BİR KURBAN RİTÜELİ OLARAK KURBANIN YAKILMASI VE YAĞ TAKDİMİ

Yıl 2019, Sayı: 43, 148 - 163, 31.12.2019

Azize Uygun

Öz

Hemen hemen her toplumda, yapılış şekilleri ve içerikleri farklı olsa da kutsal varlığa veya varlıklara sunulan kurban ritüeli bulunmaktadır. İlk kurbanın ve takdime olarak yağın nasıl ortaya çıktığı ve ortaya çıkış nedeni, geçirdiği aşamalar, kurban çeşitleri ve sunum yöntemlerinin farklılık göstermesi, her dinin kendine göre bir kurban anlayışının olması ve sunumun yapıldığı tanrı ve kutsal anlayışlarında farklılıkların bulunması nedeniyle kurban konusunun oldukça karmaşık bir hale geldiği görülmektedir. 

Kurban sunumuyla ilgili çalışmalar bulunmasına rağmen kurbanın yağının takdim edildiği kurban sunma ritleri dikkatlerden kaçmıştır. Kurbanı yakma, yağ yakma, hoş koku ve tanrıyı cezbetme arasındaki antik dönem bağlantısına dikkat çekmek, insan düşüncesini şekillendiren bilinçaltına yerleşmiş olan eski inanç ve uygulamaların dini hayata olan etkisini ortaya koymak, kurban konusundaki karmaşıklığı bir nebze de olsa gidermeye yardımcı olacaktadır. Öyle ki eskilerde tanrıların yiyeceği kabul edilen yağların tanrılara sunulması düşüncesinin günümüzde de devam ettiği bazı uygulamalar farklı bir form kazanarak sürdürülmektedir. Bunun da örnekleri Yahudi, Hıristiyan ve bazı dinlerin uygulamalarında görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kurban, Kurban Yakma, Yağ, Takdime

Kaynakça

• Aiskhylos, Zincire Vurulmuş Prometheus, Çev. Azra Erhat-Sabahattin Eyüboğlu, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2018.
• Alalu, Suzan. Yahudikte Kavram ve Değerler, Dinsel Bayramlar, Dinsel Kavramlar, Dinsel Gerçekler, Gözlem Gazetecilik Basın ve Yayın, İstanbul 1996.
• Altunay, Erhan. Paganizm-1, Kadim Bilgeliğe Giriş, Hermes Yayınları, İstanbul 2012. Altunay, Erhan. Paganizm-2, Mezopotamya-Mısır, Hermes Yayınları, İstanbul 2015.
• Altuncu, Abdullah. “Sümer Mitolojisi Bağlamında Otorite Tarafından Şekillendirilen İbadet ve Törenler”, Kilis 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: 1, Sayı: 1, 2014/2, ss. 141-165.
• Arık, Durmuş & Eroğlu, Ahmet Hikmet. Halk İnançları El Kitabı, Grafiker Yayınları, Ankara 2017.
• Armutak, Altan. “Eskiçağ Uygarlıklarında Kurban Edilen Hayvanlar Üzerine Bir İnceleme”, İstanbul Üniv. Vet. Fak. Derg., 30 (2), 2004, 169-180.
• Avesta, Zerdüştilerin Kutsal Metinleri, Ed: Abdullah Keskin, Avesta Basın Yayın, İstanbul 2012.
• Aydın, Asiye. “Yahudilik’te Kurban Fenomeni”, Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Kayseri 2005.
• Aydın, Fuat. Hıristiyanlık, Sakarya 2015. Babil Yaratılış Destanı, Enuma Eliş, Çev. Selim F. Adalı&Ali T. Görgü, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2018.
• Boyce, Mary. Zoroastrians Their Religious Beliefs and Practices, Routledge&Keganpaul, London, Boston and Henley, 1979.
• Budda, Hilmi Ömer. Kurban ve Tufan Üzerine Makaleler, İnsan Yayınları, İstanbul 2003.
• Cariola, Nancy Mandeville. “Revenants, Resurrection, and Burnt Sacrifice”, Preternature: Critical and Historical Studies on the Preternatural, Vol. 3, No. 2, (2014), pp. 311-338.
• Carter, Jeffrey. Understanding Religious Sacrifice, Continuum, London-New York 2006.
• Çetin, Özer. “Kurban Teorileri”, Çukurova İlahiyat Fakültesi Dergisi, c. 9, Sayı:1, Ocak-Haziran 2009.
• Çığ, Muazzez İlmiye. Hititler ve Hattuşa, İştar’ın Kaleminden, Kaynak Yayınları, İstanbul 2005.
• Dhavamany, Mariasusai. “Arabuluculuk ve Kutsalın Uzmanları”, Çev. Fuat Aydın, Usûl, İslam Araştırmaları, Sayı: 6, Temmuz-Aralık 2006.
• Durkheim, Emile. Dini Hayatın İlkel Biçimleri, Çev: Fuat Aydın, Eski Yeni Yayınları, Ankara 2011.
• Eberhart, Christian A. “A Neglected Future of Sacrifice in the Hebrew Bible: Remarks on the Burning Rite on the Altar”, The Harvard Theological Review. Vol. 97, No. 4, (Oct., 2004), pp. 485-493.
• Ekroth, Gunnel. “Animal Sacriface in Antiquity”, The Oxford Handbook of Animals in Classical Thought and Life, Edited by Gordon Lindsay Campbell, Aug 2014.
• el-Bîrûnî, Ebû Reyhân Muhammed b. Ahmed. Tahkîku mâ li’l-Hind, Bîrûnî’nin Gözüyle Hindistan, Çev: Kıvameddin Burslan, Türk Tarih Kurumu, Ankara 2018.
• Eliade, Mircea. Dinsel İnançlar ve Düşünceler Tarihi, Kabalcı Yayınevi, İstanbul 2012, c.1.
• Erbaş, Ali. Hıristiyan Ayinleri (Sakramentler), Nûn Yayıncılık, İstanbul 1998.
• Erbaşı, Fatma Sevinç. Hititlerde Öteki Kurban ve Büyü, Cenaze/Diğer Ritüeller, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul 2013.
• Erhat, Azra. Mitoloji Sözlüğü, Remzi Kitabevi, İstanbul 2018.
• Faraone, Christopher A. & Naiden, F. S. Greek and Roman Animal Sacrifice, Ancient Victims, Modern Observers, Cambridge University Press, UK 2012.
• Frazer, James G. Altın Dal, Dinin ve Folklorun Kökenleri II, Çev: Mehmet H. Doğan, Payel Yayınları, İstanbul 1992.
• Gılgamış Destanı, Çev. Sait Maden, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2018.
• Güç, Ahmet. Çeşitli Dinlerde ve İslam’da Kurban, Düşünce Kitabevi Yayıncılık, Bursa 2003.
• Gündüz, Şinasi. “Eski Harran’da Sihir ve Büyü Ritüeli Olarak Kurban, Milel ve Nihal, İnanç, Kültür, Mitoloji Araştırmaları Dergisi, Yıl: 2, Sayı: 1, 2/1 Aralık 2004.
• Gündüz, Şinasi. Anadolu’da Paganizm, Antik Dönemde Harran ve Urfa, Ankara Okulu Yayınları, Ankara 2005.
• Hesiodos, Theogonia, İşler ve Günler, Çev. Azra Erhat-Sabahattin Eyüboğlu, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2016.
• Hooke, Samuel Henry. Ortadoğu Mitolojisi, Çev: Alaeddin Şenel, İmge Kitabevi, Ankara 2002.
• Hostetler, Bradley A. “The Function of Text: Byzantine Reliquaries with Epigrams”, PhD, Florida State University College of Fine Arts, 2016.
• Hubert, Henri & Mauss, Marcel. Sacrifice: Its Nature and Function, Translated by. W. D. Halls, The University of Chicago Press, London 1964.
• Hullinger, Jerry M. “The Problem of Animal Sacrifices in Ezekiel 40-48”, Bibliotheca Sacra, 152 (July-September 1995), 279-289.
• İnan, Abdülkadir. “Türbelerde Paçavra Bağlama ve Mum Yakma Hurafelerinin Menşei”, Diyanet İşleri Başkanlığı Dergisi, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1961.
• Jemphrey, Michae.l “Translating the Levitical Sacrifices”, Journal of Translation, Volume 3, Number 1 (2007).
• Koluman, Ahmet. “Dinler ve Gıda İlkelden Semaviye”, Uludağ Üniv. J. Fac. Vet. Med. 28 (2009), 1:25-32.
• Kurtz, J. H. Sacrificial Worship of The Old Testament, Trans. by James Martin, B. A., University of California Libraries, Edinburgh (January 1), 1863.
• McCarthy, Dennis J. “The Symbolism of Blood and Sacrifice”, Journal of Biblical Literature, Vol. 88, No. 2, (Jun., 1969), pp. 166-176.
• Mutlu Akkuş, Suzan. “Eski Mezopotamya’da Tanrılara Sunulan Kurbanlar”, Tarih Okulu Dergisi, Yıl: 7, Sayı: XVII, (Mart 2014), ss. 1-17.
• Naiden, F. S. Smoke Signals for the Gods, Oxford University Press, Oxford-New York 2013.
• Oesterdiekhoff, Georg W. “Magic and Animizm in Old Religions: The Relevance of Sun Cults in the World-View of Traditional Societies”, Nar. Umjet., 45/1, 2008, pp. 43-66.
• Olgun, Hakan. “İbadet, Ritüel ve Kurban”, Milel ve Nihal, İnanç, Kültür, Mitoloji, 13 (2), 2016.
• Özkan, Ali Rafet. Dinlerde Kurban Kültü, Akçağ Yay., Ankara 2003.
• Öztürk, Nermin. “İlahi Dinlerde Yemin, Keffaret ve Kurban”, Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültüsi Dergisi, Sayı: XIII, Konya 2002.
• Platon, Şölen-Dostluk, Çev. Sabahattin Eyüboğlu-Azra Erhat, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2018.
• Schimmel, Annemarie. Sayıların Gizemi, Çev. Mustafa Küpüşoğlu, Kabalcı Yayınevi, İstanbul 1991.
• Schmükel, Hartmut. “Sümer Dini II”, Çev. M. Turhan Özdemir, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, c. XXI.
• Sevinç, Fatma. “Hititlerde Ölülere ve Yeraltı Tanrılarına Sunulan Kurbanlar”, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2007.
• Sezen, Yümni. Antropolojiden Psikanalize Kurban ve Din, İz Yayıncılık, İstanbul 2004.
• Sümer Kral Destanları, Enmerkar-Lugalbanda, Çev. Selim F. Adalı&Ali T. Görgü, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2017.
• Tarakçı, Muhammed. Protestanlıkta Sakramentler, Emin Yayınları, Bursa 2012.
• van Baal, J. “Offering, Sacrifice and Gift”, Numen, Vol. 23, Fase. 3 (Dec., 1976), pp. 161-178.
• Van Dam, Cornelis. “The Burnt Offering in its Biblical Context”, MJT 7/2 (1991), 195-206.
• Yitik, Ali İhsan. Doğu Dinleri, İsam Yayınları, İstanbul 2014.