KÂDÎ BEYZÂVÎ’NİN TUHFETÜ’L-EBRÂR ADLI ESERİNDE HADİSLERDEKİ MECAZ-KİNAYE’NİN AÇIKLANMASINA KATKILARI

Yıl 2021, Sayı: 46, 39 - 50, 30.06.2021

Abdullah Çimen

Öz

Hadislerin doğru anlaşılması Arap dilinin inceliklerine vâkıf olmakla mümkündür. Arapça’da edebî anlatım türlerinden mecaz ve kinaye de bu anlamda önem arz etmektedir. Nitekim genel anlamda mecaz ve kinaye Arap dilinde önemli anlatım türlerinden sayılır. Bu makalede ana hatlarıyla mecaz ve kinayenin mahiyetine değinilmiş ve bu iki anlatım türünün tanım ve farklılığa işaret edilmiştir. Kâdî Beyzâvî’nin ve Tuhfetü’l-ebrâr isimli eseri kısaca tanıtılmıştır. Kâdî Beyzâvî, Şîrâz ve Tebriz bölgesinde yaşamış ve İslâmî ilimlerin hemen her sahasında eser telif etmiş velûd bir âlimdir. Kâdî Beyzâvî’nin Tuhfetü’l-ebrâr’ı Begavî’nin Mesâbîhu’s-sünne eserine yazdığı bir şerh çalışmasıdır. Bu eser dilsel tahlilleri ile ön plana çıkarken, muhteva olarak fıkhî, kelâmî meseleleri ele almakta ve muhtelif konulara da değinmektedir. Makalenin devamında eserde görülen bazı mecaz ve kinaye örnekleri zikredilmiş, Kâdî Beyzâvî’nin bu hadislere yaptığı izahlara temas edilmiştir. Neticede hadislerin doğru anlaşılması için önem arz eden mecaz ve kinaye ile ilgili Kâdî Beyzâvî’nin güçlü yorumlar yaptığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Kâdî Beyzâvî, Tuhfetü'l-ebrâr, Mecaz, Kinaye, Yorum

Al-Baydawi’s Contributions to Allusion and Metaphore in Hadiths in His Tuhfah al-Abrar

Öz

Understanding the hadiths correctly is possible by having a grasp of the subtleties of Arabic language. Allusion and metaphore that are of the literary expression types are significant in this respect. Thus, allusion and metaphore in general meaning are evaluated as a significant expression type in Arabic language. In this study, we give an outline of allusion and metaphore and point the differences between the two expressing type. Al-Baydawi’s life and his Tuhfah al-Abrar were introduced. Al-Baydawi lived in Shiraz and Tabriz and was a productive scholar who wrote books in approximately every area of Islamic sciences. Al-Baydawi’s Tuhfah al-Abrar is an exegesis of Begawi’s Mesabih al-Sunna. This work both comes into prominence with its religious analysis and includes Islamic law, kalam and many more subjects. In the continuation of the study, some examples of allusion and metaphore in the book and al-Baydawi’s explanations to these hadiths were mentioned. Finally, it was seen that al-Baydawi made strong interpretation about allusion and metaphore that are significant in order to understand the hadiths correctly.

Anahtar Kelimeler

al-Baydawi, Tuhfah al-Abrar, Allusion, Metaphore, Interpretation.

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel, Müsned, (thk. Şuayb el-Arnaûd-Âdil Mürşid ve dğr), I-XLV, Müessesetü’r-risâle, Beyrut 2001.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl, el-Câmiu’s-Sahîh, (thk. M. Fuad Abdülbâki ve dğr.), I-IV, Kâhire 1979.
• Cevherî, Ebû Nasr İsmaîl b. Hammâd, es-Sıhah, (thk. Ahmed Abdülğafûr Attâr), I-VI, Beyrut 1987.
• Cürcânî, Ebû Bekir Abdülkâhir, Esrâru’l-belâğa fî ilmi’l-beyân, (thk. Abdülhamîd el-Hindâvî), Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, Beyrut 2001.
• Dâvûdî, Muhammed b. Ali, Tabakâtü’l-müfessirîn, I-II, Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, Beyrut ts.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eş‘as es-Sicistânî, es-Sünen, Dâru’s-selâm, Riyad 2009.
• Edirnevî, Ahmed b. Muhammed, Tabakâtü’l-müfessirîn, (thk. Süleyman b. Salih), Suud 1997.
• Halil b. Ahmed el-Ferâhîdî, Kitâbü'l-‘Ayn, (thk. Mehdî el-Mahzûmî, İbrahim es-Sâmerrâî), I-VIII, Beyrut 1988.
• Hatîb el-Kazvînî, el-Îzâh fî ulûmi’l-belâga, (thk. M. Abdü’lmün‘im Hafâcî), I-III, Dâru’l-cîl, Beyrut ts.
• Hulusi Kılıç, “Belâgat”, DİA, V, 380-383, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 1992.
• İbn Fâris, Ebü’l-Hüseyn Ahmed b. Fâris, Mu‘cemü Mekâyisu’l-lüga, (thk. Abdüsselâm Muhammed Hârûn), I-VI, Dâru’l-fikr, yy, 1979.
• İbn Fûrek, Ebû Bekir Muhammed b. Hasen, Müşkilü’l-hadîs ve beyânüh, (thk. Mûsâ Muhammed Ali), Âlemü’l-kütüb, Beyrut 1985.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ İsmail b. Ömer, el-Bidâye ve’n-nihâye, I-XV, Dâru’l-fikr, Mısır 1986.
• İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd, es-Sünen, Müessesetü’r-risâle, Beyrut 2013.
• İsmail Durmuş, “Mecaz”, DİA, XXVIII, 217-220, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 2003.
• Kâdî Beyzâvî, Nâsıruddîn Abdullah b. Ömer eş-Şîrâzî, Envâru’t-tenzîl, (thk. Muhammed Abdurrahman el-Maraşlî) I- II, Dâru ihyâi’t-türâsi’l-arabî, Beyrut 1997.
• _____, Tuhfetü’l-ebrâr şerhu Mesâbîhi’s-sünne, (thk. Nûreddîn Tâlib), I-III, Dâru’n-nevâdir, Katar 2012.
• Kâdî İbn Şühbe, Takiyyüddîn, Tabakâtü’ş-şâfiiyye, (thk. Hâfız Abdülalîm Hân), I-IV, ‘Âlemü’l-kütüb, Beyrut 1986.
• Kâtip Çelebi, Keşfü’z-zünûn an esâmi’l-kütüb ve’l-fünûn, (nşr. M. Şerafettin Yaltkaya,) I-II, İstanbul 1941-43.
• Kur’ân-ı Kerim, Diyanet İşleri Başkanlığı Meali.
• Mehmet Görmez, Sünnet ve Hadisin Anlaşılması ve Yorumlanmasında Metodoloji Sorunu, Otto Yayınları, Ankara 2014.
• Meydânî, Abdurrahmân b. Hasen el-Habenneke, el-Belâgatü’l-Arabiyye, Menşeetü’l-Me‘ârif, Dimeşk 1996.
• Müslim b. Haccâc, Ebu’l-Huseyn el-Kuşeyrî, el-Müsnedü’s-sahîh, Müessesetü’r-risâle, Beyrut 2013.
• Müstakim Arıcı, “Bir Biyografinin Yeniden İnşası”, İslam İlim ve Düşünce Geleneğinde Kâdî Beyzâvî, ed. Müstakim Arıcı, İsam Yayınları, İstanbul 2017.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref, el-Minhâc şerhu Sahîh-i Müslim b. el-Haccâc, I-XVIII, Dâru ihyâi’t-türâsi’l-arabî, Beyrut 1392.
• Ömer Rıza Kehhâle, Mu‘cemü’l-müellifîn, I-XIII, Dâru’l-müsennâ-Dâru ihyâi’t-türâsi’l-arabî, Beyrut ts.
• Ramazan Kazan, Edebî Üslûp Açısından Hadis Metinleri, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara 2013.
• Safedî, Ebü’s-Safâ Salâhüddîn Halîl b. İzzeddîn, el-Vâfî bi’l-vefeyât, (thk. Ahmed el-Arnaûd ve Türkî Mustafa), I-XXIX, Dâru ihyâi’t-türâs, Beyrut 2000.
• Sekkâkî, Ebû Ya‘kûb Yusuf b. Ebî Bekir, Miftâhu’l-ulûm, Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, Beyrut 1987.
• Suyûtî, Celâleddîn, Buğyetü’l-vuât fî tabakâti’l-lügaviyyîn ve’n-nühât, (Muhammed Ebü’l-Fadl İbrahim), I-II, el-Mektebetü’l-asriyye, Lübnan ts.
• Sübkî, Tâcüddîn, Tabakâtü’ş-şâfiiyye el-kübrâ, (thk. Mahmud Muhammed Tanâhî-Abdülfettah Muhammed el-Hulv), I-X, Daru hicr, 1992.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ, es-Sünen, Müessesetü’r-risâle, Beyrut 2013.
• Yavuz Köktaş, “Hadislerin Anlaşılmasında Mecâz Bilgisi: eş-Şerîf er-Radî ve el-Mecâzâtü’n-nebeviyye”, EKEV Akademi Dergisi, c. III, sy. 2, Erzurum 2001.
• Yusuf Şevki Yavuz, “Beyzâvî”, DİA, VI, 100-103.
• ___, “Kâdî Beyzâvî”, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sy. 5-6, İstanbul 1987-1988.
• Ziriklî, Hayrüddîn b. Mahmûd, el-A‘lâm, I-VIII, Dâru’l-melâyîn, ts.