THE J CURVE EFFECT IN TURKEY-EU TRADE: AN EMPIRICAL ANALYSIS FOR THE PERIOD 1994-2016

Yıl 2018, Cilt: 23 Sayı: Geybulla Ramazanoğlu Özel Sayısı, 831 - 844, 30.06.2018

Levent Kösekahyaoğlu İkbal Karataşlı

Öz

It is important to reveal the price and non-price factors that determine the competitiveness of Turkey. The short and long term effects of the devaluation made through exchange rate adjustments are crucial elements in terms of the price competitiveness. The main aim of the study is to examine the short- and long-run effects of the real exchange rate changes on Turkey-EU trade through the J Curve effect analysis in 1994-2016 period. Within the scope of the study, the unit root tests, Johansen Cointegration Test, Vector Error Correction Test and Granger Causality Testare applied respectively.
The findings reveal that the Turkey-EU trade is affected by the changes in the exchange rate. However, it is determined that a real decrease in the value of exchange rate has a negative and statistically significant effect of the balance of trade both in the short- and long-run. While these findings are compatible with the J curve analysis in the short-run effect, it is not compatible with the long-run effect. Consequently, the findings reveal that those policies based only on devaluation and price competition would not be efficient on Turkey-EU trade and that more emphasis should be given to the non-price factors.

Anahtar Kelimeler

European Union, J Curve, Turkey

TÜRKİYE – AB DIŞ TİCARETİNDE J EĞRİSİ ETKİSİ: 1994-2016 DÖNEMİ ÜZERİNE AMPİRİK BİR İNCELEME

Öz

Türkiye’nin en büyük ticari ortaklarından birisi olan Avrupa Birliği (AB) ile ticaretinde kur ayarlamaları yoluyla yapılan devalüasyonun kısa ve uzun dönemli etkilerinin bilinmesi, rekabet gücünü belirleyen fiyat ve dışı faktörlerin ortaya konulması açısından önemlidir. Bu çalışmanın temel amacı, 1994-2016 döneminde reel döviz kurundaki değişimlerin Türkiye-AB ticareti üzerindeki kısa ve uzun vadeli etkilerini J eğrisi analizini kullanarak analiz etmektir. Araştırma kapsamında, sırasıyla birim kök testleri, Johansen Eşbütünleşme Testi, Vektör Hata Düzeltme Modeli ve Granger Nedensellik Testi uygulanmıştır.
Çalışmanın bulguları, kurdaki reel değer kaybının hem kısa ve hem de uzun dönemde ticaret dengesi üzerinde negatif ve istatistiksel olarak anlamlı bir etki bıraktığını göstermektedir. Bu durum J eğrisi analizi açısından kısa dönem etkisi ile uyumluyken, uzun dönem etkisi ile uyumlu değildir. Elde edilen bu bulgu, Türkiye’nin AB ile olan ticaretinde sadece devalüasyona ve fiyat rekabetine dayalı politikaların etkili olmayacağını ve fiyat dışı faktörlerin önemini göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Avrupa Birliği, J Eğrisi, Türkiye

Kaynakça

• AKKAYA, O. (2008) “Türkiye ve Türkiye’nin Dış Ticaret Partnerleri Arasındaki İki Yanlı J Eğrisi: 1990-2002 dönemi incelemesi”, 2. Ulusal İktisat Kongresi, Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi, İzmir.
• ALKİN, E. (1990). Uluslararası Ekonomik İlişkiler, Filiz Kitabevi, İstanbul.
• ALTINOK, S. ve ÇETİNKAYA, M. (2003). “Devalüasyon ve Türkiye’de Devalüasyon Uygulamaları ve Sonuçları”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9: 47-63.
• ALTINTAŞ, H. ve ÇETİN R. (2008). “Türkiye’de Dış Ticaret Dengesi Belirleyicilerinin Sınır Testi Yaklaşımıyla Öngörülmesi: 1989–2005”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi, 63(4): 29-64.
• AY, A. ve ÖZŞAHİN, Ş. (2007). “J Eğrisi Hipotezinin Testi: Türkiye Ekonomisinde Reel Döviz Kuru ve Dış Ticaret Dengesi İlişkisi”, Uludağ Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 26(1): 1-23.
• AY, A. (2007). Türkiye’de Dış Ticaret ve Kur Politikaları Uygulamaları, Çizgi Kitabevi, Konya.
• AY, A. (1981). “Prof.Dr.Akif Erginay’a 65 Yaş Armağanı”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, Ankara.
• BABA, A. K. ve YAZICI, M. (2016). “The J-Curve Hypothesis: An Investigation Of Bilateral Trade Between Nigeria and European Union”, Journal of International and Global Economic Studies, 9(1): 46-74.
• BAHMANİ-OSKOOEE, M., ECONOMIDOU, C. ve GOSWAMI, G. G. (2006). “Bilateral J-Curve Between the UK vis-à-vis her Major Trading Partners”, Applied Economics, 38(8): 879-888.
• BAHMANİ-OSKOOEE, M. (1985). “Devaluation and the J-Curve: Some Evidence from LDCs”, The Review of Economics and Statistics, 67(3): 500-504.
• BAHMANİ-OSKOOEE, M. et al. (2005). “The Bılateral J-Curve: Australia Versus Her 23 Trading Partners”, Ausuralian Economic Papers, 44(2): 110-120.
• BAL, H. ve DEMİRAL, M. (2012). “Reel Döviz Kuru ve Ticaret Dengesi: Türkiye’nin Almanya ile Ticareti Örneği”, Çukurova Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16(2): 45-64.
• BEŞER, M. K. (2011). Türkiye Dış Ticaretinde J-Eğrisi ve S-Eğrisi Dinamiklerinin Etkisi, Ekin Yayınevi, Bursa.
• DEMİRTAŞ, G. (2014). “Türkiye ve Almanya Arasındaki Dış Ticaret Dengesinin Sınır Testi Yaklaşımıyla İncelenmesi”, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 43: 83-106.
• GÖÇER, İ. ve ELMAS, B. (2013). “Genişletilmiş Marshall-Lerner Koşulu Çerçevesinde Reel Döviz Kuru Değişimlerinin Türkiye'nin Dış Ticaret Performansına Etkileri: Çoklu Yapısal Kırılmalı Zaman Serisi Analizi”, BDDK, Bankacılık ve Finansal Piyasalar, 7(1): 137-157.
• GRANGER, C. W. J. (1969). “Investigating Causal Relations By Econometric Models and Cross-Spectral Methods”, Econometrica, 37(3): 424-438.
• GUJARATI, D. N. ve PORTER, D. C. (2012). Temel Ekonometri, (Çev.) ŞENESEN, Ü., Literatür Yayınları, İzmir.
• HACKER, R. S. ve HATEMI-J, A. (2004). “The Effect of Exchange Rate Changes on Trade Balances in The Short and Long Run Evidence from German Trade with Transitional Central European Economies”, Economics of Transition, 12(4): 777-799.
• HALICIOĞLU, F. (2007). “The Bilateral J-Curve: Turkey versus her 13 Trading Partners”, MPRA Paper, No:3564, <https://mpra.ub.uni-muenchen.de/3564/>
• HEPAKTAN, E. (2016). “Yapısal Kırılmalar Altında Türkiye’de J Eğrisinin Analizi”, Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(4): 75-102.
• HSING, Y. (2009). “Test of the J-Curve for Six Selected New EU Countries,” International Journal of Economic Policy in Emerging Economies, 2(1): 76-85.
• IŞIĞIÇOK, E. (1994). Zaman Serilerinde Nedensellik Çözümlemesi, Uludağ Üniversitesi Basım Evi, Bursa.
• KAMOTO, E. B. (2006). “The J-Curve Effect on the Trade Balance in Malawi and South Africa”, The Faculty of the Graduate School, Thesis, The University of Texas at Arlington.
• KARAGÖZ, M. ve DOĞAN, Ç. (2005). “Döviz Kuru Dış Ticaret İlişkisi: Türkiye Örneği” Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(2): 219-228.
• KARAGÖZ, H. (2009). “Döviz Kuru Dış Ticaret İlişkisi”, Konya Ticaret Odası, Konya, http://www.kto.org.tr/d/ file/dovizkuru_rapor.pdf, 12.05.2017.
• KARAGÖZ, K. ve DENİZ, N. (2014). “Devalüasyonların Kısa ve Uzun Dönemli Etkinliği: Türkiye İçin Ampirik Bir Analiz”, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(2): 1-12.
• KARAMELİKLİ, H. (2016). “Türkiye’nin Dış Ticaret Dengesinde J-Eğrisi Etkisi”, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 5(3): 389-402.
• KARLUK, R. (2013). Uluslararası Ekonomi, Teori-Politika, Beta Yayınları, 9. Baskı, İstanbul.
• KARLUK, R. (2014). Türkiye Ekonomisi-Cumhuriyet’in İlanından Günümüze Yapısal Dönüşüm, Beta Yayınevi, İstanbul.
• KIMBUGWE, H. (2007). “The Bilateral J-Curve Hypothesis Between Turkey and Her 9 Trading Partners”, MPRA Paper No. 4254, posted 26.
• NARAYAN P. K. ve NARAYAN, S. (2004). “The J-Curve: Evidence from Fiji,” International Review of Applied Economics, 18(3): 369-380.
• NARAYAN, P. K. (2006). “Examining the Relationship between Trade Balance and Exchange Rate: The Case of China’s Trade with The USA” Applied Economics Letters, 13: 507-510.
• Öney, E. (1970). “Devalüasyon ve İhracatımızı Arttırma Olanakları” Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 25(4): 190-225.
• ŞANLI, B. (2011). “ Türkiye’de Uygulanan Kur Politikaları”, İktisat Fakültesi Mecmuası, 49(0): 183-200.
• SEVER, E. (2004). “Döviz Kuru Rejimleri ve Ekonomik Etkileri Bakımından Türkiye’de Uygulanan Döviz Kuru Politikalarının Analizi”, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İstanbul.
• SEVÜKTEKİN, M. ve NARGELEÇEKENLER, M. (2010). Ekonometrik Zaman Serileri Analizi Eveiws Uygulamalı, Nobel Yayınevi, İstanbul.
• SEYİDOĞLU, H. (1992). Ekonomik Terimler Sözlüğü, Güzem Can Yayınları, İstanbul.
• SEYİDOĞLU, H. (2015). Uluslararası İktisat Teori Politika ve Uygulama, Güzem Can Yayınları, 20. Baskı, İstanbul.
• VERGİL H. ve ERDOĞAN, S. (2009). “Döviz Kuru-Ticaret Dengesi İlişkisi: Türkiye Örneği”, Zonguldak Karaelmas Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, 5(9): 35-57.
• YAZICI M. ve ISLAM, M. Q. (2014). “Exchange Rate and Bilateral Trade Balance of Turkey with EU(15) Countries”, Journal of Business, Economics and Finance, 3(3): 341-356.
• YAZICI M. ve ISLAM, M. Q. (2011). “Impact of Exchange Rate and Customs Union on Trade Balance of Turkey with EU(15)”, International Journal of Business and Social Science, 2(9): 250-253.
• Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK), http://www.tuik.gov.tr/Start.do;jsessionid=K41qZrKKsSypVSjnvVhQ7P3hs1Q57Rp0hgyMpjy13hNRQ4PjftLK!-903306467, 08.09.2017.
• Avrupa İstatistik Ofisi (EUROSTAT), http://epp.eurostat.ec4.europa.eu, 08.09.2017