ARAP ATASÖZLERİNİN OLUŞUMUNA TESİR EDEN ÖNEMLİ ETKENLER

Yıl 2021, Sayı: 47, 111 - 129, 31.12.2021

Ramazan Kazan

Öz

Atasözleri, vecizeler ve özdeyişler, edebî türlerin önemli çeşitlerindendir. Atasözü ve özdeyişler lafızlarının kısa, anlamlarının öğüt verici ve yol gösterici, akılda kalıcı olması ve uzun yılların tecrübesine dayanması, edebî güzelliği bazı özelliklerindendir. İşte bu gibi özelliklerinden dolayı sonraki nesillere asırlardır sözlü ve yazılı olarak aktarılmaya devam edilmektedir. Mesel ve özdeyişlerin teşekkülüne bazı insanlar isabetli görüş, yardım etme, cömertlik, cesaret, güzel ahlak ve fesahat gibi olumlu özellikleriyle vesile olmuştur. Bazı insanlar da kötülükleri, vefasızlıkları, zulümleri, cimrilikleri gibi uygun olmayan tavır ve davranışlarıyla atasözlerinin oluşumuna vesile olmuştur. Yine pek çok hayvan ve cisim farklı özelliklerinden dolayı mesellerde adlarıyla birlikte yer almıştır. Ayrıca mekânlar da hem kendi özellikleri hem de içinde yaşayan insanların durumlarından hareketle mesellerinin teşekkülüne vesile olmuştur. Genelde bu şekilde ortaya çıkan atasözlerinden insanlar, ibret almış olumsuz tutum ve davranışlardan uzak durmaya çalışmışlardır. Bu çalışmada bazı mesel, vecize ve özdeyişlerin oluşumuna tesir eden ana etkenler örneklerle ele alınacaktır. Ayrıca teşekküllerine vesile olan bariz özellikleri veya hikâyeleri ilim ve edebiyat dünyasının dikkatine sunulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Arap Dil ve Belagati, Atasözü, Karakter, İnsan, Hayvan, Cisim Mekan

Destekleyen Kurum

yok

Proje Numarası

yok

Teşekkür

Gerekli süreçlerden sonra uygun olursa Aralık Sayınızda yayımlaması talebiyle teşekkür ederim.

Kaynakça

• Ahmed Cevdet Paşa, Kısas-ı Enbiyâ ve Tevârih-i Hulefâ, 2.Cilt, İstanbul: Bedir Yayınevi, 1976, 638-640
• Askerî, Ebû Hilâl, Cemheratu’l-emsâl, Erşim 9 Ekim 2021 http://rdjoudjou.freehostia.com/livre/%D8%AC%D9%85%D9%87%D8%B1%D8%A9%20%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%85%D8%AB%D8%A7%D9%84.pdf
• Aynî, Bedruddin Muhammed Mahmûd b. Ahmed, Umdetü’l kârî şerhu sahîhi’l-Buhârî, 7. Cilt. Beyrut: İhyâu Türâsi’l-Arab, ts.
• Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail, el-Câmiu‘s-sahîh, İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Câhiz, Ebû Osman Amr b. Bahr, el-Beyân ve’t-tebyîn, 1.ve 2.Cilt, thk. Abdüsselâm Muhammed Hârûn, Kahire: Mektebetü’l-Hâncî, 1975.
• Cürcânî, Abdu’l-Kâhir, Kitâbu delâili’l-i‘câz, thk, Mahmûd Muhammed Şâkir, Cidde: Dâru’l-Medenî, 1992.
• Dârakutnî, el-Bağdâdî Ali b. Umer, Sünenü’d-Dârakutnî, Beyrut: Dâru’l-Marife, 1966.
• Döndüren, Hamdi İnsanlığa Son Çağrı Kur’ân-ı Kerim, 2. Cilt, Ankara: İmaj Baskı, 2003.
• Durmuş, İsmail “Mesel” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (İstanbul: TDV Yayınları, 2001), 29/293-297.
• Ebû Ubeyde Kâsım b. Sellâm, Kitabu’l-emsâl, thk, Abdulmecid Kıdâş, 1.Cilt, Dımaşk: Dâru’l-Memûn, 1980.
• Ebu’l-Ferec Abdurrahmân, b. Ali b. Muhammed, Safvetü’s-safve, 1. Cilt, Beyrut: Dârû’l-Mârife,1979.
• Fîrûzâbâdî, Mecduddin Muhammed b. Yakub, el-Kâmûsu’l-muhît, Dâru’l-Fikr, Beyrut, 1995.
• Gölpınarlı, Abdülbaki Tasavvuftan Dilimize Geçen Deyimler ve Atasözleri, İstanbul: İnkılap ve Aka Kitapevleri, 1977.
• Halil Muhammed Sâlim, “el-Belâğatü’n-Nebeviyye” Hedyü’l-İslâm, 7, (Nisan 1983), 25-43.
• Heysemî, Ali bi Ebî Bekr, Mecmeu‘z-zevâid, 10. Cilt, Kahire: Dâru’r-Reyyâni li’t-Turâs, 1407.
• Hıdır Musâ, et-Tecvâl fî kütübi’l-emsâl, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2002.
• İbn Düreyd, el-Müctenâ, Dimeşk: Dâru’l-Fikr, 1982.
• İbn Düreyd, el-Cemhera, 2. Cilt, Beyrut: Dâru’l-İlmi li’l-Melâyîn, 1987.
• İbn Hacer, Ahmed b. Ali, Fethu’l-bârî Beyrut: 7. Cilt, Dâru’l-Marife, 1379.
• İbn Hibbân b. Ahmed, es-Sikât, 1. Cilt, Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1975.
• İbn Hişâm, Şerhu Katri’n-nedâ ve belli’s-sadâ, İstanbul: Dersaadet, ts.
• İbn Manzûr, Cemâluddin Muhammed b. Mükerrem, Lisânü’l-Arab, Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1994.
• İbn Reşîk, el-Kayravânî, Ebû Ali el-Hasen, el-Umde fî mehâsini’ş-şi‘ri ve âdâbih, 1. Cilt, thk, Muhammed Hasen Karkazan, Dımaşk: Matbaatü’l-Kâtibi’l-Arabî, 1994.
• İbn Sa‘d, Ebû Abdillah, Muhammed, et-Tabakâtü’l-kübrâ, 4. Cilt, Beyrut: Dâru Sadr, ts.
• İbnü’l-Esîr Mecduddin Muhammed el-Cezerî, en-Nihâye fî garîbi’l-hadis ve’l-eser, thk, Mahmûd Muhammed ve Tâhir Ahmed, 5. Cilt, Kahire: Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabî, 1963.
• İbnü’l-Esîr, Ziyâuddin Nasrullâh, el-Meselü’s-sâir, thk. Ahmed el-Hûfî - Bedevî Tabâne, 1. Cilt, Kahire: Dâru’-Nahdati Mısır, 1962.
• Ka’b b. Züheyr, Divânu Ka’b b. Zübeyr, thk. Ali Fâûr, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1997.
• Kalkaşandî, Subhu’l-a‘şâ, thk. Muhammed Huseyn), Beyrut, 1987.
• Kazan, Ramazan, Edebî Üslûp Açısından Hadis Metinleri, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım, 2013.
• Kazan, Ramazan, İbn Düreyd’in Müctena Adlı Eserindeki Hz. Peygamber’in Vecizeleri ve Edebî özellikleri, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım, 2012.
• Kazan, Ramazan, “Arap Atasözlerinin Teşekkülünde Etkili Olan Önemli Temalar” 2. Uluslararası İpek Yolu Akademik Çalışmalar Sempozyumu Tam Metin Kitabı, (Nevşehir:2018), 558-564.
• Kudâî, Ebû Abdillâh, Müsnedü Şihâb, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1986.
• Mecdî Vehbe-Kamil el-Mühendis, Mu’cemü’l-mustalahât fî’l-lüga ve’l-edeb, Beyrut, Mektebetü’l-Lübnân, 1984.
• Mevlânâ Şiblî, Asr-ı Saadet, Çev. Ö. Rıza Doğrul, 1. Cilt, İstanbul: Eser Neşriyat, 1977.
• Meydânî, Ebu’l-Fadl Ahmed b. Muhmmed, Mecmeu‘l-emsâl, thk, Muhammed Muhyiddin Abdulhamid, Kahire: Matbaatü’s-Sünneti’l-Muhammedî, 1955.
• Münzirî, Abdulazim b. Abdu’l-Kavi, et-Terğîb ve’t-terhîb, thk, İbrahim Şemsuddin, 1. Cilt, Beyrut: Dârû’l-Kütübi’l-İlmî, 1417.
• Müslim, Ebu’l-Huseyn b. Haccâc, el-Câmiu‘s-sahîh, İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Nevevî, Ebû Zehra Yahya, Şerhu’n-Nevevî alâ sahîhi’l-Müslim, 9. Cilt, (Beyrut: Dâru İhyâi Türâsi’l-Arab, 1417.
• Oy, Aydın “ Atasözleri”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (İstanbul: TDV Yayınları, 2001), 4/44-46.
• Râfiî‘, Mustafa Sadık, Târîhu âdâbı’l-Arab, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Arabî, 1973.
• Râfiî‘, Mustafa Sadık, ‘İcâzu’l-Kur’ân ve’l-belâğati’n-nebeviyye, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Arabî, 1973.
• Râgıb el-İsfahânî, el-Mufredât fî Garîbi’l-Kurân, İstanbul: Kahraman Yayınları,1986.
• Râmehurmüzî, Kitâbu emsâli’l-hadîs, Beyrut: Müessesetü’l-Kütübi-Sekâfiyye, 1988.
• Sabbâğ, Muhammed b. Lutfî, el-Hadisu’n-nebevî mustalahâh belagatüh kütübüh, Beyrut: el-Mektebetü’l-İslamî, 1981.
• Şerîf er-Razî, el-Mecâzâtü’n-nebeviyye, thk, Taha Muhammed, Kahire: Müessesetü’l-Halebî, 1967.
• Tabârânî el-Mucemu’l-kebir, 17. Cilt Musul: Mektebetü’l-Ulûm ve’l-Hikem,1983.
• Taşdelen, Hasan, “Meydânî’nin Mecme‘u’l-Emsâl’i Çerçevesinde Arap Deyim ve Atasözlerinde Bitkiler”, Bilimname, 17, (Kasım 2009), 265 – 280.
• Tomar, Cengiz, “Şam”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları, 2010, 38/311-315.
• Tülbentçi, Feridun Fazıl, Türk Atasözleri ve Deyimleri, İstanbul: İnkılâp ve Aka Kitapevleri, 1963.
• Yazıcı, Numan, Atasözleri ve Deyimler, İstanbul: Rağbet Yayınları, 2003.
• Uzun, Tacettin “Arap Dilinde Meseller(Atasözleri” HRÜ. İlahiyat Fakültesi Dergisi, 5, (Ocak-Haziran 2003), 155169.
• Yazır, Muhammed Hamdi, Hak Dini Kur’ân Dili, İstanbul: Eser Neşriyat,1979.
• Zemahşerî, Cârullah Ebu’l-Kâsım Mahmûd b. Umer, Esâsu’l-belâğa, Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-Mısrıyye, 1953.
• Zemahşerî, Cârullah Ebu’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer, el-Mustaksâ fî emsâli’l-Arab, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmî,1987.