SOSYAL POLİTİKA OLARAK EVDE BAKIM HİZMETLERİ: ÜLKE ÖRNEKLERİ VE TÜRKİYE

Yıl 2021, Cilt: 26 Sayı: 2, 167 - 183, 30.04.2021

Hülya Ağcasulu

Öz

Tarihsel olarak uzun bir geçmişe sahip olan evde bakım, günümüzde, ülkeler tarafından tekrardan keşfedilmektedir. Küresel gelişmeler, sosyal harcamaların kısılması, mali ve ekonomik sıkıntılar, yaşlanan nüfus, yaşlılık sürelerinin sağlıktaki ve teknolojideki gelişmelerle uzaması, demografik yapıdaki değişimler, kurumsal olarak sağlık kapasitelerinin yetersizliği ve evde bakımın bireylere yarattığı psikolojik ve toplumsal sorunlar gibi temel nedenler evde bakım hizmetinde bir sosyal politika alanı olarak kabul edilmesinde etkilidir. Ancak her ülkenin evde bakımı yaklaşımı ülke dinamiklerine göre değişiklik göstermektedir. Evde bakımın Türkiye uygulamalarına yönelik ulusal yazında, kamu yönetimi ve kamu politikası perspektifinden yasal kurumsal çerçeveyi sunan bir çalışmaya rastlanılmamıştır. Bu çalışmanın amacı, son yıllarda bütünleşik sağlık kavramıyla yaygınlaşan evde bakım hizmetlerini sosyal politika bakış açısıyla kamu yönetimi perspektifinden tanımlayıp, dünyada ve ülkemizdeki uygulama ve yapılanmayı karşılaştırmalı olarak değerlendirmektir. Ülkelerin informal bakım modeli ve piyasalaşmaya yöneldikleri, yeniden aileleştirmeye yönelik politikaların üretildiği, yetkinin desantralize edilerek yerel yönetimlere verildiği çalışmadan çıkarılan bulgular arasındadır. Ülkemiz açısından ise ana aktörlerin ilgili bakanlıkların taşra kuruluşları, yerel yönetimler olduğu, ayrıca kamu hastaneleriyle, özel sektör ve gönüllü kuruluşların bu alanda faaliyet gösterdikleri görülmektedir. Politika anlamında sistemin daha çok sosyal yardıma dayandığı tespit edilmiştir. Akademik olarak ulusal yazında evde sağlık ve evde bakımın birbirleri yerine kullanıldığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Evde Bakım, Bütünleşik Bakım, Kamu Yönetimi, Kamu Politikası

Kaynakça

• ADAK, N. (2003), “Yaşlıların Gayri Resmi Bakıcıları Kadınlar”, Aile ve Toplum, 2(6), 81-89.
• ANTUNES, V. ve MOREIRA, J. P. (2011). “Approaches to developing integrated care in Europe: a systematic literature review”. Journal of Management & Marketing in Healthcare,4(2), 129-135.
• ANADOLU AJANSI (2021), “Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı 'bakım sigortası' modelini masaya yatırdı”, https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/aile-calisma-ve-sosyal-hizmetler-bakanligi-bakim-sigortasi-modelini-masaya-yatirdi/2142477, 17.03.2021.
• ARPACI, F. (2009), “Yaşlıya Bakan Kadınların Bakım Yüklerinin İncelenmesi”, Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, 2(1), 61-72.
• AYGÜLER, E., & AYALP, M. Ç. (2018). “Türkiye'deki Evde Bakım Aylığı Düzenlemesine Eleştirel Bir Yaklaşım”, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16(3), 1-22.
• AYHAN, B. (2014). Uzun süreli bakım sistemleri ve finansman yöntemleri: Türkiye açısından değerlendirme (Uzmanlık alan tezi). Engelli ve yaşlı hizmetleri genel müdürlüğü, Ankara.
• BAHAR, A. ve PARLAR, S. (2007), “Yaşlılık ve Evde Bakım”, Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi, 2(4), 32-39.
• BİRLEŞMİŞ MİLLETLER (1966), Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Uluslararası Sözleşmesi, https://unmik.unmissions.org/sites/default/files/regulations/06turkish/TIntCovEcSocCulRights.pdf , Erişim Tarihi: 12.01.2021
• BİRLEŞMİŞ MİLLETLER (1966), Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Uluslararası Sözleşmesi, https://insanhaklarimerkezi.bilgi.edu.tr/tr/content/120-ekonomik-sosyal-ve-kulturel-haklara-iliskin-uluslararas-sozlesme/, Erişim Tarihi: 12.01.2021
• BUĞRA, A. ve KEYDER, Ç. (2011), Sosyal Politika Yazıları, İletişim Yayınları, İstanbul.
• CARRERA, F., PAVOLINI, E., RANCI, C., SABBATINI, A. (2013). “Long-term care systems in comparative perspective: Care needs, informal and formal coverage, and social impacts in European countries”. In Reforms in long-term care policies in Europe (pp. 23-52). Springer, New York, NY.
• COLEMAN, B. J. (1995). “European models of long-term care in the home and community”. International Journal of Health Services, 25(3), 455-474.
• ÇAĞLAR, T. (2015), “Yaşlılık ve Bakım Sigortası: Almanya Örneği”, Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 26(1), 205-222.
• ÇOBAN, M., ve ESATOĞLU, A. (2004). “Evde bakım hizmetlerine genel bir bakış”, Türkiye Klinikleri Tıp Etiği-Hukuku-Tarihi Dergisi, 12(2), 109-120.
• DÖKMEN, Z. Y. (2012), “Yakınlarına Bakım Verenlerin Ruh Sağlıkları İle Sosyal Destek Algıları Arasındaki İlişkiler”, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3(1), 1-38.
• ERYILMAZ, B. (2019), Kamu Yönetimi Düşünceler Yapılar Fonksiyonlar Politikalar, (12. Baskı), Umuttepe Yayınları, Kocaeli.
• ESPING-ANDERSEN, G. (1990). The three worlds of welfare capitalism. Princeton University Press.
• GENET, N., BOERMA, W. G., KRINGOS, D. S., BOUMAN, A., FRANCKE, A. L., FAGERSTRÖM, C., DEVILLÉ, W. (2011). “Home care in Europe: a systematic literature review”. BMC health services research, 11(1), 1-14.
• HEKİMLER, A. (2017), “Yaşlılara Yönelik Bir Sosyal Politika Aracı Olarak Bakım Sigortası: Federal Almanya Örneği”, Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(2), 235-243.
• HEKİMLER, A. (2019), “Türkiye’de Bakım Sigortasının Kurulması Gerekliliği Üzerine Değerlendirmeler”, XI. IBANESS Kongreler Serisi Bildiri Kitabı, 9-10 Mart 2019, Tekirdağ, 101-107.
• HELLSTRÖM, Y., ve HALLBERG, I. R. (2001). “Perspectives of elderly people receiving home help on health, care and quality of life”. Health & social care in the community, 9(2), 61-71.
• JOHANSSON, R. ve KLAS B.. (1999); “Central Steering and Local Networks: Old-Age Care in Sweden”, Public Administration, 77(3), 585-598.
• JOHNSON, S., BACSU, J., ABEYKOON, H., MCINTOSH, T., JEFFERY, B., NOVIK, N. (2018). “No place like home: a systematic review of home care for older adults in Canada”. Canadian Journal on Aging, 37(4), 400-419.
• KARAHAN, A., Y., ve İSLAM, S. (2013), “Fiziksel Engelli Çocuk ve Yaşlı Hastalara Bakım Verme Yükü Üzerine Bir Karşılaştırma Çalışması”, Clinical and Experimental Health Sciences, 3(5), 1-7.
• KEKLİK, K. (2016), “Evde Sağlık Hizmetleri Mevcut Durum ve Bakanlık Vizyonu”, https://www.tccd.org.tr/application/files/9815/2719/4698/14_Kanuni_Keklik_Evde_Saglik_Hizmetleri.pdf, Erişim tarihi: 02.02.2021.
• KESGİN, B. (2012), “Kentsel yoksulluğa yönelik yerinden ve yerel müdahale: sosyal belediyecilik”, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 26, 169-180.
• KOCABAŞ, F. ve KOL, E. (2020). “Almanya ve Türkiye’de karşılaştırmalı olarak bakım hizmetleri: Türkiye’de bakım sigortası kurulmasına yönelik bir öneri”. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(4), 283-310.
• KORAY, M. (2018), Sosyal Politika, (5. Baskı), İmge Kitabevi, Ankara.
• METİN, O. (2011), “Sosyal Politika Açısından AKP Dönemi: Sosyal Yardım Alanında Yaşananlar”, Çalışma ve Toplum, 1(28), 179-200.
• OECD (2017), Aging and long-term Care, https://www.oecd.org/health/long-term-care.htm , 11 Ocak 2021.
• OĞLAK, S. (2017), “Yaşlı Bakımında Görünmeyen İşgücü: Aile Bakımı Ve Ekonomik Değeri”, İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(2), 73-87.
• ÖZTOP, H., ŞENER, A., GÜVEN, S. (2008), “Evde Bakımın Yaşlı Açısından Olumlu ve Olumsuz Yönleri”, Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, 1, 39-49.
• ÖZTÜRK, Y.E., ŞENTÜRK, Ş., MACİT, Y. (2017), “Evde bakım hizmeti alan engelli bireye sahip ailelerin bakım verme yüklerinin belirlenmesi: Amasya Örneği”, Türkiye Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 1(1), 48-67.
• PEKCAN H. (2000), "Evde Bakım Hizmetleri", Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 5(3):1-5.
• RESMİ GAZETE (2006), “Bakıma Muhtaç Engellilerin Tespiti ve Bakım Hizmeti Esaslarının Belirlenmesine İlişkin Yönetmelik”, Sayı 26244, 30 Temmuz 2006, https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=10546&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5, Erişim tarihi: 04.02.2021
• RESMİ GAZETE (2005), “Belediye Kanunu”, Sayı 5393, 3 Temmuz 2005, https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5393.pdf ,Erişim tarihi: 04.02.2021.
• RESMİ GAZETE (2006), “Büyükşehir Belediyeleri Özürlü Hizmet Birimleri Yönetmeliği”, Sayı 26261, 16 Ağustos 2006, https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2006/08/20060816-9.htm, Erişim tarihi: 04.02.2021.
• RESMİ GAZETE (2004), Büyükşehir Belediyesi Kanunu, Sayı 5216, 10 Temmuz 2004, https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5216.pdf , Erişim tarihi: 04.02.2021.
• RESMİ GAZETE (2005),, Engelliler Hakkında Kanun, Sayı 5378, 7 Temmuz 2005 https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5378.pdf , Erişim tarihi: 04.02.2021.
• RESMİ GAZETE (2005), Evde Bakım Hizmetleri Sunumu Hakkında Yönetmelik, Sayı 25751, 10 Mart 2005, https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=7542&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5 , Erişim tarihi: 04.02.2021.
• RESMİ GAZETE (2015),, Evde Sağlık Hizmetlerinin Sunulmasına Dair Yönetmelik, Sayı 29280, 27 Şubat 2015, https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2015/02/20150227-14.htm, Erişim tarihi: 04.02.2021.
• RESMİ GAZETE (2008),, Yaşlı Hizmet Merkezlerinde Sunulacak Gündüzlü Bakım ile Evde Bakım Hizmetleri Hakkında Yönetmelik, Sayı 26970, 7 ağustos 2008, https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2008/08/20080807-5.htm, Erişim tarihi: 04.02.2021.
• SEYYAR, A. ve OĞLAK, S. (2005), “Almanya ve Japonya'da Bakım Sigortası Uygulamaları Mukayeseli Bir Değerlendirme”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 55(1), 735-757.
• SZEBEHELY, M., ve TRYDEGÅRD, G. B. (2012). “Home care for older people in Sweden: a universal model in transition”. Health & social care in the community, 20(3), 300–309.
• T.C. CUMHURBAŞKANLIĞI (2019), 11. Kalkınma Planı (2019-2023), Strateji ve Bütçe Başkanlığı https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2019/07/OnbirinciKalkinmaPlani.pdf , Erişim Tarihi: 17.01.2021.
• T.C. ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI, (2014), Avrupa Sosyal Şartı, (Der. Fazıl Aydın), Ankara, https://ailevecalisma.gov.tr/media/1318/avrupa-sosyal-%C5%9Fart%C4%B1.pdf, Erişim Tarih:21.01.2021
• TAŞÇI, F. (2010), “Yaşlılara Yönelik Sosyal Politikalar: İsveç, Almanya, İngiltere ve İtalya Örnekleri”, Çalışma ve Toplum, 1, 175-202.
• TAŞDELEN, P. ve ATEŞ, M. (2012), “Evde Bakım Gerektiren Hastaların Bakım Gereksinimleri İle Bakım Verenlerin Yükünün Değerlendirilmesi”, Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi, 9(3), 22-29.
• TOKOL, A. ve ALPER, Y. (2012), Sosyal Politika, Dora Yayıncılık, Bursa.
• TÜRKOĞLU, İ. (2013), “Sosyal Devlet Bağlamında Türkiye’de Sosyal Yardım Ve Sosyal Güvenlik”. Akademik İncelemeler Dergisi, 8(3), 275-305.
• WHO (2008), The Solid Facts Home Care in Europe, (Ed. Rosanna Tarricone & Agis D. Tsouros), https://www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0005/96467/E91884.pdf, 09 Şubat 2021.
• YILMAZ, M., SAMETOĞLU, F., AKMEŞE, G., TAK, A., YAĞBASAN, B., GÖKÇAY, S., SAĞLAM, M., DOĞANYILMAZ, D., ERDEM, S. (2010), “Sağlık Hizmetinin Alternatif Bir Sunum Şekli Olarak Evde Hasta Bakımı”, İstanbul Tıp Dergisi, 11, 125-132.