ULUSLARARASI DÜZENLEMELERE GÖRE AZINLIK STATÜSÜNDE OLMAYAN FARKLI ETNİK KÖKENLİ ÇOCUKLARIN ANA DİL EĞİTİMİ HAKKI VE TÜRKİYE

Yıl 2016, Cilt: 21 Sayı: 2, 539 - 556, 02.05.2016

Süleyman Dost

Öz

Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi’nin eğitim hakkını düzenleyen 29. maddesinin a bendinde “Çocuğun kişiliğinin, yeteneklerinin, zihinsel ve bedensel yetilerinin mümkün olduğunca geliştirilmesi” ve d bendinde “Çocuğun, anlayışı, barış, hoşgörü, cinsler arası eşitlik, ister etnik, ister ulusal, ister dini gruplardan, isterse yerli halktan olsun, tüm insanlar arasında dostluk ruhu ile özgür bir toplumda, yaşantıyı, sorumlulukla üstlenecek şekilde hazırlanması” amaçlarından bahsedilmektedir. Sözleşme’nin 30. maddesi “Soya, dine ya da dile dayalı azınlıkların ya da yerli halkların var olduğu Devletlerde, böyle bir azınlığa mensup olan ya da yerli halktan olan çocuk, ait olduğu azınlık topluluğunun diğer üyeleri ile birlikte kendi kültüründen yararlanma, kendi dinine inanma ve uygulama ve kendi dilini kullanma hakkından yoksun bırakılamaz.” demektedir. Yine Sözleşmenin 12. ve 13. maddelerinde “çocukların kendilerini ilgilendiren konularda görüşlerine saygı gösterilmesi ve görüşlerini ifade etme” hakları düzenlenmektedir. Sözleşmenin yukarıda verilen ilgili hakları bağlamında çocukların ana dil eğitimi son derece önemlidir. Çocukların kendini ve görüşlerini en iyi ana dilinde ifade edebileceği olgusu bu hakkın önemini göstermektedir. Azınlık statüsünde olan çocukların ana dil eğitimi, bu statülerini sağlayan mevzuat (genellikle bir sözleşme) ile güvence altına alınmakta ve azınlıklar tarafından kurulan okullarda sağlanmaktadır. Ancak azınlık statüsünde olmayan farklı etnik kökenli çocuklar bu haktan gereği gibi yararlanamamaktadır. İşbu makalede azınlık statüsünde olmayan bu çocukların ana dil eğitimi sorunu ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Azınlık, hak, çocuk, dil, Çocuk Hakları Sözleşmesi

Kaynakça

• ALGAN, Bülent, (2007) Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Hakların Korunması, Seçkin Yayınları, Ankara.
• ANAR, Erol, (1997), Öte Kıyıda Yaşayanlar: Azınlıklar, Yerli Halklar ve Türkiye, Belge Yayınları, İstanbul.
• ARSAVA, A. Füsun, (2010) Avrupa Birliği Birincil Hukukunda Azınlıkların Korunmasının Hukuki Dayanağı, Uluslararası Hukuk ve Politika, Cilt 6, Sayı: 23, (s.1-14).
• ARSAVA, A. Füsun, (1993), “Azınlık Kavramı ve Azınlık Haklarının Uluslararası Belgeler ve Özellikle Medeni ve Siyasi Haklar Sözleşmesi’nin 27. Maddesi Işığında İncelenmesi”, AÜSBF, Yayın No:579, Ankara.
• AKYÜZ, Emine, (2012), Çocuk Hukuku, Pegem Akademi, Ankara.
• CANATAN, Kadir, (2007) Avrupa Ülkelerinin Azınlık Politikalarında Türkçe Anadil Eğitiminin Konumu, Turkish Studies / Türkoloji Araştırmaları, Volume:2/3, Summer, (s.159-172).
• CANBULUT, Tuğba, (2014) Türkiye'de Çocukların Katılım Hakkı Üzerine Bir Derleme, Sağlık Bilimleri ve Meslekleri Dergisi, Cilt 1, Sayı 2, (s.85-94)
• ÇAVUŞOĞLU Naz, (2001) Uluslararası İnsan Hakları Hukukunda Azınlık Hakları, 2.B, Su Yayınları, İstanbul.
• DOEK, Jaap E., (2016) “The CRC: Dynamics and Directions of Monitoring its Implementation” The Human Rights of Children, (Ed: Invernizzi, Antonella, Williams, Jane), Routledge, (s.99-116)
• EKİNCİ, Tarık Ziya, (2001) Avrupa Birliği’nde Azınlıkların Korunması Sorunu, Türkiye ve Kürtler, Sümer Yayıncılık, İstanbul.
• ELS, T.J.M. van, (2005) “The Europoen Union, Its Institutions and Its Languages: Some language Politicies Observations”, Language Planning and Policy.
• ERGİN, Ayşe Dicle, (2010) “Azınlık Dillerinin Kullanımı Konusunda Türkiye Nerede Duruyor?” AÜHFD, Cilt:59, Sayı:1, (s.1-34)
• GÜL, İdil I., (2010) “Eğitime Erişim: Eğitimde Ayrımcılık Yasağı ve Fırsat Eşitliği”, Eğitim Hakkı ve Eğitimde Haklar, ERG.
• GÜLAN, Aydın ve ŞİRİN, Mustafa Ruhi, (2011) I. Türkiye Çocuk Hakları Stratejisi, Çocuk Vakfı Yayınları, İstanbul.
• HRLJ, (1993) “Declaration on the Rights of Persons Belonging to National or Ethnic, Religious and Linguistic Minorities” HRLJ, Num:14, (s.54-56).
• KAYA, Nurcan, (2011) Türkiye’nin Eğitim Sisteminde Azınlıklar ve Ayrımcılık: Kavramsal Çerçeve ve Temel Sorunlar, İstanbul Bilgi üniversitesi Sosyoloji ve Eğitim kaya.pdf, Erişim tarihi: 15.04.2016)
• http://secbir.org/images/haber/2011/01/18-nurcan
• METİN, Yüksel, (2005) “Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi ve Türkiye”, II. Ulusal Sivil Toplum Kuruluşları Kongresi, Bildiriler Kitabı, Çanakkale, (s. 125- 138).
• NORTON, Bonny, (1997) Language, Identity, and the Ownership of English, TESOL Quarterly, Vol. 31, No. 3, Autumn. (s.409-429).
• OKUTAN, Çağatay, (2004) “Teori ve Uluslararası Metinlerde Azınlık Tanımı”, AÜSBF Dergisi, Sayı: 59-2.
• ORAN, Baskın, (2001) Küreselleşme ve Azınlıklar, 4.B, İmaj Yayınevi, Ankara.
• ORAN, Baskın, (2010) Türkiye’de Azınlıklar-Kavramlar, Teori, Lozan, İç Mevzuat, İçtihat, Uygulama, 6. baskı, İletişim Yayınevi, İstanbul.
• ÖZBUDUN, Ergun, (2012) “Anadilde eğitim mi, anadilin öğretimi mi?” Star, 23.01.2012, www.ozgurcerkes.com/?Syf=26&Syz=94135 (Erişim tarihi:15.04.2016)
• PAZARCI, Hüseyin, (2011) Uluslararası Hukuk Dersleri, Turhan Yayınevi, Ankara.
• SUR, Melda, (2010) Uluslararası Hukukun Esasları, Beta Basım Yayım, İstanbul.
• TAŞDEMİR, Hakan ve SARAÇLI, Murat, (2007), “Avrupa Birliği ve Türkiye Perspektifinden Azınlık Hakları Sorunu”, Uluslararası Hukuk ve Politika, Cilt:2, No:8, (s.25-35).
• TERZİOĞLU, Süleyman Sırrı, (2007) Uluslararası Hukukta Azınlıklar ve Anadilde Eğitim Hakkı, Alp Yayınevi. TURAN, P. Aslıhan,
• “Türkiye’de Azınlık Hakları ve Demokrasinin Derinleşmesi”,
• http://www.bilgesam.org (Erişim tarihi:14.02.2012)
• (VENEDİK KOMİSYONU RAPORU), (2010) Anayasa Değişiklik Yöntemleri Venedik Komisyonu Raporu ve Ülke İncelemeleri, TBMM Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, Temmuz-2010.
• WILEY, Terrence G. and WRIGHT, Wayne E., (2004) “Against the Undertow: Language- Minority Education Policy and Politics in the ''Age of Accountability”, Educational Policy, Num:18, (s.142-168).
• YAĞMUR, Kutlay, (2006), “Batı Avrupa'da Türkçe Öğretiminin Sorunları ve Çözüm Önerileri”, Dil Dergisi, Sayı: 134, (s.26-41).