The Philosophical Concepts About Envisioning God in the Elmalılı M. Hamdi Yazır's Exegesis The Unity and Fundamentals in the Ibn Sina’s Thoughts

Yıl 2012, Sayı: 28, 39 - 61, 01.06.2012

Hatice Toksöz

Öz

The purpose of this study is to analyze the philosophical concepts that used about envisioning God in the Elmalılı M. Hamdi Yazır‟s Exegesis The Unity. In the Islamic intellectual heritage, Ibn Sina had been prototype of philosophical exegesis. After his many commentaries is written on Ibn Sina‟s exersis. It‟s one of these commentaries is Elmalılı‟s. Elmalılı who is commenting metaphysical and philosophical, reference to Ibn Sina‟s works such as Exegesis The Unity, Isharat wa-al-Tanbîhât, al-Ilâhiyyât. Its interpretation includes philosophical concepts such as being, Necessary Being, necessary, one, unity, eternity, essence, identity, causality. In this article we took in hand philosophical concepts in the Elmalılı‟s Exegesis The Unity and we tried to determine the roots of Ibn Sina‟s thoughts.

Anahtar Kelimeler

Elmalılı M. Hamdi Yazır, Ibn Sina, God, Exegesis The Unity, Necessary Being, One, Unity.

ELMALILI HAMDİ YAZIR'IN İHLAS SÛRESİ TEFSİRİNDE TANRI TASAVVURU İLE İLGİLİ FELSEFÎ KAVRAMLAR VE İBN SİNA'DAKİ TEMELLERİ

Öz

Bu çalışmanın amacı, Elmalılı Hamdi Yazır'ın İhlâs Sûresi tefsirinde Tanrı tasavvuruna ilişkin kullandığı felsefî kavramları incelemektir. İslâm entelektüel geleneğinde felsefî tefsirin ilk örneğini İbn Sina (ö. 1037) vermiştir. İbn Sina'dan sonra onun İhlâs sûresi tefsirinin üzerine birçok şerh yazılmıştır. Bu şerhlerden biri de Elmalılı Hamdi Yazır'a aittir. İhlâs Sûresi tefsirinde felsefî ve metafizik yorumlar yapan Elmalılı, İbn Sina'nın İhlâs Sûresi Tefsiri, el-İşârât ve’t-tenbîhât ve el-İlâhiyyât gibi eserlerine birçok atıf yapmaktadır. Elmalılı‟nın İhlâs sûresi tefsiri, vücûd, Vâcibü'l-Vücûd, vâcip, mümkin, kadîm, ehad, vahdet, kesret, mahiyet, hüviyet ve illiyet gibi birtakım felsefî kavramlar içermektedir. Bu makalede de Elmalılı‟nın mezkûr sûrenin tefsirinde yer alan felsefî kavramlar ele alınarak İbn Sina düşüncesindeki kökenleri belirlenmeye çalışılmıştır

Anahtar Kelimeler

Elmalılı M. Hamdi Yazır, İbn Sina, Tanrı, İhlâs

Kaynakça

• Atay, Hüseyin, İbn Sina'da Varlık Nazariyesi, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 2001.
• Cürcânî, Seyyid Şerif, Kitâbü’t-Ta’rîfât, Mektebetü Lübnân, Beyrut 1985.
• ________, Şerhu'l-Mevâkıf, I, trc. Ömer Türker, Kırk Gece Yayınları, İstanbul 2011.
• Develioğlu, Ferit, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Aydın Kitabevi Farabî
• ed-Deâva'l-kalbiyye, Meclisu
• Daireti‟l-Maarifi‟l-Osmaniyye
• Haydarâbad 1349 (h.); Türkçe trc., Hilmi Ziya Ülken-Kıvamettin
• Burslan, Farabi içinde, Ankara Kütüphanesi Türk-İslâm Filozofları
• III, Kanaat Kitabevi, ts.
• ________, Harfler Kitabı, nşr. ve trc. Ömer Türker, Litera Yayıncılık, İstanbul
• Güney, A. Faruk, İbn Sina'dan Elmalılı'ya İhlâs Sûresi Felsefî Tefsir Geleneği, Basılmamış Doktora Tezi, M.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2008.
• İbn Sina, “er-Risâletü'l-Arşiyye”, İslâm Filozoflarından Felsefe Metinleri içinde, trc. Mahmut Kaya, Klasik Yayınları, İstanbul 2005.
• ________, İşaretler ve Tenbihler, nşr. ve trc. Ali Durusoy-Muhittin Macit- Ekrem Demirli, Litera Yayıncılık, İstanbul 2005.
• ________, Kitâbu'ş-Şifâ: II. Analitikler (Burhan), nşr. ve trc. Ömer Türker, Litera Yayıncılık, İstanbul 2006.
• ________, Kitâbu'ş-Şifâ: Medhal, Mantığa Giriş, nşr. ve trc. Ömer Türker, Litera Yayıncılık, İstanbul 2006.
• ________, Kitâbu'ş-Şifâ: Metafizik, I, nşr. ve trc. Ekrem Demirli-Ömer Türker, Litera Yayıncılık, İstanbul 2004.
• ________, Kitâbu'ş-Şifâ: Metafizik, II, nşr. ve trc. Ekrem Demirli-Ömer Türker, Litera Yayıncılık, İstanbul 2005.
• ________, Risâle fî Mâhiyeti'l-Işk, nşr. ve trc. Ahmet Ateş, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul 1953; Türkçe trc., Aşk Risâlesi, Kırkambar Kitaplığı, İstanbul 2002.
• Kindî, Kitâb fi'l-felsefeti'l-ûlâ, İlk Felsefe Üzerine, Kindî, Felsefî Risâleler içinde, trc. Mahmut Kaya, Klasik Yayınları, İstanbul 2002, ss. 139- 183.
• Kutluer, İlhan, İbn Sina Ontolojisinde Zorunlu Varlık, İz Yayıncılık, İstanbul 2002.
• Okumuş, Mesut, Kur'an'ın Felsefî Okunuşu İbn Sînâ Örneği, Araştırma
• Peters, Francis E., Antik Yunan Felsefesi Terimleri Sözlüğü, trc. Hakkı Hünler, Paradigma Yayınları, İstanbul 2004.
• Ragıb el-İsfehânî, el-Müfredât fî garîbi’l-Kur’ân, nşr. Muhammed Seyyid Kîlânî, Dâru‟l-Ma‟rife, Beyrut ts.
• Sözen, Kemal, Levkerî'de Tanrı Tasavvuru, Fakülte Kitabevi, Isparta 2007.
• Tehânevî, Keşşâfü Istılâhâti'l-funûn ve'l-ulûm, I, Mektebetü Lübnân, Beyrut
• ________, “Metâlib ve Mezâhib Tercümesinin Dibâcesi”, Meşrutiyetten Cumhuriyete Makaleler, haz. A. Cüneyt Köksal-Murat Kaya, Klasik Yayınları, İstanbul 2011, ss. 373-402.
• ________, Hak Dini Kur'an Dili, IX, Eser Kitabevi, İstanbul 1971.