl-iKıyamet Süleymaniye Kütüphanesi Hafid Efendi 139, vr. 19b.
• Bahattin Yaman, Osmanlı Resim Sanatında Kıyamet Alametleri: Tercüme-i Miftah-ı Cifr el-Câmi ve Tasvirli Nüshaları, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara 2002, s. 22- 51.
• Celaleddin Abdurrahman b. Ebu Bekr SuyûtÎ (ِ ö. 199 h.) El-Hâvî Li’lFetâvi, Beyrut 1994, Dârü’l-Fikr, c. II, s. 105-107.
• Cornell H Fleischer, Tarihçi Mustafa Âli Bir Osmanlı Aydın ve Bürokratı, İstanbul.1996, Tarih Vakfı Yurt Yayınları s. 137-138.
• Ebu Abdullah Muhammed b. Yezid El-Kazvini İbn Mâce, es-Sünen (Sünen-i İbn Mâce), 2 cilt, Çağrı Yayınları, İstanbul 1992.
• Ebu İsa Muhammed b. İsa b. Sevra et-Tirmizi, es-Sünen (Sünen-i Tirmizi), 5 cilt, Çağrı Yayınları, İstanbul 1992.
• Ebu’l Huseyn Müslim El-Haccac, es-Sahih (Sahih-i Müslim), Çağrı Yayınları, 3 cilt, İstanbul 1992.
• El-Hâfız Ebi Davud Süleyman b. Eşas es-Sicistâni es-Sünen (Sünen-i Ebi Davud), 5 cilt Çağrı Yayınları, İstanbul 1992.
• Evliya Çelebi, Evliya Çelebi Seyahatnamesi I, İstanbul 1996, Yapı Kredi Yayınlar
• Evliya Çelebi, Evliya Çelebi Seyahatnamesi III, İstanbul 1999, Yapı Kredi Yayınları.
• Halil İnalcık, “İkinci Bin’de Türkler” Doğu Batı, Yıl: 3, Sayı: 10, Şubat, Mart, Nisan 2000, s. 63-64.
• Kitab-ı Mukaddes, İstanbul, Kitab-ı Mukaddes Şirketi, 1988.
• Masume Farhad-Serpil Bağcı, Falname The Book of Omens, Arthur M. Sackler Galleri, Washington, D.C. 2009.
• Muhammed b. Resul el Berzenci El-Hüseyni (ö. 1103 h.), El- İşâatü’lEşratü’s-Sâa(Kıyamet Alametleri), (Çeviri: Naim Erdoğan) Pamuk Yayınclık, İstanbul Tarihsiz.
• Rachel Milstein, Miniature Painting in the Ottoman Baghdad U.S.A.- Costa Mesa 1990, Mazda Publishers s. 96.
• Serpil Bağcı-Filiz Çağman-Günsel Renda-Zeren Tanındı, Osmanlı Resim Sanatı, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, İstanbul 2006.
• Şa’rani, Et-Tezkira fî Ahvâli’l-Mevtâ ve Umûri’l-Ahira (Ölüm, Kıyamet ve Diriliş)(telif: 908 h.), (Çeviri: Naim Erdoğan), Pamuk Yayınları, İstanbul Tarihsiz.
• Yazıcızâde Mehmed Efendi (ö. 855/1451), Muhammediyye, Matbaa-i Osmâniye, İstanbul 1306.
• Zeki Sarıtoprak, “Dabbetü’l-Arz” İslâm Ansiklepodisi, İstanbul 1993, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, c. VIII, s. 394.
• Zeren Tanındı, Siyer-i Nebi İslâm Tasvir Sanatında Hz. Muhammed’in Hayatı, Byy. Hürriyet Vakfı Yayınları.
• Zuhal Akar, Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi’nde Bulunan İki Falname ve Resimleri, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2002, s. 168.