Havayolu Taşımacılığı Sektöründe TOPSIS Yöntemiyle Finansal Performans Değerlendirmesi

Yıl 2013, Cilt: 18 Sayı: 3, 343 - 363, 01.09.2013

  Yrd.Doç.Dr.Vesile Ömürbek Öğr.gör.bülent Kınay

Öz

Civil aviation activities are important elements of economic and social development. Financial indicators assert that airline industry has a quite fragile structure. In this research, financial performances of an airline company (ABC), listed in Istanbul Stock Exchange (BIST) and airline company (XYZ), listed in Frankfurt Stock Exchange have been compared. For that reason, financial data, abstracted from 2012 financial statements and performance tables have been used. Both airline companies have different advantages against each other based on different performance indicators. However, in order to make a comprehensive comparison, TOPSIS approach, whish is one of the multi criteria decision making methods, has been used. TOPSIS approach includes all ciriteria (performance indicators) into the solution, in order to provide a single result. Performance indicators and their weights has been used to investigate the financial performances of two airline companies using TOPSIS method. The results of the research indicate that the performance of ABC company is better than the performance of XYZ company

Anahtar Kelimeler

Financial Performance, Multicriteria Decision, TOPSIS, Air Transportation

HAVAYOLU TAŞIMACILIĞI SEKTÖRÜNDE TOPSIS YÖNTEMİYLE FİNANSAL PERFORMANS DEĞERLENDİRMESİ

Öz

Ülkelerin ekonomik ve sosyal kalkınmasının önemli unsurlarından biri sivil havacılık faaliyetleridir. Finansal göstergeler incelendiğinde havayolu taşımacılığı sektörünün çok kırılgan bir yapıya sahip olduğu söylenebilir. Bu çalışmada da; Borsa İstanbul’da (BIST) faaliyet gösteren bir havayolu taşımacılığı şirketi (ABC) ile Frankfurt Menkul Kıymetler Borsası’nda faaliyet gösteren bir havayolu taşımacılığı şirketinin (XYZ) finansal performanslarının değerlendirilmesine çalışılmıştır. Bu amaçla her iki şirketin de 2012 yılına ait finansal durum tablolarından ve performans tablolarından elde edilen finansal veriler kullanılmıştır. Her iki havayolu şirketi de farklı performans göstergeleri açısından birbirlerine üstünlük sağlamaktadırlar. Ancak bütünsel bir değerlendirme yapabilmek için çok kriterli karar verme tekniklerinden biri olan TOPSIS yöntemi tercih edilmiştir. TOPSIS yöntemi tüm kriterleri (performans göstergelerini) çözüme dahil edip tek bir sonuç çıkarmaktadır. Performans göstergeleri ve ağırlıkları TOPSIS yönteminde kullanılarak iki havayolu şirketinin finansal performansları değerlendirilmiştir. Uygulama sonucuna göre ABC’nin performansının XYZ’ye göre daha yüksek bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Finansal Performans, Çok Kriterli Karar Verme, TOPSIS, Havayolu Taşımacılığı

Kaynakça

• 1. AKDOĞAN Nalan ve Nejat Tenker (2007), Finansal Tablolar ve Mali Analiz Teknikleri, Gazi Kitabevi, 12.baskı, Ankara.
• 2. AKKAYA Cenk Göktuğ (2004), “Finansal Rasyolar Yardımıyla Havayolları İşletmelerinin Performansının Değerlendirilmesi”, Dokuz Eylül Üniversitesi İ.İ.B.F.Dergisi, Cilt 19, Sayı 1, s. 15-29.
• 3. AKGÜÇ Öztin (1998), Finansal Yönetim, Muhasebe Enstitüsü Yayın No:65, İstanbul.
• 4. AKYÜZ Yılmaz, Tunga BOZDOĞAN ve Emin HANTEKİN (2011), “TOPSIS Yöntemiyle Finansal Performansın Değerlendirilmesi Ve Bir Uygulama”, Afyon Kocatepe Üniversitesi, İ.İ.B.F. Dergisi, Cilt XIII, Sayı I, s. 74-92
• 5. ANNUAL REVIEW 2012, www.iata.org Erişim tarihi: 08.07.2013, s.11.
• 6. ATMACA Metin (2012), “İMKB’de İşlem Gören Spor Şirketlerinin TOPSIS Yönetimi İle Finansal Performans Değerlendirmesi”, İktisat İşletme ve Finans, Volume 27, Issue 320, s. 91-108.
• 7. AYDIN Nurhan, Mehmet Başar ve Metin Coşkun (2010), Finansal Yönetim, Detay Yayıncılık, 1.baskı, Ankara.
• 8. BÜLBÜL Serpil ve Ali Köse (2011), “Türk Gıda Şirketlerinin Finansal Performansının Çok Amaçlı Karar Verme Yöntemleriyle Değerlendirilmesi”, Atatürk Üniversitesi, İİBF Dergisi, 10. Ekonometri ve İstatistik Sempozyumu Özel Sayısı, s. 71-96.
• 9. CHANG Ching-Hui , Jyh-Jiuan Lin, Jyh-Horng Lin ve Miao-Chen ChiangĊĒĜĚěĚē, “Domestic Open-End Equity Mutual Fund Performance Evaluation Using Extended TOPSIS Method With Different Distance Approaches”, Expert Systems with Applications, Volume 37, Issue 6, June, s. 4642–4649.
• 10. ÇABUK Adem ve İbrahim Lazol (2009), Mali Tablolar Analizi, Ekin Basın Yayın Dağıtım, 9. Baskı, Bursa.
• 11. ÇINAR Yetkin (2004), Çok Nitelikli Karar Verme ve Bankaların Mali Performanslarının Değerlendirilmesi Örneği” Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• 12. ÇONKAR M. Kemalettin, Cemal Elitaş ve Gökhan Atar (2011), “İMKB Kurumsal Yönetim Endeksi’ndeki (XKURY) Firmaların Finansal Performanslarının TOPSIS Yöntemi İle Ölçümü Ve Kurumsal Yönetim Notu İle Analizi”, İktisat Fakültesi Mecmuası, 61(1), s. 81-115.
• 13. DEMİRELİ Erhan (2010), “TOPSIS Çok Kriterli Karar Verme Sistemi: Türkiye’deki Kamu Bankaları Üzerine Bir Uygulama”, Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, Cilt 5, Sayı1, s. 101-112.
• 14. DUMANOĞLU Sezayi (2010), “İMKB’de İşlem Gören Çimento Şirketlerinin Mali Performansının TOPSIS Yöntemi İle Değerlendirilmesi”, Marmara Üniversitesi İİBF Dergisi, Cilt XXIX, Sayı II, s. 323-339.
• 15. DUMANOĞLU Sezayi ve Nuray Ergül (2010), “İMKB’de İşlem Gören Teknoloji Şirketlerinin Mali Performans Ölçümü”, Muhasebe ve Finansman Dergisi, Sayı 48, Ekim , s.101-111.
• 16. ELEREN Ali ve Mehmet Karagül (2008), “1986-2006 Türkiye Ekonomisinin Performans Değerlendirmesi”, Celal Bayar Üniversitesi İİBF, Yönetim ve Ekonomi Dergisi, Yıl 2008, Cilt 15, Sayı 1, s. 1-14.
• 17. ERGİNEL Nihat, Tolga Çakmak ve Sevil Şentürk (2010), “Numara Taşınabilirliği Uygulaması Sonrası Türkiye’de GSM Operatör Tercihlerinin Bulanık TOPSIS İle Belirlenmesi”, Anadolu Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi, Cilt 11, Sayı 2, s.81-93.
• 18. FENG Cheng-Min ve Rong-Tsu Wang (2000), “Performance Evaluation For Airlines Including The Consideration of Financial Ratios”, Journal of Air Transport Management, Volume 6, Issue 3, July, s 133-142.
• 19. FENG Cheng-Min ve Rong-Tsu Wang (2001), “Considering The Financial Ratios On The Performance Evaluation Of Highway Bus Industry”, Transport Reviews: A Transnational Transdisciplinary Journal, Volume 21, Issue 4, s. 449-467.
• 20. GÖKSU Ali ve İbrahim Güngör (2008), “Bulanık Analitik Hiyerarşi Proses Ve Üniversite Tercih Sıralamasında Uygulanması”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt 13 Sayı 3, s. 1-26.
• 21. KARĞIN Mahmut (2010), “Bulanık Analitik Hiyerarşi Süreci ve İdeal Çözüme Yakınlığa Göre Sıralama Yapma Yöntemleri ile Tekstil Sektöründe Finansal Performans Ölçümü”, Celal Bayar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 8, Sayı 1, s.195-216.
• 22. LAZOL İbrahim (2005), Mali Analiz Uygulamaları, Ekin Kitabevi, 3. Baskı, Bursa.
• 23. MAHMOODZADEH S., J. SHAHRABI, M. PARIAZAR, and M. S. ZAERI (2007), “Project Selection by Using Fuzzy AHP and TOPSIS Technique”, World Academy of Science, Engineering and Technology, Vol 6, s.333-338.
• 24. ÖZER Ali, Meryem Öztürk ve Abdulkadir Kaya (2010), “İşletmelerde Etkinlik ve Performans Ölçmede VZA, Kümeleme ve TOPSIS Analizlerinin Kullanımı: İMKB İşletmeleri Üzerine Bir Uygulama”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 14, Sayı 1, s. 233-260.
• 25. ÖZGÜVEN Nihan (2011), “Kriz Döneminde Küresel Perakendeci Aktörlerin Performanslarının TOPSIS Yöntemi ile Değerlendirilmesi”, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt. 25, Sayı. 2, s. 151-162.
• 26. ÖZKAN Ömer (2007), Personel Seçiminde Karar Verme Yöntemlerinin İncelenmesi: AHP, ELECTRE ve TOPSIS Örneği, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• 27. SHGM Faaliyet Raporu 2012, www.shgm.gov.tr/doc5/2012fr.pdf . Erişim tarihi: 08.07.2013, s. 24-26.
• 28. TİMOR Mehpare (2011), Analitik Hiyerarşi Prosesi, Türkmen Kitabevi, Ankara.
• 29. TORLAK Gokhan, Mehmet Sevkli, Mehmet Sanal ve Selim Zaim (2011), “Analyzing Business Competition By Using Fuzzy TOPSIS Method: An Example Of Turkish Domestic Airline Industry”, Expert Systems with Applications, Vol 38, s. 3396–3406.
• 30. TSAO Chung-Tsen (2003), “Evaluating Investment Values Of Stocks Using A Fuzzy TOPSIS Approach”, Journal of Information and Optimization Sciences, Volume 24, Issue 2, s. 373-396.
• 31. TURKMEN YILMAZ Sibel ve Gülcan Cağıl (2012), “İMKB’ye Kote Bilişim Sektörü Şirketlerinin Finansal Performanslarının TOPSIS Yöntemi İle Değerlendirilmesi”, Maliye Finans Yazıları, Yıl 26, Sayı 95, Nisan, s. 59-78.
• 32. USTASÜLEYMAN Talha (2009), “Bankacılık Sektöründe Hizmet Kalitesinin Değerlendirilmesi: Ahs-Topsis Yöntemi”, Bankacılar Dergisi, Sayı 69, s. 33-43.
• 33. UYGURTÜRK Hasan ve Turhan Korkmaz (2012), “Finansal Performansın TOPSIS Çok Kriterli Karar Verme Yöntemi İle Belirlenmesi: Ana Metal Sanayi İşletmeleri Üzerine Bir Uygulama”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 7(2), s. 95-115.
• 34. WANG Yu-Jie ve Hsuan-Shih LEE (2010), “Evaluating Financial Performance Of Taiwan Container Shipping Companies By Strength And Weakness Indices”, International Journal of Computer Mathematics, Volume 87, Issue 1, s. 38-52.
• 35. YURDAKUL Mustafa ve Yusuf Tansel İç (2003), “Türk Otomotiv Firmalarının Performans Ölçümü ve Analizine Yönelik Topsıs Yöntemini Kullanan Bir Örnek Çalışma”, Gazi Üniversitesi, Mühendislik ve Mimarlık Fakültesi Dergisi, Cilt 18, No 1, s.1-18.
• 36. YÜKÇÜ Süleyman ve Gülşah Atağan (2010), “TOPSIS Yöntemine Göre Performans Değerleme”, Muhasebe ve Finansman Dergisi, Sayı 45, s. 28-35.