BENGALCE SİYER YAZICILIĞININ GELİŞİMİ ve İLK ÖRNEKLERİ

Yıl 2022, Sayı: 48, 39 - 62, 30.06.2022

İsmail Hakkı Göksoy Mohammad Abdur Rouf

Öz

İslam literatürünün ayrılmaz bir parçası olarak kabul edilen siyer kitapları, her toplumda olduğu gibi Bengallilerin de İslam dinini benimsemeleriyle birlikte büyük bir iştiyakla yazılmaya başlanmıştır. Zaman içerisinde Bengallilerin ana dili olan Bengalce’de de birçok siyer kitabı kaleme alınmıştır. Ancak, bölgede ilk zamanlar Farsça ve Urduca gibi dillerin yazı dili olarak kullanılması ve halk arasında sözlü kültürün yaygın olması nedeniyle Bengalce’deki siyer çalışmaları 14. Yüzyıl gibi geç bir dönemde başlamıştır. Dolayısıyla ilk dönemlerde daha çok farklı konulu eserlerin içinde Hz. Peygamber’i öven naatlara ve şiir tarzında yazılan müstakil eserlere rastlanmaktadır. Sonraki dönemlerde yazılan mensur siyer kitapları, Bengalce yazılı dini kültürün gelişmesine önemli katkılar sağlamış ve kitapların muhtevasında yerel kavramların ve unsurların kullanılmasıyla birlikte toplumdaki peygamber tasavvurunu geliştirmiştir. Bu makalede, önce Bengallilerin yaşadığı Bengal bölgesinin coğrafi konumu ve bugünkü Bangladeş ve ardından bölgeye İslamiyet’in girişi hakkında kısa bilgiler verilmiştir. Bu bağlamda, özellikle ilk dönem Müslüman coğrafyacıların eserlerinde geçen bölge hakkındaki bilgiler ve Çin ve Batı Asya arasındaki uluslararası deniz ticaret güzergâhı üzerinde faaliyet gösteren Müslüman tacirlerin ilk İslâmî devirlerden itibaren Bengal bölgesindeki sahil liman şehirlerine uğramaları ve onların ticarî faaliyetleri tespit edilmeye çalışılmıştır. Yine, 13. Yüzyılın başlarında Delhi Türk Sultanlığı’na bağlı ünlü Türk kumandanı Muhammed Bahtiyar Halacî’nin Bengal bölgesinin fethini gerçekleştirmesi ve akabinde Bengallilerin önemli bir kısmının çeşitli faktörlerin de etkisiyle zamanla İslamiyet’e girişleri ele alınmıştır. Her ne kadar Bengallilerin İslamiyet’le tanışmaları Müslüman tacirler vasıtasıyla ilk İslami devirlerde olmakla birlikte, yaygın ve esas İslamlaşmaları bölgenin fethinden sonra 13. Yüzyıl başlarından itibaren gerçekleşmiştir. İslam hakimiyeti döneminde her ne kadar ilk zamanlarda Farsça ve Urduca hakim yazılı diller olarak kullanılmakla birlikte yerli halkın İslamlaşmasına paralel olarak Bengalce yazılı literatürün gelişmesi de hız kazanmıştır. Bengal edebiyatının ilk, orta ve modern dönemler olarak gelişimi üzerinde durulduktan sonra, orta döneminde Bengalce siyer eserlerinin ilk örnekleri yazılmaya başlanmıştır. Son olarak makalede Bengalce siyer yazıcılığının bilinen ilk örnekleri inceleme konusu yapılmıştır. Hz. Peygamber’i konu alan veya onu öven ilk eserlerin kısaca müellifleri tanıtılmaya çalışılmış ve eserlerinin başlıca özellikleri ve siyer yazıcılığına katkıları konu edinilmiştir. Bu kapsamda, ilk olarak Hz. Peygamber ile ilgili şiirler yazan Ramai Pandit (13. Yüzyılın sonları), Şah Muhammed Sagir (tah. 1409) ve Alaol (ö.1680) gibi şairler ile Hz. Peygamber’in hayatını veya o dönemden bir olayı kitabında konu edinip müstakil manzum şiir kitapları kaleme alan Şair Zeyneddin (ö.1481), Şah Birid Han (ö.1550) ve Seyyid Sultan (ö.1648) gibi şairler ele alınmıştır. Özellikle Bengalli bu müelliflerin şiirlerinde ve eserlerinde nasıl bir peygamber tasavvuru ortaya konulduğu tespit edilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Siyer Yazıcılığı, Bengalce, Bengal Literatürü, Bengal, Bangladeş

Kaynakça

• Abdul Karim, Social History of Muslims in Bengal (Down to A.D.1538), The Asiatic Society of Pakistan Publication, Dacca, 1959.
• Adamuddin, A. K. M., “Moddhojugiyo Bangla Sahittey Rasul Prosongo”, [Orta Dönem Bengalce Literatürde Hz. Peygamber], Sirath-e- Rahmatullahil Alamin(Makale Derlemesi), Der. Muhammad Zaynul Abedin & Muftee Muhammad Saydur Rahman, Ideal Library, Noakhali, 2000.
• Ahmed, Wakil “Alaol”, Banglapedia: National Encyclopedia of Bangladesh (eds: Sirajul Islam –Sajahan Miah), erişim: https://en.banglapedia.org/index.php/Alaol, 05.04.2022.
• Ahmed, Wakil, “Shah Muhammad Sagir”, Banglapedia, erişim: https://en.banglapedia.org/index.php/Shah_Muhammad_Sagir, 05.04.2022.
• Ahmed, Wakil, “Puthi Literature”, Banglapedia, erişim: https://en.banglapedia.org/index.php/Puthi_Literature, 01.03.2022.
• Ahmed, Wakil, “Jainuddin”, Banglapedia, erişim: https://en.banglapedia.org/index.php/Jainuddin, 22.04.2022.
• Alaol, Padmabati, (ed.: Syed Ali İhsan), Ahmed Publishing House, Dhaka, 2013.
• Arnold, Thomas Walker, The Preaching of Islam, 2nd edition, Constable & Company Lmt., London 1913.
• Basu, Raj Sekhar, “Caste System”, Banglapedia, erişim: https://en.banglapedia.org/index.php/Caste_System. 30.11.2021.
• Bhuiya, M A Quassem, Putisahitey Mahanabi SM [Bengalce El Yazma Eseri Literatüründe Hz. Peygamber s.a.s.], Tauhid Prakashani, Dhaka, 1992.
• Chowdhury, A.M., “Bangalah”, Banglapedia: National Encyclopedia of Bangladesh (eds: Sirajul Islam –Sajahan Miah), erişim: https://en.banglapedia.org/index.php?title=Bangalah (24.02.2022).
• Eaton, Richard M., The Rise of Islam and the Bengal Frontier, 1204-1760, University of California Press, Los Angeles 1993.
• Elliot, H.M. –John Dowson (terc. ve ed..), The History of India as Told by Its Own Historians, Kitab Mahal, Allahabad 1964.
• Ghosh, Suchandra, “Gauda”, Banglapedia, Erişim: https://en.banglapedia.org/index.php?title=Gauda,_Janapada, 22.03.2022.
• Helal, Nasir, Bangla Vasay Muhammod sm Chorito [Bengalcede Hz. Muhammed’in Hayatı], Suhrid Prokashon, Dhaka, 2013.
• Huq, Mohammad Daniul - Aminur Rahman, “Bangla Literature” Banglapedia, erişim: https://en.banglapedia.org/index.php?title=Bangla_Literature, 03.04.2022.
• Huq, Mohammad Daniul - Pabitra Sarkar, “Bangla Language”, Banglapedia, https://en.banglapedia.org/ index.php/Bangla_Language, 22.04.2022.
• Husain, Syed Sajjad, “Bengalce”, TDV İslam Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 1992, c.5, s.439-442.
• Husain, Syed Sajjad, “Bengladeş”, TDV İslam Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 1992, c.5, s.442-447.
• Islam, Azhar, “Charyapada”, Banglapedia, erişim: https://en.banglapedia.org/index.php?title=Charyapada, 03.04.2022.
• İbn Battuta, Ebu Abdullah Muhammed b. Abdullah b. Muhammed b. İbrâhîm el-Levâtî et-Tâncî, İbn Battuta Seyahatnamesi (Çev. A. Sait Aykut), 7. Baskı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2017.
• Kayyum, H. A., “Bangla Sahitte Priyonabi Muhammed Sa” [Bengal literatüründe Sevgili Peygamber Hz. Muhammed SAV], Onupam Adorsho (Üsvetul Hasene), Derleme kitabı, editör: Prof. Hasan Abdul Kayyum, IFB, Dhaka, 1992.
• Khan, Abbas Ali, Banglar Musalmander İtihas [Bengal Müslümanlarının Tarihi], Bangladesh Islamic Centre, Dhaka, 2011.
• Khan, Muhammed Mojlum, The Muslim Heritage of Bengal, Kube Publishing, Leicestershire 2013.
• Konukçu, Enver, “Bengal Sultanlığı”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 1992, c.5, s.437-439.
• Majumdar, R.C., History of Ancient Bengal, G. Bharadwaj, Calcutta 1971.
• Mannan, M. A. Amader Jatisottar Bikashdhara [Kimliğimizin Safhaları Üzerinde] 3. Baskı. Dhaka: Kamiub Prokashon Limited. 2006.
• Miah, M.M., Bangla Shahitye Rasul Charit [Bengalce Literatürde Hz. Peygamber’in Hayatı], Bangla Academy, Dhaka, 1993.
• “Moddhojuge Banglar Rajnoitik İtihas” [Orta Çağda Bengal’ın Siyasi Tarihi], erişim: http://bangladesh-historytextbook.blogspot.com/2015/09/blog-post_59.html, 05.06.2021.
• “Natha, Indian Religious Sect”, Britanica, erişim: https://www.britannica.com/topic/Natha, 06.04.2022.
• Özcan, Azmi, “Bengal”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 1992, c.5, s.436-437.
• Rahman, M. M., “Contribution of Bengali Scholars to Sir’ah Literature”, İnternational Journal of Islamic Thoughts, No:2, Dhaka, 2013, s.5-14.
• Sabur, M.A., “Bangla Sahitte Rasulçarit”, [Bengal Literatüründe Peygamber Hayatı]”, Dainik Sangram Gazetesi, Dhaka, 10.08.2018.
• Sen, Dinesh Chandra, Pracin Bangla Sahittey Muslumander Oboban [Klasik Bengalce Literatürde Müslümanların Katkısı], Porua, Dhaka, 1940.
• Siddique, Yousuf, “The Diffusion of Islam in Bengal and the Articulation of a New Order”, Journal of the Research Society of Pakistan, Vol.45, No:2, 2008, s.1-55.
• Süleyman et-Tacir, Doğunun Kalbine Seyahat: Çin ve Hint Ülkeleri Hatıraları ve İlaveleri (çev: Ramazan Şeşen),Yeditepe Yayınları, İstanbul 2012.
• “The most spoken languages 2022” Statistics and Data, erişim: https://statisticsanddata.org/data/the-most-spoken-languages-2022/,24.02.2022.