The Phenomenon of Religion in Turkish Nationalism: Seyyid Ahmet Arvasi Example

Yıl 2024, Sayı: 52, 5 - 22, 30.06.2024

Furkan Ersoy Kemaleddin Taş

Öz

There are many different views on when the concept of nationalism emerged. Some sociologists and historians argue that the concept of nationalism emerged with nations. Based on this view, it is possible to say that the history of nationalism is actually the history of humanity. The process that started with the violent sectarian wars in the Christian world in Europe opened the doors to the nation-state system over time, and European societies, most of which used to be united under the roof of religion and sectarian unity, now aimed to establish new states belonging to their own ethnic origins. One of the main factors supporting this process was the rising ideology of nationalism. Nationalism, as we understand it today, emerged in Europe in the mid-18th century and then spread rapidly among societies living in different geographies of the world in terms of its sphere of influence, finding a response in many nations and becoming one of the main factors shaping the future of those nations in the following periods. The idea of nationalism has played a decisive role in European and world history. As a result of the increasing influence of this idea and its adoption by societies, many events that will go down in world history have occurred. Some of these events are turning points in the history of the world and humanity in terms of their political, sociological, scientific, technological and economic effects. While the idea of nationalism affected the whole world, it also found a response in the Turkish nation and made its influence felt in Turkish society under the leadership of some intellectuals and statesmen who adopted this idea in the last periods of the Ottoman Empire. Later on, from the first years of the Republican period to the present day, it has manifested itself as one of the determining factors in both political and sociological contexts. Turkish nationalism has undergone many ideological changes and transformations in its historical journey that started in the late Ottoman period and has witnessed the transition of scholars and intellectuals who pioneered these changes and transformations in the process. Many of the names who adopted the ideology of nationalism added their own interpretations to this idea and as a result, different understandings of nationalism emerged. In the early years of the Republic, an understanding of nationalism emerged in a way that would support the nation-state model due to the conditions of the period, and this was turned into a state policy and effectively implemented in every field for many years. Later, an understanding of nationalism that aims to unite the Turkish nation under the umbrella of the unity of lineage based on the idea of racial superiority will emerge. However, this understanding would not find much response in the society, and over time, with the effect of the change in social and political conditions in the country, the idea of nationalism would take on a more conservative structure and appeal to much wider masses by bringing together the concept of nationalism and religion. In this article, the position and impact of religion in the understanding of Turkish nationalism of Seyyid Ahmet Arvasi, who, unlike the understandings that evaluate nationalism on the basis of racial superiority or genealogical unity, placed religion at the center of Turkish nationalism and interpreted these two concepts side by side in a comprehensive way, and from this point of view, put forward a new paradigm in Turkish nationalism and defined it as the Turkish-Islamic İdeology.

Anahtar Kelimeler

Nation, Religion, Nationalism, Turkism, Islam, Seyyid Ahmet Arvasi

Türk Milliyetçiliğinde Din Olgusu: Seyyid Ahmet Arvasi Örneği

Öz

Milliyetçilik kavramının ne zaman ortaya çıktığı ile ilgili birçok farklı görüş mevcuttur. Bazı sosyolog ve tarihçiler milliyetçilik kavramının milletlerle birlikte ortaya çıktığını savunmaktadır. Bu görüşten hareketle milliyetçiliğin tarihi aslında insanlığın tarihidir demek mümkündür. Avrupa’da Hristiyan dünyasında yaşanan şiddetli mezhep savaşlarıyla başlayan süreç, zamanla ulus-devlet sistemine giden yolun kapılarını açmış ve eskiden büyük çoğunluğu din ve mezhep birliği çatısı altında kenetlenen Avrupa toplumları artık kendi etnik kökenlerine ait yeni devletler kurmayı amaç edinmişlerdir. Bu süreci destekleyen temel faktörlerden birisi de yükselen milliyetçilik ideolojisidir. Bugün anladığımız manada milliyetçilik, 18. yüzyılın ortalarında Avrupa’da ortaya çıkmış ve daha sonra etki alanı itibariyle dünyanın farklı coğrafyalarında yaşayan toplumlar arasında hızla yayılarak birçok millette karşılık bulmuş ve sonraki dönemlerde o milletlerin geleceklerine yön veren temel etkenlerden olmuştur. Milliyetçilik düşüncesi sonraki etkilerine bakıldığında Avrupa ve dünya tarihinde belirleyici rol oynamıştır. Bu düşüncenin etki gücünü arttırması ve toplumlar tarafından benimsenmesi sonucu dünya tarihine geçecek birçok olay meydana gelmiştir. Bu olaylardan bazıları, siyâsî, sosyolojik, bilimsel, teknolojik ve ekonomik etkilerine bakıldığında dünya ve insanlık tarihi açısından birer dönüm noktası niteliğindedir. Milliyetçilik düşüncesi tüm dünyayı etkilerken Türk milletinde de karşılık bulmuş ve Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinde bu fikri benimseyen bazı fikir ve devlet adamları öncülüğünde Türk toplumunda belirgin şekilde etkisini hissettirmiştir. Daha sonra Cumhuriyet döneminin ilk yıllarından günümüze kadar uzanan süreçte hem siyasi hem de sosyolojik bağlamda belirleyici faktörlerden biri olarak kendini göstermiştir. Türk milliyetçiliği, Osmanlı’nın son dönemlerinde başlayan tarihsel yolculuğunda ideolojik anlamda birçok değişim ve dönüşüme uğramış ve süreç içerisinde bu değişim ve dönüşümlerin öncülüğünü yapan ilim ve fikir adamlarının geçişine sahne olmuştur. Milliyetçilik ideolojisini benimseyen isimlerin birçoğu bu düşünceye kendi yorumlarını katmış ve bunun bir sonucu olarak farklı milliyetçilik anlayışları ortaya çıkmıştır. Cumhuriyet’in ilk yıllarında dönemin şartları gereği ulus-devlet modelini destekleyecek tarzda bir milliyetçilik anlayışı ortaya çıkmış ve bu bir devlet politikası haline getirilerek uzun yıllar etkin bir biçimde her alanda uygulanmıştır. Daha sonra Türk milletini ırk üstünlüğü düşüncesinden yola çıkarak soy birliği çatısı altında toplamayı hedefleyen bir milliyetçilik anlayışı ortaya çıkacaktır. Ancak bu anlayış toplumda çok fazla karşılık bulamayacak, zamanla ülkedeki sosyal ve siyâsî şartların değişiminin de etkisiyle milliyetçilik düşüncesi daha muhafazakâr bir yapıya bürünecek ve milliyetçilik ile din kavramını bir araya getirerek çok daha geniş kitlelere hitap edecektir. Bu makalede, milliyetçiliği ırk üstünlüğü veya soy birliği temelinde değerlendiren anlayışlardan farklı olarak Türk milliyetçiliğinin merkezine dini yerleştiren ve bu iki kavramı yan yana getirerek kapsamlı bir şekilde yorumlayan, buradan hareketle Türk milliyetçiliğinde yeni bir paradigma ortaya koyan ve bunu da Türk-İslam Ülküsü olarak tanımlayan Seyyid Ahmet Arvasi’nin, Türk milliyetçiliği anlayışında dinin konumu ve etkisi ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Millet, Din, Milliyetçilik, Türkçülük, İslam, Seyyid Ahmet Arvasi

Kaynakça

• Arvasi, Seyyid Ahmet, İleri Türk Milliyetçiliğinin İlkeleri, Doğan Güneş Yayınevi, İstanbul, 1965.
• Arvasi, Seyyid Ahmet, İlm-i Hâl, Burak Yayınevi, İstanbul, 1990.
• Arvasi, Seyyid Ahmet, Türk-İslâm Ülküsü, 2. Cilt, Burak Yayınevi, İstanbul, 1991.
• Arvasi, Seyyid Ahmet, İlmî Tavır ve Ötesi, Burak Yayınevi, İstanbul, 1996.
• Arvasi, Seyyid Ahmet, Hasbihâl, 1. Cilt, Bilgeoğuz Yayınları, İstanbul, 2008.
• Arvasi, Seyyid Ahmet, Türk-İslâm Ülküsü, 1. Cilt, Bilgeoğuz, İstanbul, 2009.
• Özcan, Azmi, “Milliyetçilik”, İslam Ansiklopedisi, 30. Cilt, TDV Yayınları, İstanbul, 2005.
• Özberk, Selahattin, “Türk Milliyetçiliğinin Tarihsel Gelişimi: Milliyetçilik Kuramları Açısından Bir İnceleme”, Doktora Tezi, Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi, Hatay, 2019.
• Özyurt, Hatice, “Millet Kavramının Anlam Alanı ve Teorik Çerçevesi”, Genç Mütefekkirler Dergisi, Cilt:1, Sayı: 2, (Aralık, 2020), 91-135. Şahsuvaroğlu, Lütfü, Milliyetçilik ve Namık Kemal, Elips Kitap, Ankara, 2016. Şentürk, Recep “Millet”, İslam Ansiklopedisi, 30. Cilt, TDV Yayınları, İstanbul, 2005. Türk Dil Kurumu, Türkçe Sözlük, (Haz.: Şükrü Haluk Akalın), TDK Yayınları, Ankara, 2011. Yılmaz, Sezen Ravanoğlu, “Nihal Atsız Türkçülüğü ve Milliyetçi Hareketin Yol Ayrımı” Ekonomi, Politika & Finans Araştırmaları Dergisi, 7(3), (2022), 784-797.